Neleri GÖremiyoruz
YAPI MALZEMELERİ, SİSTEMLERİ VE
Yüklə 1,29 Mb.
|
5.9. YAPI MALZEMELERİ,SİSTEMLERİ VEENERJİGEREKSİNİMLERİ5.9.1. MALZEME VE SİSTEMLERE GENEL BAKIŞ İçine kendimi de dahil ederek şöyle bir saptama yapmak istiyorum. Bilmem katılacak mısınız ? Bu güne kadar bir yapı malzemesini çoğunlukla; rengine dokusuna, markasına ve marifetine bakarak tercih ettik ve kullandık. O malzemenin ortaya çıkması için ne kadar kaynak tükettiğimizi, ne kadar enerji harcadığımızı hiç düşünmedik galiba !.. Bir de, yapı sistemlerini kendi içlerinde irdeleyip diğerleri ile karşılaştırmaktan kaçındık. Birbirlerine rakip olmalarından korktuk adeta. Betonarme ile çeliği, taş ile ahşabı, alüminyum ile camı ayrı çekmecelerde sakladık ve ne gariptir ki bunları bilim adına, sistematik olmak adına yaptık. !.. Tasarımda ulaştığı formu, hangi malzemeyi en iyi biliyorsa ya da hangisine sempatisi varsa onunla inşa etti mimarlar. "Bu fonksiyon ve formun en doğru malzemesi nedir ?" sorusunu hiç sormadan, tasarımcıları bir heykeltıraş özgürlüğü içinde bıraktık.. Binalara bir resme bakar gibi bakmak ve yargılamak kolayımıza geldi. Enerji adına savurganlıklar, form adına affedildi daima.. Bu, hak etmediğimiz özgürlük içinde koşuşurken enerji ve malzeme seçimi adına itirazlar karşısında hırçınlaştık.. Örneğin; "20 metre konsol çalışan, formuna özen gösterilmiş ahşap bir mekan elemanını betondan yapmaya kalktığınızda aynı miktarda ahşabı kalıpta harcardınız" dediğimizde birilerinin tüyleri diken diken oldu nedense !.. Düşünmedik ki; betonarme sisteminden ya da çelik veya ahşap yapı sisteminden önce, bir "varoluş sistemi" vardır. Varoluşun kozmik kurgusuna uymayan tüm yapısal, siyasal ve kültürel sistemler tarih sayfasından silinmişlerdir. Çünkü bunlar yaşam döngüsüne uyum sağlayamayan yabancı organlardır ve doğa tarafından yok edilmeye mahkumdurlar.. "Geçmişte tüketicilerin yapı malzemesi seçimini etkileyen kriterler ağırlıklı olarak : 1-Malzemenin uygunluğu, 2-Fiyatı, 3-Sağlanabilme kolaylığı ve 4-Görünüşü olmaktaydı. Günümüzde ise tüketiciler yapı malzemelerinin çevre üzerindeki etkilerini de sorgulamaya başlamışlardır. Bir ürünü seçerken yukarıda sıralanan kriterlerin yanı sıra : 5-Global ısınma, 6-Enerji tüketimi, 7-Kirlilik, 8-Atık problemi, 9-İnsan sağlığı gibi konularla da ilişki kurarak, çevre dostu ürünleri bilmek ve tanımak istemektedirler. Bu ürünlerin çevre üzerindeki toplam etkisini ölçmeye "Yaşam Döngüsü Analizleri" ( Life-Cycle Analysis) denmektedir" diyerek düşüncelerimize katkıda bulunan Prof.Dr. Nurgün ERDİN'e 109 teşekkürler.. Tek seçenek sanılan nükleer enerji dayatması benzeri bazı popüler malzemelerin dayatması, güçlü bir rant zinciri oluşturmuştur. Yüzlerce, bazen binlerce