Тящсилдя эендер бярабярлийи

Ali təhsilin idarə olunmasında qadınlar

Diskusiya iştirakçıları, idarəetmə sistemində qadınların kişilərlə bərabər iştirakı məsələsinə münasibətin bildirərkən, bunun çoxcəhətliliyini, kəmiyyət və keyfiyyət tərəflərini qeyd etmişdilər: söhbət idarəetmə aparatında qadınların və kişilərin həm bərabər təmsil olunmasından, həm də onların tutduqları vəzifələrindən gedir. Faktlara müraciət etməklə göstərilmişdir ki, qadınlar rəhbər vəzifələrdə kifayət qədər təmsil olunmuşdur; onlar kafedra müdiri, şöbə müdiri,dekan müavini vəzifələrində çalışır; professor-müəllim heyətində də kifayət qədər təmsil olunmuşdular.

Dövlət İdarəçilik Akademiyasında keçirilən sessiya iştirakçısı belə bir fakta qeyd etmişdir ki, qadınlar orta və aşağı idarəetmə strukturlarında kifayət qədər geniş təmsil olunmuşdular, bəlkə də bəzi hallarda onların sayı kişilərin sayını həm də ötür; lakin idarəetmənin daha yüksək pillələrində onların sayı birdən-birə çox azalır. Görünür ki, burada əsas səbəb – kadrların işə götürülməsi və sosial təkrar istehsalı işində ənənəvi mexanizm hələ ki, çox güclüdür: işdən məhrum olanlar birinci növbədə qadınlar olur. Şübhəsiz, subyektiv amillərin, yəni şəxsi keyfiyyətlər, peşəkarlıq, idarəçilik təcrübəsinin də rolu var. Lakin diskusiya iştirakçıların əksəriyyəti belə bir fikirlə razılaşmışdılar ki, bu proseslərdə əsas rolu ictimai sistemin xüsusiyyətləri və əsasında ənənəçiliyi daşıyan kadr siyasətidir. Belə bir fikrin də nəzərə alınması vacibdir: ali məktəblərdə kadr siyasəti (digər yerlərdə olduğu kimi) korrupsiya hadisələri ilə uzlaşır. Məlumdur ki, belə işlərə kişilərin daha çox aidiyyatı var.

Beləliklə, Naxçıvanda keçirilən fokus-qrupun sessiyasında çıxış edən istər qadınlar, istərsə də kişilər, yerli şəraitdə idarəetmə sistemində qadınların vəzifə tutmaq hallarının yüksək olmasını qeyd etmişdilər. İrəli sürülən əsas tələb – peşə hazırlığı və rəhbər işində təcrübədir; irəli sürülən şəxsin cinsinin heç bir əhəmiyyəti yoxdur.

Bununla belə daha bir, bütün sessiyalarda müşahidə olunan bir hala diqqət yetirmək lazımdır: kişilər rəhbər işdə çalışan qadınlara biganə, bəzən yabançı münasibət bəsləyir. Bunun müxtəlif səbəbləri göstərilir, əsası isə odur ki, hakimiyyətin açıq və qapalı formaları ilə idarəetmənin bağlılığıdır; qadınlar burada nisbətən zəif mövqu tuturlar. Digər səbəb - kişilər mülkiyyətə və kapitala daha yaxın olmasıdır (bu fikri, təəssüflər ki, müzakirə etmək imkanımız olmamışdır; gələcək tədqiqatlarda buna fikir vermək lazımdır).

Qərb Universitetində diskusiya zamanı (digər sessiyalardan fərqli olaraq) vəzifəyə təyinolunma mexanizminə daha çox fikir vermişdilər. Burada belə bir fikir irəli sürülmüşdür ki, idarəetmənin demokratik mexanizmləri olan seçicilik, seçim imkanı, rəhbər işinə nəzarətin mümkünlüyü, hər bir vəzifəni burada həm maddi rifahın mənbəyinə, həm də şəxsi özünüifadəetmə və özünütəsdiq imkanına çevirə bilər.

Dövlət İdarəetmə Akademiyasında, Qərb Universitetində təhsil sistemində qadınların rəhbər vəzifələrdə təmsil olunmasını belə bir fal ilə uzlaşdırmaq cəhdi göstərilmişdir: ölkə qadınlarının ümumi savadlılığı kişilərin ümumi savadsılığından aşağıdır. Bu məsələnin müzakirəsi zamanı məlum oldu ki, ölkədə insan kapitalının potensialı yarıbayarı (yəni qadınlar) istfiadə olunmur. Savadı kifayət qədər olmayan adam vəzifəyə gəlirsə, onda, Dövlət İdarəçilik Akademiyasının diskusiya iştirakçısının sərrast ifadəsinə görə, «ya itki, ya da bəla baş verər».

Beləliklə, diskusiya zamanı məlum oldu ki, idarəetməyə qadınların daha geniş şəkildə cəlb edilməsi çoxtərəfli ictimai fayda gətirə bilər; bu fikrin müzakirəsi zamanı rəy müxtəlifliyi gözə çarpırdı. Kişilər qadınları özünə burada bərabər tuta bilmir, özü də müxtəlif səbəbləri əsas tuturdular.