TəLİm və TƏRBİYƏ prosesiNİn həyata keçİRİLMƏSİ Layihə Avropa İttifaqı tərəfindən maliyyələşdirilir

Dərsdənkənar tədbirlər 
Dərsdənkənar tədbirlərə əlavə məşğələlər, məsləhətlər, ev tapşırıqları, müşahidə və 
müstəqil işlər, təcrübələr, muzeylərdə aparılan işlər və s. aiddir. 
Təlimin dərsdənkənar təşkil formalarından biri əlavə məşğələlərdir. Əlavə məşğələlər
geridə qalan, eləcə də yaxşı oxuyan şagirdlərlə dərsdənkənar aparılan iş formalarıdır. Bu 
məşğələlərdə zəif oxuyan şagirdlərin çətinlik çəkdiyi məsələlər üzrə fərdi tapşırıqlar yerinə 
yetirilir. Çalışqan şagirdlər isə maraq və qabiliyyətlərini ödəyən yaradıcı tapşırıqlar 
üzərində işləyirlər. Əlavə məşğələlər ehtiyaca görə 15
-
20 dəqiqə vaxt ərzində keçirilir. Belə 
məşğələlərdə rəhbərlik işinə əlaçı şagirdlər də cəlb edilir.
Də
rsd
ənkənar təlim formalarından bir
i m
ə
sl
ə
h
ət saatlarıdır. Mə
sl
ə
h
ə
tl
ə
r 
şagirdlərin 
çətinlik çəkdikləri mövzular üzrə
aparılan təlim formalarıdır. Onlar fə
rdi v
ə
qrup şəklində
h
əyata keçirilir. Bə
zi m
əktə
bl
ə
rd
ə
m
ə
sl
ə
h
ə
tl
ər il boyu xüsusi cə
dv
əl üzrə
müəyyən günlə
rd
ə

---

Modulun adı: Təlim və tərbiyə prosesinin həyata keçirilməsi 
92 
v
ə
saatlarda aparılır. Mə
sl
ə
h
ə
tl
ər fərdi, qrupla təşkil edilir. Mə
sl
ə
h
ət saatlarında tə
limd
ə
tam yerinə
yetirməyən şagirdlər diqqə
t m
ərkəzində
olur. Onların proqram materiallarını 
tam m
ənimsə
m
əsinə
kömək göstərilir.
İbtidai siniflərdə geniş yayılmış dərsdənkənar təlim formalarından biri ev 
tapşırıqlarıdır. Ev tapşırıqları müxtəlif vəzifələri yerinə yetirir: dərsdə keçilən materialları 
yaddaşda möhkəmlədir, dərinləşdirir, nəzəri biliyin tətbiq edilməsinə kömək edir, növbəti 
möv
zunu mənimsəməyə hazırlaşdırır və s. Bundan əlavə, ev tapşırıqları şagirdləri 
özünütəhsilə, fasiləsiz təhsilə hazırlayır. Onlar işlərini necə planlaşdırmağı, hissələrə 
bölməyi, zəruri materialları toplayıb təhlil etməyi, özünənəzarət metodlarını öyrənir, kitab 
üzərində işləmək, müstəqil olaraq çıxışa, məruzəyə hazırlaşmaq kimi bacarıq və vərdişlərə 
yiyələnirlər. Ev tapşırıqları şagirdlərdə təşəbbüskarlıq, intizamlılıq, məsuliyyət hissini 
formalaşdırır, onlarda iradi keyfiyyətlərin inkişafına səbəb olur. Şagirdlər ev tapşırıqlarını 
icra edərkən onu
axıra çatdırana qədər oturmağı, səbirli, dözümlü olmağı, verilmiş tapşırığı 
layiqincə icra etməyi öyrənirlər.
Fəndən və
mövzudan asılı olaraq ev tapşırıqları şifahi, yazılı, ə
m
əli xarakterdə
olur. Ev 
tapşırıqlarına aid bir sıra 
t
ə
l
ə
bl
ər:
•
Tapşırığın məqsədi və icra qaydasının şagirdlərə aydınlaşdırılması;
•
Tapşırıqların məzmunca rəngarəng, əyləncəli olmalısı və şagirdləri yormaması;
•
Tapşırığın həcminin müəyyən olunmuş vaxt normasına uyğun gəlməsi;
•
Tapşırıqların mümkün qədər yaradıcı xarakterdə hazırlanması;
•
Tapşırıqların icrasının müntəzəm olaraq yoxlanması və qiymətləndirilməsi aiddir.
Dərslərdə alınan bilik və bacarıqlar dərsdənkənar işlərdə daha da möhkəmləndirilir və 
həyatla əlaqələndirilir. Belə işlərdən geniş yayılanı şagirdlərin müstəqil işləridir. Dərslərdə 
və dərsdənkənar zamanlarda müxtəlif müstəqil iş üsullarından istifadə olunur. Bu üsullara 
aşağıdakılar aiddir:
•
Dərslik və
kitab üzərində
iş; 
•
Laborator məşğə
l
ə
l
ər (müstəqil təcrübə
l
ərin aparılması, müşahidə
l
ərin 
t
əşkili,canlılarla tə
mas v
ə
onlara qulluq edilmə
si v
ə
s.);
•
Təkrar və
çalışmaların həll edilməsi;
•
Mütaliə
v
ə
s..
Adları çəkilən müstəqil işlərin sinifdə, canlı tə
bi
ət guşəsində, tə
bi
ə
td
ə
(məktəbin 
h
əyətində, tə
dris-t
əcrübə
sah
əsində, evdə, coğrafiya meydançasında, stadionda və
s. 
m
əkanlarda) aparılması mümkündür. Fənlər üzrə
şagirdlərin müstəqil işi müəllimin 
r
ə
hb
ərliyi ilə
h
əyata keçirilir. Müstəqil işlərin yerinə
yetirilməsində
aşağıdakı qaydalar 
gözl
ənilməlidir.
•
Müstəqil işin mövzusu, planı, məzmunu, aparılma texnikası ilə
şagirdlər tanış 
edilməli;
•
Müstəqil işlər diferensial xarakterdə
olmalı: yüksək səviyyə
li – 
istedadlı uşaqlar 
üçün; orta səviyyə
li – 
mövzuları asan mənimsəyənlər üçün; aşağı səviyyə
li – 

---