yıllık deneyime sahip malzemelerin yanında 40, 50 yılda görevini yapamaz hale gelen ve kullanım dışı kaldığında doğanın kolay kolay yok edemediği artık ve molozu ile başa bela olan bu yapı malzemelerinin moda rüzgarı gözlerimizi kamaştırmıştır. İsterseniz biz onları meslek sahiplerinin sağduyusuna bırakalım ve burada bazı yapı malzemelerini elde etmek için ne kadar enerji harcadığımıza ve hangi atıklara yol açtığımıza bir göz atalım.. İnanıyorum ki aklın gücü, tercihlerimizde daima doğru yolu gösterecektir. 5.9.2. ENERJİ GEREKSİNİMLERİ "Bir malzeme için yapılacak yaşam döngüsü analiz çalışmalarında, tüketilen enerji miktarı anahtar faktörlerden biridir. bu amaçla; 1-Hammaddenin elde edilmesi ve onu işleyerek yapı malzemesi üretmek için ihtiyaç duyulan enerji miktarı 2-Malzemenin bütün aşamalarda taşınmasında kullanılan enerji miktarı 3- Konstüksiyonda ve kullanım sonunda yani yıkımda kullanılan enerji miktarı dikkate alınmalıdır." diyor yine Prof. Dr Nurgün ERDİN 110 Yapı malzemesi olarak kullanılan dört ana ürünün üretimi sırasında tüketilen fosil yakıt enerji miktarı aşağıdaki tabloda görülmektedir : 111
Bir başka kaynakta ise bazı inşaat malzemelerin imalatı için gerekli enerji giderinin karşılaştırılması aşağıdaki tabloda verilmiştir : 112
Başka bir örnekte, tüketilen aynı miktar enerji ile ne kadar malzeme üretebileceğimiz irdelenmiş : Deniyor ki 113 , aynı enerji ile : 12 kg Alüminyum 60 kg Çelik 400 kg Beton 500 kg Tuğla 1200 kg Tomruk üretilebilmektedir.
Aşağıdaki tabloda, şimdilik boş kalan değerlerin, kaynak ne olursa olsun elektriksel tüketim değerleri dikkate alınarak doldurulması, sanırım enerji karşılaştırması için gerekli bir araştırma olacaktır.
Aşağıdaki son tablo ise 40 yılın üzerinde kullanılan 165 m2 lik bir yapı konstrüksiyonunun yapımı ve bakımı için tüketilen enerji tahminlerini içeriyor : 114 Bu özel örnekler tüm yapı tarzları hakkında detaylı bilgi içermese de satır aralarından çıkaracağımız sonuçlar yeni tasarımlara ışık tutacak ölçekte ve önemdedir.
Dikkate alınması gereken, belki de uygulamalar yaparak veya yapılmışları analiz ederek ulaşılması gereken bir boyut daha var. "Ne kadar ağırlıkta ya da hacimde malzeme ile optimum koşullarda ne kadar mekan elde ediyoruz ?".. O malzemeyi üretmek ve korumak için harcadıklarımızı bir de mekan parametresi ile değerlendirmeliyiz. Sözgelimi 10 ton betonarme kullanarak kaç m3 alanı örtebilmekteyiz ? Aynı ağırlıkta çelik ve ahşap; ne kadar alanı, kaç m3 hacmi bize kazandırmakta ?.. Bu güne kadar kendimize sormaya alışık olmadığımız sorular bunlar.. Tercihlerimizin, seçtiğimiz malzemelerin doğaya ödettiği bedeli dikkate almadan, bir alışkanlığın ya da bir ekolün rüzgarında inşa edip durduk.. Sanırım bu yeni bilgilerin ışığında tasarımlarımızı tekrar gözden geçirmeliyiz. 