O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi r. S. Razikov

Karbonat kislotali 
oʻt oʻchirish asboblari havo 
kirmaganda ham yona oladigan moddalardan (paxta tolalari) 
boshqa har xil moddalarni oʻchirishda qoʻllanadi. Shu bilan birga 
100 V gacha kuchlanish ostida boʻlgan elektr uskunalarni ham 
oʻchirishda ishlatish mumkin (12. 2-rasm).
12. 2-rasm. Karbonat kislotali oʻt oʻchirish asbobi OU-4VSE.
1-ballon; 2-sifon naychasi; 3-dastak; 4-lukidon;
5-karnaysimon quvur 
Suyultirilgan karbonat kislotasi poʻlat ballonga joylash-
tirilgan loʻkidon hamda sifon naychasi boʻladi. Loʻkidonning 

---

140 
nipelli qismiga karnaysimon plasmassa quvur oʻrnatilgan. 
Loʻkidonning yon tomonida oʻrnatilgan saqlovchi qopqoq 
balonni porlashdan saqlash uchun moʻljallangan. Ballon har yili 
kamida bir marta sinov bosimidan oʻtkaziladi.
Hozirgi paytda karbonat kislotali oʻt oʻchirish asboblarining 
OU-1VSE, OU-2VSE, OU-3VSE,OU-4VSE, OU-5VSE va OU-
8VSE markalari mavjud boʻlib, ular ogʻirligi va hajmi bilan 
farqlanadi. Saqlash harorati –40
o
dan +50
o
gacha. Ularni elektr 
uskunalari, yonuvchan suyuqliklar va gazlarni oʻchirisha keng 
qoʻllaniladi. Muzey eksponatlari, arxivlar, kutubxonalar va 
radioelektron apparatlari kabi qimmatbaho va noyob boyliklarni 
oʻchirishda undan foydalanmagan ma’qul.
Havo-koʻpikli oʻt oʻchirish asboblari ishqorli elementlar 
va elektr uskunalaridan tashqari turli moddalarni oʻchirishda 
ishlatiladi. 12. 3-rasmda OVP-4, OVP-50 va OVP-100 havo-
koʻpikli oʻt oʻchirish asboblari keltirilgan. Bu asbob yongʻin 
yuzalarini 50-60 karralik koʻpik bilan ta’minlashi mumkin. Oʻt 
oʻchirish asbobining qobigʻida koʻpik hosil qiluvchi qorishma, 
stakan ichida esa bosim ostida karbonat kislotasi joylashtirilgan.
12. 3-rasm. Havo koʻpikli oʻt oʻchirish OVP asboblari. 1-OVP-4; 
2-OVP-50; 3-OVP-100.

---

141 
Bu asbobni ishga tushirish uchun 12. 3-rasm dastak 2 ni 
qattiq bosiladi, shunda karbonat kislota solingan ballonchaning 
membranasi teshiladi. Undan chiqayotgan karbonat kislota asbob 
qobigʻi ichida bosim hosil qiladi, natijada koʻpik hosil qiluvchi 
modda sifon orqali karnaysimon ogʻizga chiqib, havo bilan 
aralashib, koʻpik hosil qiladi.
12. 4-rasm. Havo ko’pikli OVP-4 asbobi: 1-ballon; 2-dastak; 3-
karnaysimon quvurcha