Şahlar həSƏNOĞLU
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
| ŞAHLAR HƏSƏNOĞLU
Roman İkinci hissə “Girdim yar ın bağçasına”.. 203 Orxan ın ümumi rəyə olan inamı düz çıxdı, ümumi rəy bu dəfə də bir silsilə papa, mamaların qanını qaraldıb Orxana aspiranturaya göndərilmək üçün yekdilliklə rəy verdi. Orxan d ərhal Leninqrada gəlib sənədlərini ürək xəstəlikləri üzrə elan edilən payız qə”buluna hazırladı. Yataqxanada yer alıb bütün yayı imtahanlara hazırlaşdı. Rus dilinin tələffüzündə önünə çıxan çətinliklər bu üç ayın içində yumşalıb bir qədər düzələn kimi oldu. Indi rus dilində düşünə bilmək vərdişi qazanmaq qarşıda dururdu və bu daha çətin problem idi. Aspiranturaya imtahan verdikləri zaman xüsusilə fəlsəfə imtahanında bu çatışmazlıq özünü göstərdi. O özü də hiss edirdi ki, minimum verən tələbələrdən bir baş artıq bilir, di gəl, çətin fəlsəfi terminləri tapıb dərhal deməkdə çətinlik çəkir. Xoşbəxtliklən minimum qə”bul edən professorlardan bir nəfər Azərbaycan dilini kamil bilirmiş və belə terminlər demək lazım gələndə o “Eybi yoxdur, termini Azərbaycanca söylə!” –deyə ona müraciət etdikdə ürəyini coşğunca bir sevinc doldurdu. Professor “sübut etdi” ki, bu Azərbaycandan gəlmiş oğlan fəlsəfədən dərin biliyə malikdir və ona “ə”la” qiymət yazıldı. O biri imtahanlar Orxan üçün heç bir cəhətdən çətin deyildi. Beləliklə Orxan sevdiyi ixtisas üzrə, “ürək xstəlikləri” üzrə aspiranturaya daxil olub bütün diqqətini elmə sərf etməyə başladı. Burada o elmə tamamilə başqa bir yanaşım gördü: elmi yaradıcılıqla elmin yalnız dəlisi-fanatiki olanlar məşğul olurdular. Ata- ana istəyinə görə aspiranturaya girmək məsələsi yoxdu. Bilikcə güclü, zəkaca qüvvətli olanlar elm ardınca qoşub qətiyyətlə irəliləyirdilər. Bu adamların bütün yaşantısı, keşirdikləri həyat tərzi bu elmi fanatazim amacına asılı tutulmuşdu. Elmə bir növ idman kimi baxılırdı. Gündəlik məşqlər, hazırlıqlar, rejimlər idmançının dünya rekordlarını saniyənin onda biri miqdarında yaxşılaşdırmağa yetəcək bir sistemlə idmançılar tərəfindən necə dəqiq və aydın bir proqram üzrə aparılırdısa, elm ardınca, düşənlərin də bütün həyatı, rejimi 204 elmi belə yeni rekordlarla- ixtira və kəşflərlə eləcə irəlilətməyə doğru yönəldilmişdi. Hətta ailə, evlənmək, uşaq bəsləmək, böyütmək kimi sırf bəşəri hisslər və vəzifələr belə bu elmi fanatizmə tabe etdirilib, ona qurban verilirdi. Orxana elə gəlməkdəydi sevgi, məhəbbət duyğuları özü də bu fanatizm ön ündə ikinci, üçüncü plandadır, ona tabe etdirilibdir. Aspirant özünə qız seçərkən birinci növbədə qızın onun elmi işlərinə nə dərəcədə mane ola biləcəyini mülahizə edirdi. Ən az maneçiliyi olacaq qız ən ideal qız kimi tutulub sevilirdi. Qızın bütün digər xüsusiyyətləri bu əsas cəhətdən tam a sılı olub o qədər ciddi əhəmiyyətə malik deyildi. Qız-gələcək həyat yoldaşı nə qədər az şıltaq olsa, elmin fanatiki bu oğlanı nə qədər az dartıb ora-bura aparsa, öz elmi işindən nə qədər az onu ayırsa bir o qədər yaxşı həyat yoldaşıydı, sevgiyə, məhəbbətə bir o qədər artıq layiq idi! Bəzən qız özü də aspirant olurdu. İki fanatik bir-birilə tapışıb işin ailə bünövrəsini təmin edərək hər ikisini izafi vaxt itgisindən qoruyur, hərə öz elmi axtarışları ardınca öz imkanlarından maksimum səmərəli istifadə etmiş olurdular. Ailə, ər-arvadlıq ehtiyacları bir-birilə beləcə asan şəkildə tə”min edilir, elmi axtarışların uğurla sonuclanması ehtimalı qat-qat artırdı. İlk əvvəllər elmə burada göstərilən bu elmi-idmançı münasibəti Orxana ürpəşdirici görünür, onda bir zamanlar a vtomatla bağlı olan həmin səfsətə təfəkkürlər doğururdu. Ömr ün qarşısına yeganə bir məqsəd-elmi kəşf idealı qoyulması, bütün digər bəşəri istək və arzuların bu məqsədə tabe tutdurulması ona qanqaraldıcı bir iş kimi, qeyri bəşəri bir yanaşım kimi görünürdü. Lakin düşünəndə ki, bu idealdan son məqsəd insanların, bütün bəşəriyyətin sağlamlığı əqidəsinə tabedi, bu fikir ləri dəyişib ülviləşdirdi. Bu yerdə də bəzən qanqaraldıcı