5.9.3. ATIKLAR Atıklar konusuna izninizle ahşap penceresinden yaklaşacağım. Çünkü "ağaçlar ve karbondioksit arasındaki ilişki nedeniyle bazı insanlar, ağaçların kesilerek kereste üretilmesinin, sera etkisini önemli derecede arttırdığı düşünülmektedir. Oysa bu tamamen yanlış bir görüştür" diyor Orman Mühendisi Prof.Dr Nurgün ERDİN.115 ve çünkü diye devam ediyor : 1- Kerestenin, uzun ömürlü malzemeler üretmek için kullanılması, karbondioksitin uzun yıllar fikse olmuş vaziyette kalmasını sağlamaktadır. 2- Karbondioksitin fiksasyonu, sadece aktif büyüyen ağaçlarla ve çürümesine, yanmasına izin verilmeyen ağaç malzeme ile mümkün olmaktadır. 3- Bazı insanlar da, çelik, alüminyum ve betonun atmosfere karbondioksit yaymadığını ifade etmektedirler. Oysaki bu malzemelerin üretimi sırasında atmosfere büyük miktarda CO2 ve diğer gazlar salınmaktadır. Örneğin kullanılan yakıtlardan ötürü, 1 ton çelik üretiminde atmosfere yaklaşık 2 ton CO2 salınmaktadır. 1 ton çimento üretiminde de 240 gr SO2 ve 6 kg'ın üzerinde azot oksitler atmosfere salınır. 4- Çelik karkas bir evin atmosfere 3.5 ton karbon saldığı, eş büyüklükteki ahşap karkas evin ise bunun tam tersi olarak 3.1 ton karbon depolayabildiği hesaplanmıştır. 5- Tomruktan kereste üretimi sırasında atmosfere salınan karbondioksitin 15 katından daha fazlası, kereste tarafından depolanmaktadır. Çelik, alüminyum ve betonunda ise bu miktar sıfırdır. Aşağıdaki tabloda bu değerler sıralanmıştır : 116
Not : Yukarıdaki tabloda boş kalan bölümler için kaynak araştırması tarafımdan sürdürülmektedir. 5.9.4. ENERJİ VE TÜREVLERİ AÇISINDAN AHŞAP Zonguldak Üniversitesi Rektörü Prof. Dr Ramazan ÖZEN'in117 araştırmalarından yararlanarak, ahşap hakkında birkaç bilgi aktaracağım sizlere.. Bu bilgiler enerji açısından doğru seçim olduğu görünen ahşabın, enerji alışverişini ve ısı karşısındaki davranışlarını açıklayacak. Ayrıca bu bölümün sonunda, yoğun enerji harcanarak elde edilen çelik ile karşılaştırılan mukavemet değerlerini bulacaksınız. Ahşabın termik ( ısı ) iletkenlik katsayısı çok düşüktür. Isıyı ahşaba göre Alüminyum 7000 kat, Çelik 1650 kat, mermer 90 kat ve cam 23 kat daha hızlı iletir. Bu özelliğinden ötürü bakır ya da alüminyum bir çaydanlığın ya da demir döküm bir ütü sapının eskiden ahşap yapıldığını anımsayınız.. Bir kibritin ucunda ateş varken bile parmağımızı yakmaması da ısı iletkenliğinin çok iyi olmasından ötürüdür.
( emdirebilmek için suda çözünebilen ) boraks, alkali slikat, amino tetra borat, sodyum aseltat gibi, ( yüksek ısıda tekrar çözülebilen) tuzlarla emprenye etmek mümkündür. Bu durumda dış kaynaklı ateşin çekilmesi halinde ahşabın yanması duracaktır..
