Toplayan və TƏRTİb edəN: K. HÜSeyn

“Onlar yalana qulaq asanlar və haram yeyənlərdir...”. (əl-Maidə 42). Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – bunu bildiyi halda öz zirehini yəhudidə girov qoymuş, Kitab Əhlindən cizyə almışdır. Halbuki onların gəlirlərinin çox hissəsini (mülklərini) donuz alveri və haram işlərdən idi”. “Subus-Salam” 2/ 213. Lakin kim haram olan qazancdan (mülkdən) sədəqə verərsə buna görə o, müsəlman olsada belə heç bir mükafat qazanmaz. Əbu Hureyra – radıyallahu anhu - rəvayət edir ki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: “Şübhəsiz ki, Allah pakdır (və nöqsansızdır) və pak olanı da qəbul edir...”. Muslim 1015. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: “Kim haram yığıb və onu sədəqə olaraq paylayarsa, buna görə heç bir mükafat qazanmayacaq və əksinə onun günahının yükünü daşıyacaqdır”. İbn Hibban 3216, Şueyb əl-Arnaut və Abdul-Qadir əl-Arnaut səhih deyiblər. Lakin bir kimsə İslamı qəbul edərsə və onda haram yolla qazanmış mülk olarsa qoy ondan qurtulmasın. Çünki, Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – dövründə səhabələr İslamı qəbul etdikləri zaman Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – onlara haram olan mülkdən qurtulmalarını əmr etməmişdir. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: “Allahın qulu İslamı qəbul edər və onun İslamı gözəl olarsa, o zaman Allah onun öncədən etmiş bütün günahlarını bağışlayar”. əl-Buxari 41.

1185 Əbu Davud, əl-Hakim, “Səhihul-Cəmi” 72, 1802, 5091.

1186 Əbu Davud 3681, Tirmizi 1865, İbn Məcə 3393.

1187 Əbu Davud 3681, Tirmizi 1865, İbn Məcə 3393. Bəziləri də qeyd edirlər ki: “Tərkibində spirt olan istənilən bir şey Peyğəmbərin – sallallahu aleyhi və səlləm – hədisinə əsasən qadağandır: Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: “Çox miqdarda sərxoş edən şey, az miqdarda da qadağandır”. Əbu Davud 3681, ət-Tirmizi 1865, İbn Məcə 3393. Həmçinin o, demək deyil ki: “Çox miqdarda olan sərxoş edici, bir şeyin tərkibində olarsa (konfet) bu cür şeyi yemək qadağandır”. Bu da hədisi səhv başa düşməkdir. Bu hədis onu izah edir ki: “Çox miqdarda sərxoş edən, az miqdarda da qadağandır”.

1188 “Məqalətul İsləmiyyə” 1/194.

1189 “Məcmuul Fətava” 19/72.

1190 “Məcmuul Fətava” 13/98.

1191 Lələkai “Şərh Usuli Etiqadi” 2317.

1192 “Məcmuul Fətava” 18/282.

1193 “Məcmuul Fətava” 18/281.

1194 “Fətava Kubra” 2/446.

1195 Fətava əl-Kubranın cild 2, səh 444-446, Məcmuul Fətava cild 27, səh 143.

1196 “Əhkamu Əhliz Zimmə” 1/266.

1197 “Ədabuş Şəriət” 1/211, 213, Sərxinin “Əl-Məbsut” 10/144.

1198 Şovkani “Seylul Cərrah” 4/575.

1199 “Şərh Ərbəin Nəvəviyyə” 2-ci hədis.

1200 Müslim 1731.

1201 Buxari 610.

1202 “İstizkar” 4/61, “Təmhid” 3/61.

1203 “Şərh Sələsətil Usul” 97.

1204 “İtiqadu Əimməti Əhlil Hədis” 26.

1205 “Şərh əs-Siyar” 3/81.

1206 “Fatava ər-Ramli” 4/52.

1207 İbn Həcər “Fəthul Bəri”.

1208 Müslim 1840.

1209 “Silsilə Huda vən Nur”. №335, №771.

1210 “Fətava Şeyx Cibrin” 1973.

1211 “Mutamid Fi Usulid Din” 267.

1212 “Bədəius Sənəi” 9/375.

1213 “Bədaius Sənəi” 7/130.

1214 “Durrul Muxtar” 4/130.

1215 “Durarul Hukəm” 1/33.

1216 Buxari 2783, Müslim 1864.

1217 Əbu Davud 2479, Əhməd 4/99, əl-Albani “Səhih”.

1218 “Şərh Riyadus Salihin” 1/98.

1219 Tirmizi 1611, Beyhəqi 9/314, əl-Albani “Səhih”.

1220 əl-Cəmi 2/345.

1221 Əhməd 3/412, Təbərani 20/691.

1222 “Muşkul Əsar” 4/163.

1223 “Məcmua Şeyx əl-Ənsari” 435.

1224 "əl-Muğni" cild 3, səh. 158.

