Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
71

---

Dünya təcrübəsi göstərir ki, pul sisteminin sabitləşdirilməsinin ilkin şərtlərini bir 
neçə qrupa ayırmaq olar: sabit və nəzərəçarpan iqtisadi artıma, daxili istehsal və 
ticarətin genişləndirilməsinə xidmət edən tədbirlər ilkin şərtlərin birinci qrupunu təşkil 
edir.
KitabYurdu.az 
72

---

MÖVZU 6 
 
KREDIT 
1. Kreditin mahiyyəti, obyektiv zəruriliyi, onun meydana 
gəlməsi və prinsipləri. 
2. Kredit resurslarının mənbələri. 
3. Kreditin funksiyaları. 
4. Kreditin formaları və növləri. 
5. Kreditin sərhədləri və iqtisadiyyatda rolu. 
6. Kredit bazarı. 
KitabYurdu.az 
73

---

KREDITIN MAHIYYƏTI, OBYEKTIV ZƏRURILIYI,
ONUN MEYDANA GƏLMƏSI VƏ PRINSIPLƏRI 
Kredit iqtisadi kateqoriya olub borc mənasını verən, latınca «creditum» və etibar 
edirəm, inanıram mənasını verən «credo» sözlərindən əmələ gəlmişdir. Borc verilən pul 
yaxud əmtəənin müqabilində faiz alınır. Kredit ilə münasibətlərin aparılması iqtisadi 
inkişafın ən son mərhələsini təşkil edir. Yəni əvvəllər insanlar malı mal ilə mübadilə 
edirdilər (barter əməliyyatı), sonralar isə pul meydana çıxmışdır. Nəhayət, kredit yəni 
gələcəkdə ödənəcək bir tədiyə forması ortaya çıxmışdır. Bu üsula görə alınan malların 
dəyəri dərhal ödənilməyərək, gələcəkdə ödənilməsi öhdəliyi götürülür. Kredit alanın 
sadəcə ödəmə arzusu yetərli deyil, eyni zamanda kreditin məbləği qədər və hətta ondan 
yuxarı məbləğdə təminatı olmalıdır. Kredit etimad və ya təminata söykənən bir 
əməliyyatdır. Kredit qənaət edilən pulların bazara axmasını və malların ən faydalı 
şəkildə mübadiləsinə yardımçı olur. Kredit əldəki pul ilə gələcəkdə ələ keçəcək pulun 
mübadiləsidir. Kredit verən pul verib ödəmə vədi olmaqla, kredit alan isə pul alıb 
ödəmə vədi verməkdədir. 
Kreditin meydana gəlməsi istehsal sahəsi ilə deyil, tədavüllə bağlıdır. Burada 
əmtəə sahibləri hüquqi cəhətdən müstəqil şəxslər kimi bir-biri ilə üzləşir. Əmtəənin bir 
əldən o birinə keçməsi, yəni dəyərin hərəkəti kreditlə əlaqədar münasibətlərin 
yaranması üçün uyğun zəmindir. Kredit münasibətlərinin yaranıb inkişaf etdiyi konkret 
iqtisadi zəmin isə kapitalın dövranı və dövriyyəsidir. Əmək vasitələri və predmetləri 
daim hərəkətdədirlər və bu zaman bir formadan digərinə keçirlər. Lakin vəsaitlərin 
hərəkəti təkcə onlarnı dövranı deyil, həm də dövriyyəsidir. Yəni dövran hər dəfə 
təkrarlanır, daimi səciyyə alır.
Kapitalın dövranı və dövriyyəsi fasiləsiz prosesdir. Lakin kapitalın dövranı və 
dövriyyəsində tərəddüdlər də baş verir. Kapitalın hərəkəti zamanı pul vəsaitlərinin 
artması və azalması resurslara olan tələbatın ödənilmə mənbələrinin dəyişməsi baş 
verir. Ilk növbədə əsas kapitalın hərəkəti prosesində resursların sərbəstləşməsi baş verir.