Metal ve plastiklerde oluşan, insan sağlığı için tehlikelerini “Elektroiklimsel Kirlilikler” başlıklı 6. bölümde anlattığımız statik elektrik, ahşapta hiç gözlenmemiştir. Ahşap, hafif malzeme olarak ses izolasyonunda çok başarılı değildir. Ses iletimi hızı gazlardan ve sıvılardan daha hızlıdır, metallerdekine yakındır. Fakat yüzey özellikleri ve iç yapısının fiziksel oluşumu yüzünden gürültüyü emer. Gözenekleri doldurulup cilalandığı zaman ise çok iyi yansıtıcı özellik kazanır. Bu yüzden konser salonlarında yansıtıcı ve emici özellikleri sayesinde başarı ile kullanılır. Sürtünme sonucu oluşan ses enerjisi kaybı, ahşabın hafifliği ve yapısı ile ilişkili olarak çok düşüktür. Bu yüzden ahşap birçok müzik enstrümanında kullanılır. Ahşap hafif bir malzeme olmasına rağmen mukavemeti oldukça yüksektir. Örneğin; özgül ağırlığı 0.6 cm3 iken 100N/mm2 gerilme kuvvetine sahiptir. Buna karşılık Çeliğin özgül ağırlığı 7.89 cm3 iken gerilme kuvveti 500 N/mm2 dir. Şimdi bu özelliklerden yola çıkarak bir karşılaştırma yapacağız. Malzemenin sadece kendi ağırlığını taşıyabilmesi düşünülerek gerilme kuvvetini özgül ağırlığına böleceğiz. Bu bize malzemenin kırılma uzunluğunu verecek. Yani teorik olarak, bir yandan kesitini arttırırken diğer yandan boyunu uzatırsak, bulacağımız kritik boy, malzemenin kendisini taşıyabildiği en çok uzunluğu gösterecek bize. Şimdi kırılma uzunluklarını gösteren aşağıdaki tabloya göz atınız : Yapı çeliği 5.4 km, Krom çeliği 6.8 km, Sertleştirilmiş özel çelik 17.5 km, Ladin ağacı 19.8 km, Lamine kayın ağacı ise 28.3 km dir Bu yüzden büyük açıklıkları geçerken ahşap, sadece yangın mukavemeti açısından değil, 20 kat fazla enerji harcanarak elde edilebilen çeliğe göre, statik değerleri yüzünden de çok büyük avantaj taşımaktadır.. 5.10. İKİ ve ÜÇ BOYUTUN ENERJİSİ 5.10.1. GÖRMEK İSTEDİĞİMİZİ GÖRMEK "Genelde gördüklerimiz, ne görmeyi umduğumuza ve ne görmek istediğimize bağlıdır. Örneğin aç olduğumuzda yuvarlanan küçük bir kırmızı topu domates zannedebilir, ya da çok kullanılan bir kelime yanlış yazılsa bile bunun farkına varmayabilirz. Bunun nedeni, beynimizin bu kelimenin doğru olduğunu farz etmesidir. Bu paragrafta da kasıtlı bir hata yapılmıştır. Bilmem fark ettiniz mi ?.. Baktığımız nesnenin yakın çevresindekiler de beynimizin bu nesneyi çözümleyiş tarzını etkiler ( Şekil s:9 )"118 ............................. . ( Devamı Var ) 5.10.2. PİRAMİTLER Piramitlerle ilgili bazı enerji ölçümlerine rastlamışsınızdır. Deneysel olarak saptanan fakat bilimsel açıklaması henüz netleşmemiş bulgulardır bunlar. Burada size, bu güne kadar en ilgi çeken ve üzerinde çalışma yapılan piramit formu ile ilgili bazı bilgiler aktaracağım.. Bunları okuduktan sonra, diğer bütün geometrik ve rastlantısal formların da benzer araştırmalara konu edilmesi gerektiğini sanırım düşüneceksiniz.. Belki de buradan yola çıkarak, mimari tasarımların, yer seçiminden başlayarak tasarım verilerinin doğurduğu enerji devinimi ve giderek bu enerjinin, içinde yaşayanların yaşam döngüsü ile uyumu gündeme gelecek. Yine en az üç bin yıllık bir geleneğin ve muhtemelen bir o kadar yıllık deneyimin sonucu olan "feng-shui" ( Feng şui ) kurallarını incelerken de mekanlarda dolaştığı ve