1225 İbn Qudamə "Əl-Muğni" 3/158; İbn Ərəbi “Tirmizinin şərhi" 2/288.

1226 Müslim "Cümə namazı" fəsli, "Cümə namazını tərk etdənlərə qarşı sərt davranış" bölümü 2/591, Nəsəi "Cümə namazı" fəsli, "Cümə namazından yayınmaq haqda şiddətli xəbərdarlıq" bölümü 3/88, 89, İbn Macə "Məscidlər" fəsli, "Camaatı tərk edənlərə sərt xəbərdarlıq" bölümü 1125, əd-Darimi "Namaz" fəsli, “Cümə namazını tərk edən haqda" bölüm 1/369, Əhməd 1/139.

1227 Əbu Davud 1052 "Namaz"; "Cümə namazını tərk etmək haqda xəbərdarlıq" fəsli; Nəsəi 3/88 "Cümə namazı" "Cümə namazından yayınmaq haqda şiddətli xəbərdarlıq"; Tirmizi 500 "Namaz"; "Üzür olmadan cümə namazını tərk etmək haqda" fəsli; İbn Macə 1/357 "Namaz"; "Cümə namazını tərk edən" fəsli; Hakim 1/280, Məlik 1/111 "Cümə namazı"; İbn Hibban 258; Darimi 1/369 "Namaz"; "Cümə namazını tərk edən" fəsli; Əhməd 3/224, 245.

1228 Useymin «Şərhul Mumti alə Zadul Mustəqnəi» 5/7-16.

1229 Əbu Davud 1067, İmam əz-Zəhəbi (1/288) İmam Nəvəvi "Nəsb ər-Rayə" 2/199, əl-Albani "İrvalul-ğalil" 3/50. Həfsadan (Allah ondan razı olsun!) rəvayət olunan hədisdə Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – belə buyurur: "Cümə namazına getmək həddi-buluğa çatmış hər kəsə vacibdir". İmam Nəsəi “Cümə namazı” fəsli, “Cümədən yayınmaq haqda şiddətli xəbərdarlıq” bölümü 3/89, Əbu Davud 324, əl-Albani “Səhih”.

1230 əl-Albani “Zəif və Movdu Hədislər Silsiləsi” 2/317, H. 917.

1231 əl-Albani “əl-İrva” 3/66, H. 599.

1232 əl-Albani “əl-İrva” H. 591, “Zəif” hədis.

1233 İbn Həcər əl-Heysəmi "Töhfətul Muhtac" cild 2, səh. 405; Əli ibn Burhanəddin əl-Hələbi "Əs-Siratul hələbiyyə" cild 2, səh. 243; Muhəmməd Sadiq Urcun "Muhəmməd rəsulullah" cild 2, səh. 578.

1234 Tam adı Muhəmməd İbn Əhməd əş-Şiribinidir. Misirdə Şəfii məzhəbinə aid fəqih və təfsirçilərdən biri olmuşdur. Əsərlərindən: "Əs-Siracul munir”, “Əl-İqna fi həlli əlfaz Əbu Şucaə" və s. Hicrətin 977-ci ilində vəfat etmişdir. Bax: "Əl-Əlam" cild 6, səh. 6.

1235 "Neylul əvtar" 3/262.

1236 "əl-İtqan" 1/49.

1237 İbn Həcər "Fəthul Bari" 2/356, "Təlxisul Həbir” 2/60 və başqaları Dəraqutniyə istinad etmişdir. əl-Albani – rahmətullahi aleyhi – deyir ki: "Bu hədisi Dəraqutninin "Sünən" əsərində tapmadım. Görünür, bu, onun başqa kitabında qeyd olunub. Muğirədən sonrakı rəvayətçilər olmasaydı, sənəd "Həsən" olardı". "İrvaul ğalil" 3/68.

1238 ƏbdürRəzzaq "əl-Musannif" Cümə kitabı; "Cümə namazını ilk qıldıran" fəsli; 3/60, Hafiz ibn Həcər "Fəthul Bari" 3/355.

1239 Burada ziddiyyət görünür. Bəzi hədislərdə onlara cümə namazını qıldıranın Musab İbn Umeyrin, digərlərində isə Əsad İbn Zuraranın olduğu rəvayət edilmişdir. Lakin alimlər bu hədislərin bir-birinə zidd olmadığını sübuta yetirmişlər. Beyhaqi – rahmətullahi aleyhi – belə qeyd edir: "Ehtimal olunur ki, Musab – radıyallahu anhu – insanlara cümə namazını Əsad İbn Zuraranın – radıyallahu anhu – köməkliyi ilə qıldırmışdır. Bu baxımdan Kəb – radıyallahu anhu – cümə namazının qılınmasını Əsad İbn Zuraranın – radıyallahu anhu – adı ilə bağlamışdı". Qurtubinin "Cami Əhkamul Quran" əsərinə 18/98. İbn Həcər – rahmətullahi aleyhi – deyir: "Onunla birincini bir-birinə bağlayan cəhət Əsadın – radıyallahu anhu – Mədinə müsəlmanlarının rəhbəri, Musabın – radıyallahu anhu – isə namazda imam olmasıdır.” "Təlxisul həbir" 2/60. əl-Albani deyir: "Ola bilsin, Musab – radıyallahu anhu – ilk cümə namazını Mədinənin özündə, Əsad – radıyallahu anhu – isə Bənu Bəyadada qıldırmışdır”. "İrvaul Ğalil" 3/69.

