Валидейнляримин язиз хатирясиня

Ti – işin əmək (sərfi) tutumu (TH və Q IV-ə əsasən), ad-saat;

Si – tarif stavkası;

Ki – əmək haqqı üçün qurşağ əmsalı.

Lokal smetaların tərtib olunmasında jari qiymət səviyyəsində əmək haqqı üzrə vəsaitin miqdarını aşağıdakı kimi hesablamaq olar:

Ə_h=T (6.4)

T – işin əmək sərfi (inşaatçı fəhlələrin və mexanizatorların əmək sərfi), ad-saat;

Əf – statistiki hesabatın məlumatları və ya proqnoz (müqavilə) üzrə bir fəhlənin faktiki orta aylıq əmək haqqı, (min. man./ay);
t – orta aylıq iş saatların miqdarı (saat, ay).
Düzünə xərjin tərkibindəki əmək haqqının miqdarını bəzi hallarda sistematik olaraq müəyyənləşdirilən minimum əmək haqqına görə aşağıdakı kimi təyin etmək olar:

Ə_h = T ( ) ….. (6.5)

Ə_min – aylıq minimum əmək haqqının miqdarı (qüvvədə olan qanunverijiliklə müəyyən olunur), man/ay

T – işin əmək tutumu, ad-saat;

t - orta aylıq iş saatlarının miqdarı, saat/ay;
Kp – qüvvədə olan qanunverijiliyə əsasən əmək haqqı üzrə rayon əmsalı;
Kö – sair (digər) ödəniş xərjlərini nəzərə alan əmsal (yaşa görə əlavə məzuniyyət, bazar və bayram günlərində, növbədənkənar və gejə növbəsində işləməyə görə əlavə əmək haqqı, mükafat və s.)
Obyekt, kompleks işlər, iş növləri və konstruktiv elementlər üzrə düzünə xərjin tərkibində olan işçilərin əmək haqqı üzrə vəsaitin miqdarını aşağıdakı kimi təyin etmək olar.

^ö (6.6)

T – obyekt, kompleks iş, konstruktiv elementlər və iş növləri üzrə konkret işin həjminin yerinə yetirilməsi üçün işçilərin əmək sərfi, ad-saat;

tn – bir işçinin ay ərzində sərf etdiyi saatların sayı (faktikidən az və norativdən çox almamaq şərti ilə), ad,ay;
Ts – normal əmək şəraitdə 1-ji dərəjəli işçinin aylıq tarif stavkası, man;
Ət – işin dərəjəsinə uyğun tarif əmsalı;
Əp – əmək haqqı üzrə müəyyən edilmiş rayon əmsalı;
Əm – tərəflərin razılığı ilə podrat müqavilədə mükafat ödəmələrini nəzərdə tutan əmsal;
Əi – ağır və zərərli; daha ağır və daha zərərli iş şəraitində tarif stavkalarına və maaşlarına əlavələri (uyğun olaraq, 0,12 və 0,24) nəzərdə tutan əmsal;
Sö – düzünə xərjlərə daxil olan əmək haqqı üzrə sair xərjlər
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bəzən inşaatçı fəhlələrin və mexanizatorların əmək haqqına ayrılması yolu ilə təyin etmək lazım gəlir ki, bunu aşağıdakı kimi hesablamaq olar:

Ən = (Əf + Əm) Uə (6.7)

Əf və Əm – uyğun olaraq inşaatçı fəhlələrin və mexanizatorların 01.0191-ji ildən qüvvəyə minmiş əsas əmək haqqının (obyekt, onun hissəsi, konstruktiv elementi üzrə) ümumi miqdarı (burada mövjud qanunverijilikdə müvafiq rayon üçün nəzərdə tutulan əmək haqqı üzrə rayon əmsalı da nəzərdə tutulur);

Uə – əmək haqqına ayrılmış vəsiatin jari (proqnoz) səviyyəsinin 01.01.91-ji ildəki vəziyyətinə görə smeta norma və qiymətlərində nəzərdə tutulmuş əsas əmək haqqının səviyyəsinə görə indeksidir.
Beləliklə, jari səviyyə üzrə əmək haqqını hesablamaq üçün, əsas əmək haqqı səviyyəsini daha yeni smeta norma və qiymətlərə və ya 01.01.91-ji ilin səviyyəsinə (bazis) əsasən hesablanır sonra isə, indeksləşdirmə yolu ilə jari (proqnoz) qiymət səviyyəsinə gətirilir. Bəzi hallarda tikintidə orta tarif stavkasını (orta əmək haqqını), fəhlələrin orta dərəjəsini və işin orta dərəjəsini hesablamaq lazım gəlir. Fəhlələrin orta dərəjəsini aşağıdakı kimi təyin etmək olar:
(6.8)

K₁,K₂, ….K_n – uyğun olaraq fəhlələrin dərəjələri.

N₁,N₂, ….N_n – dərəjələrə uyğun fəhlələrin sayı.

İşin orta dərəjəsi hər bir dərəjə üçün lazım olan normativ vaxta görə müəyyən edilir. Qeyd etmək lazımdır ki, fəhlələrin orta dərəjəsi işin orta dərəjəsindən yüksək olmalıdır, əks halda işçilərin ixtisasından səmərəli istifadə olunmamasını göstərir və belə halda əmək haqqı üzrə artıq xərjlərə yol verilməsinə səbəb olur.
Məlumdur ki, tikinti-quraşdırma prosesləri kollektiv xüsusiyyətə malikdir, yəni onların yerinə yetirilməsi üçün bir neçə fəhlənin əlaqəli əmək sərf etməsini tələb edir. Aydındır ki, istehsal prosesində iştirak edən əmək də müxtəlif olur. Ona görə də belə əmək müxtəlifliyi dərəjələrlə fərqləndirilir. Hər bir fəhlənin ixtisas dərəjəsi yerinə yetirilən işin dərəjəsinə tam uyğun olmalıdır.
Əgər tam hazır məhslun alınmasında müxtəlif ixtisas səviyyəli fəhlələr iştirak edirsə, onda belə çıxır ki, həmin iştirakçıların orta ixtisas səviyyəsi yerinə yetirilən işin mürəkkəblik səviyyəsinə uyğun olmalıdır. Bu səbəbə görə də bəzən manqanın orta ixtisas səviyyəsini müəyyənləşdirmək tələb olunur. Əlbəttə, bunun üçün ən əlverişli göstəriji manqanın orta dərəjəsidir.
Manqanın orta dərəjəsi əsasən iki göstərijiyə görə müəyyən oluna bilər.
a) orta tarif əmsalına əsasən
b) orta tarif maaşına əsasən
Orta tarif əmsalına görə manqanın orta dərəjəsini tapmaq üçün əvvəljə ixtiyari tərkibli manqanın orta tarif əmsalını tapmaq lazımdır. Bu aşağıdakı düsturla yerinə yetirilir.
(6.9)


- uyğun dərəjələrin tarif əmsalları;