Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

1.1 Rux metallurgiyasi haqida

Rux olish uchun xom ashyo va uni qayta ishlash usullari

Rux ishlab chiqarishda asosiy manba bu sulfidli polimetalik mis-qo‘rg‘oshin-ruxrudasi,rux–qo‘rg‘oshinli ruda va mis-ruxli rudalar. Sulfidli rudalarda rux odatda sfalerit va vurtsit shaklida uchraydi va ZnS formulasiga javob beradi. Ularning bir biridan farqi kristall panjarasida xolos.
Marmatit minerali ZnS • FeS ham amaliy ahamiyatga ega.
Sulfidli rudalarda rux 1 - 3% tashkil etadi. Bunday rudalar, yuqorida aytilib o‘tgandek,juda murakkab tarkibga ega.Shu bois ularni selektiv flotatsiyada boyitib mustakil rux boyitmasini olish lozim. Rux konsentratlari tarkibi,%: Zn 48-60, Pb1,5-2, Cu 1-3; Cd-0,5 gacha, Fe 3-10; S 30-38; foydasiz poroda10 gacha. Boyitmalarda ruxdan tashqari Pb, Cu, Cd, Au, Ag, Hg, Ga, In, Tl, Se, Te ajratib olish, hamda tarkibida ko’p miqdordagi oltingugurtni qo‘lga kiritish
kerak. Ayrim holatlarda murakkab boyitiladigan rudalarni boyitish jarayonlarda qora mahsulotlar olinadi– 12-18% Sn va 8% Si boyitmasi. Bunday mahsulotlar rux zavodlarida ham mis zavodlarida ham qayta ishlanishi qiyinchilik tug‘diradi.
Revolyutsiyadan oldingi davrda faqat bitta shimoliy
Kavkazdagi Rux zavodi ishlagan. 1929yildan boshlab, Ukrainadagi birinchi rux zavodi ishga tushgach, rux metallurgiyasi intensive rivojlanishga tushadi. Hozirgi kunga qadar rux metallurgiyasi sanoatning yirik yo’nalishlaridan biri hisoblanadi. .Rux olish uchun xom ashyo va uni qayta ishlash usullari
Rux ishlab chiqarishda asosiy manba bu sulfidli polimetalik mis-qo‘rg‘oshin-rux rudasi, rux–qo‘rg‘oshinlik ruda va mis-ruxli rudalar. Sulfidli rudalarda rux odatda sfalerit va vurtsit shaklida uchraydi va ZnS formulasiga javob beradi. Ularning bir biridan farqi kristall panjarasida xolos.
Ishlab chiqarish xajmi bo’yicha rux, alyuminiy va misdan keyin uchinchi o’rinda turadi. Bir yilda dunyoda 5-7 mln.t rux ishlab chiqariladi. Olmaliq tog’- metallurgiya kombinati tarkibidagi rux zavodi bir yilda 100 ming tonnadan ziyodroqdir rux ishlab chiqarish imkoniyatiga ega. Xorijiy davlatlarda rux ishlab chiqarish quyidagilarda mavjuddir: AQSH, YAponiya, Rossiya, Kanada, Avstraliya, Olmoniya, Fransiya, Bolgariya, Polsha, Qozog’iston va boshqalardir.
Dunyo miqyosida ishlab chiqarilgan rux kuyidagi sohalarda ishlatiladi,%:
- oq tunika olish 36;
- latun va bronza olish 26;
- quymakorlik 26;
- rux prokati 3;
- kimyo mollari 6,5.
Ruxni asosiy o’zlashtiruvchi davlatlar AQSH, YAponiya, Olmoniya, Rossiya. O’zbekiston o’zining mahsulotini xorijiy davlatlarga eksport qiladi. 1 tonna ruxning narxi dunyo bozorida (2011 yilning ko’rsatgichlari bo’yicha) 2200 - 2300 AQSH dollarida sotiladi.