1240 "Fəthul Bari" 2/354.

1241 "əl-İqna" əsərinin şərhi "Kəşşəful qina" 2/21, "əl-Kəşşəf" 1/20.

1242 Buxari 5/73 "Ənsarların fəziləti" kitabı.

1243 Qəbilənin tam adı: Bəni Salim İbn Avf İbn Amr İbn Avf İbn Xəzracdır. Xəzrac, Bəni Səlimin cahillik dövründə olan əcdadıdır. Bax: Səmaninin "Əl-Ənsab" əsəri, cild 7, səh. 12; "Cəmharatu Ənsabil arab" səh. 353; "’əl-Əlam" cild 3, səh. 72.

1244 Onun ilk dəfə cümə namazını qıldırması haqda aşağıdakı mənbələrə bax: İbn Hişam "əs-Siratun nəbəviyyə" 2/121; İbn Qeyyim "Zədul Miad" 3/59; İbn Kəsir "əl-Bidəyə van-nihəyə" 3/198; ƏbdürRəzzaq əl-Munavi "Şərhu əlifiyyətu əs-siratun nəbəviyyə" səh. 81; Əli ibn Burhan əl-Hələbi "əs-Siratul hələbiyyə" 2/242; əs-Salihi "Subulul hudə var-raşəd" 3/387; Muhəmməd Sadiq Urcun "Muhəmməd Rəsulullah" 2/581; Əbu Turab əz-Zahiri "əl-Əsərul muqtəfə fi hicratil mustafa" səh. 42.

1245 Əbu Davud 1069 Namaz; "Kəndlərdə cümə namazı" fəsli; İbn Macə 1082 Namaz qılmaq; "Cümənin fərz olması" fəsli; Hakim 1/281; Beyhaqi 3/176, İbn Hişam "Əs-Sira" 1/235; Hafiz "Təlxisul habir" 3/68, əl-Albani "İrvaul ğalil" 3/67, Arnavut "Təhqiq Zədul Miad" 1/373.

1246 ƏbdürRəzzaq "əl-Musannəf" əsərində 3/160, Cümə "Cümə namazını ilk qıldıran" fəslində rəvayət etmişdir. Təbərani "əl-Əvsat" əsərində rəvayət etmiş, Hafiz İbn Həcər isə "Təlxisul Həbir" 2/60, əl-Albani "İrvaul Ğalil" 3/68.

1247 İbn Səd "Təbaqat" 1/239.

1248 "Fəthul Bari" 2/356.

1249 İbn Səd "Təbaqat" 3/609.

1250 Əbu Yəla 2317, Təbərani 2/107, İbn AbdulBərr 17/23.

1251 “Fətava Suğra” 4/224.

1252 “İsraul Haqq Alə Xalq” 385.

1253 “Durarus Saniyyə” 8/217.

1254 “Lika əl-Babul Məftuh” kasset 127.

1255 Müslim.

1256 Buxari 6268, 6444, Müslim 153, 282, 2351.

1257 Əbu Davud 3116, 3118, əl-Albani “Səhih”.

1258 Tirmizi 3590, əl-Albani “Həsən”.

1259 İbn Hibban 6218, Həkim 1936, Nəsəi “Sunənul Kubra” 10670, 10980, Əbu Yala “Müsnəd” 13993, Bəğavi 1273, İbn Həcər “Fəth” 11/208, əl-Albani “Daif Tərğib” 923, “Kəlimətul İxlas” 1/57.

1260 Muslim 27, 148, 148.

1261 Buxari 99, 6201.

1262 əl-Albani “Səhih Tərğib” 1523.

1263 əl-Albani “Səhih Tərğib” 1525, 1528, “Səhih Silsilə” 1932, “Cəmius Sağir” 6/188.

1264 İbn Məcə 3796, əl-Albani “Səhih Silsilə” 2278.

1265 əl-Albani “Səhih Cəmi” 6318.

1266 əl-Albani “Səhih Cəmi” 6319.

1267 Müslim 26, 145, Əhməd 498.

1268 Müslim 23, 139, 151.

1269 Buxari 128, Müslim 32, 157.

1270 Tirmizi 2639-2641, İbn Məcə 4300, Əhməd 2,4/213, əl-Həkim 1/5-6,213,529 əl-Albani «Səhih Hədislər Silsiləsi» 135, «Səhihul Cəmi» 1776.

1271 Müslim 151.

1272 Buxari 5827, Müslim 283, İbn Hibban 169,

1273 Muslim 27, 147, 148.

1274 Buxari 25, Müslim 22.

1275 Buxari 3435, Muslim 28.

1276