yaşam gücünü getirdiği varsayılan görünmez "Chi" ( çi) enerjisinin akışını düzenleyen bilgilere ulaşacağız.. Enerji dediğimiz şeyin, sadece elektrik saatini döndüren elektrikten ibaret olmadığını kavradığımızda, bize ulaşan bilgiler ve henüz yapılmamış araştırmaların çokluğu bizi ürkütmemeli. Tersine, önümüze açılan; yaşamın çekirdeği enerjiyi daha iyi tanıma ve onu bilinçli kullanma şansı bizi sevindirmeli.. Piramit kelimesi Grekçe "piro" ve "amid" kelimelerinden oluşur. "Merkezdeki ateş" demektir. Bu yüzden, "biyokozmik enerji" anlamına geldiğini söylemek de mümkündür. Bu formu incelerken, üzerinde en çok çalışılan ve ölçüm yapılan ünlü Keops piramidinden bazı bilgileri aktarmakta yarar var.. % 99.9 doğrulukla o günkü manyetik kuzey yönünde olan piramidin 2 tondan 70 tona kadar değişen ağırlıktaki yaklaşık 2.600.000 taş, santimetrenin 1/20 sini geçmeyen bir aralıkla, yani olağanüstü hassas bir kesimle tıraşlanmış ve bir araya getirilmiştir. Taban kenar boyu 230 m, yüksekliği ise 148 metredir. Kenarlarının yatayla yaptığı açı 51 derece 52 dakikadır. Kaç yıl önce yapıldığı ise tam bir anlaşmazlık konusudur. 5.000 yıl ile 73.000 yıl arasında tahminlerde bulunulmuştur. 1280 yıl önce ilk kez içine girildiğinden bu yana piramitin sakladığı ne bir mumyaya ne de bir hazineye rastlandı. Yaz kış 20 derece olan kral odasındaki lahit boştu. Yapılan ölçümler, o noktada çok farklı bir enerjinin varlığını gösteriyor ve lahite benzeyen üstü açık granit bloğun başka bir görevi olduğunu düşündürüyordu. Bütün konik yapıların da piramitler gibi enerjetik etkiler oluşturduğu bilinmektedir. NASA'nın koni biçimindeki ünitelerden oluşan bir Elektromanyetik Dalga Enerjisi Konverteri geliştirdiğini biliyoruz. ............. ( Devamı Var )
bu yönde teşvik eden insanlık derin bir yanılgı içindedir.. Renkleri; ressamlara, sesleri; müzisyenlere, kokuları; parfüm uzmanlarına, biçimleri; desinatörlere özgü sanarak, bireysel yaşam kurgusunun dışına çıkarmıştır. Onlara hakim olup yönetebilecek iken, “ben anlamam ki !” yanılgısı ile, ona sunulanlara tabi olmayı yeğlemiştir. Moda, mimari akım, sanat ekolü adı altındaki kalıpların dışında bir dünya kurabileceğini hayal bile edememiştir. Halbuki, bu özet incelemede de göreceğiniz gibi, örneğin renklerin; bedeninizden, zihninizden ya da içinde bulunduğunuz mekandan soyutlanması mümkün değildir. O sizinle bir bütündür... Böylesi yanılgıları bir bilim adamı olarak dile getiren Albert EINSTEIN bakın ne diyor : “İnsanoğlu, evren denilen bütünün bir parçasıdır. Oysa, uzay ve zamanla sınırlanmış bir parçanın içinde hisseder kendini. Kişiliğini, düşüncelerini, duygularını, geri kalandan ayrıymış gibi algılar. Burada söz konusu olan, bilincini etkileyen bir çeşit optik yanılsamadır. Bizim için bu yanılsama, bize yakın bazı kişilere karşı olan sevgimiz kadar, kişisel arzularımızı da sınırlayan bir hapis gibidir. Görevimiz, bütün canlıları ve tüm güzelliğiyle doğayı içine alacak kadar, merhamet çemberimizi genişleterek bu hapisten kurtulmak olmalıdır. Kimse bu noktaya tam olarak gelemeyebilir ama, böyle bir amacın peşinden koşmak, içinde yine de kısmen bir özgürlük ve temelde iç huzuru barındırır.” Yüklə 1,29 Mb. Dostları ilə paylaş:
|