Nazariy fizika kursi

x i
) 2
- (j
/2
- y i)2 - (
z
2
- z i) 2 = 0. 
(1.6)
Shu ikki voqeani laboratoriya sanoq sistemaga nisbatan o‘zgarmas te­
zlik bilan harakatlanayotgan (
К
') sanoq sistem ada turib kuzatamiz. 
Yorug'lik barcha inersial sanoq sistem alarda bir xil tezlik bilan tarqali- 
shini hisobga olib yuqorida ko‘rilgan ikki voqea uchun (1.6) ko'rinishda- 
gi ifodani hosil qilsak, u nolga teng bo‘ladi. Bu ikki voqeani (
К
) va 
{K')
sanoq sistem aga nisbatan o'zgarmas tezliklar bilan harakatlana- 
yotga 
K"
sanoq sistem ada tu rib kuzatsak, (1.6) ko‘rinishdagi ifoda yana 
nolga teng ekanligini ko'ramiz. Bu faraziy tajribani istagancha davom 
ettirish mumkin. Yorug'lik signali bilan bog'langan ikki voqea uchun 
(1.6) sanoq sistem aga bog'liq bo'lm agan kattalik b o ‘lib, doimo nolga 
twig, ya ni u invariant kattalik ekan. U holda (1.6) ifodani yorug‘lik 
tezligining invariantligining m atem atik ifodasi deb qabul qilish mumkin.
Endi yuqorida ko'rib chiqilgan masalani yorug‘lik signali bilan bog‘- 
lanmagan ikki voqeaga ta tb iq qilamiz. Bu holda (1.6) ko‘rinishdagi 
ifoda endi nolga teng bo'lmaydi:
S i
2
=
\J
c2(^2
~
t
\ ) 2
-
(x
2
- x i
)2
-
(j
/2
- y i)2 -
(z
2
- z i) 2.
(1.7)
Bu yerda 
S
12
ikki voqea orasidagi 
interval
deyiladi. Interval berilgan 
ikki voqea uchun invariant kattalik bo‘ladi.
Bu tasdiq yorug‘lik signali bilan bog‘langan voqealar uchun o‘z is- 
botini topdi. Umimiy holda intervalning invariantligini avval geometrik
15

---

yo‘l bilan isbotlaymiz. Laboratoriya sanoq sistemasiga nisbatan o‘zgar- 
mas tezlik bilan harakatlariayotgan raketada sodir bo'layotgan ikki vo- 
qeani ko'rib chiqamiz. Bu voqealardan birinchisi, raketadagi lampaning 
chaqnashi