fikirlər əl çəkmirdi ondan: bəlkə bəşəriyyətin xeyrinə olmayan bir elm sahəsində də elmi axtarışlara məhz belə elmi-idmançı fanatizm münasibəti göstərildi, bəs onda? Onda vay bəşəriyyətin halına. Çünki, bu fanatizmin kəşflər, 205 ixtira və tapıntılarla nəticələnəcəyi əvvəlcədən məlumdur, müvəffəqiyyət, bu elmi-idmançı yanaşım şəraitində əvvəlcədən qaran tiya edilmişdir. Atom, hidrogen bombaları, digər kütləvi bioloji qırğın silahları belə yaradılmamışdırmı?.. Lakin o öz elmi axtarışlarına, öz ixtirasına cavabdehdir. Məhz belə bir elmi- idmançı fanatizmi ilə elmi axtarışlarına qapıldığı ürək xəstəlikləri problemlərinə cavabdehdir. Bəşəriyyətin üçdə bir hissəsi bu xəstəliklərdən ölür. Çox zaman da hələ cavan ikən, hələ ömrünün, istedadının çiçəkləndiyi çağında ikən aparır bu xəstəlik insanları. Indi onun bütün biliyi, əqli, zəkası, istedadı in sanlığın bu amansız düşməniylə elmi mübarizə amalına sərf olunmaqdadı. Və Orxan bu elmi-idmançı fanatizm yolunda o biri aspirantlardan hələ müəyyən əlverişli şəraitdə idi. Onun evi- eşiyi, ailəsi, dost tanışları yoxdu burda. Kinolara, teatrlara, sirklərə, rəqs meydançalarına, kampaniyalara getmək kimi başqa aspirantları özünə dartıb çəkən mənəvi ehtiyaclar, vəzifələr yoxdu Orxan üçün, gərəksiz, lüzumsuz şeylərdi bunlar. Hər hansı insanı həzz duyğusu tamamilə yaddı ona, cəlb eləmirdi Orxanı. Bunlar onun həftədə bir kərə hamama getmək ehtiyacı ilə tükənirdi. Aspirantlar içərisində təkcə İqorla Tanyanın həyat şəraiti bu elmi- idman fanatizmi üçün onunkundan daha əlverişli idi. Iqorla Tanya evlənib bir yerdə yaşayırdılar. Hərəsi bir ixtisas ardınca düşmüşdü. Iqorun anası Valya xala hər iki fanatikin bütün digər ehtiyaclarını, o da bir ana fanatikliyi ilə ödəyib gənc aspirantları əllərini bir ev işinə vurmağa qoymurdu. Yeməklərini hazırlayır, paltarlarını yuyub ütüləyir, hamamlarını qızdırıb çimməyə hazırlayırdı. Hətta əyinlərinə geydikləri paltarları da maqazinlərdən gedib Valya xala özü alırdı. İqor bütün sahələrdə Orxandan üstün idi və bu üstünlük elmi mübahisələr zamanı bir iynə ulduzunca da həmişə özünü göstərib Orxanı pərt edir, daha artıq bir iradəylə onu elmi axtarışlar ardınca çəkib aparırdı. Iqorun başı elə bil hesablama maşınıydı. Hər hansı bir elmi problemin nə zamandan ortaya 206 çıxdığını, bu barədə elmi mübahisələrin necə təkamül edib dəyişdiyini, hal-hazırda hansı elmi istiqamətlərə gətirib çıxardığını bir maşın dəqiqliyi, sərrastlığı ilə dərhal danışırdı. D ünyanın harasındasa bu problemə dair əldə edilmiş ən cüzi bir yenilik İqora mütləq bəlli idi. Mübahisələr zamanı o idman yarışlarında rekordçular öz yaxın rəqiblərindən necə saniyənin yüzdə biri kimi üstünlüyə nail olurdularsa İqor da eləcə ondan üstün olurdu və heç bir sə”ylə, çalışma, baş sındırmayla Orxan bu cür çimdicik geriliyini aradan qaldıra bilmirdi. Son olaraq da bu qərara gəldi ki, İqorun bu üstünlüyünü o heç vaxt aradan qaldıra bilməyəcək də. İqora Valya xala ilə, Tanya ilə verilir bu estünlük. İqor Orxanı olduqca sevir, bəzən mübahisələrini yarımçıq qoymamaq naminə onu da dartıb evlərinə gətirirdi. Hətta yemək yedikləri zaman belə mübahisələri davam edirdi, nə Valya xala, nə Tanya bir dəfə də olsun onların yanında belə, mübahisələrini davam etdirdiklərinə görə öz narazılıqlarını bildirməmişdilər və bütün bunlara tamamilə təbbi bir hal kimi baxırdılar. Günlər, həftələr, aylar beləcə sırf elmi axtarışlar mübahisələr axanağında ötüb keçir, zaman Orxanın duyub hiss etmədiyi bir sürəkliklə addayırdı. Iş o yürə gəlib çatmışdı, İqordan geri qalmamaq mülahizələri onu yay tətilləri zamanı da Azərbaycana gəlməyə qoymurdu. Yalnız Adillə məktublaşır, Azərbaycanda olub bitənlərdən Adilin şirindil məktublarıyla mə”lumat alırdı. Sürəyya isə... Tamamilə ynydulmuşdu Sürəyya, yox idi beynində, hafizəsində, yaddaşında. Hardasa qəlbinin kar-kor bir guşəsində görünməz-bilinməz sızıltı kimi, yaraltı kimi düyünlənib sporlaşmışdı Sürəyya xatirəsi... |