TüRKİye – abd ve rusya’da demiR – ÇELİk sektöRÜ TÜRKİYE'de üretim demiR-ÇELİk sektöRÜ
Yüklə 179,34 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 2. RUSYA DEMİR – ÇELİK SANAYİİ
- 2.3. Türkiye – Rusya Federasyonu Ticari İlişkileri
- 3. ABD DEMİR – ÇELİK SANAYİ
- 4. DÜNYADA ÇELİK METALURJİSİ VE DEMİR-ÇELİK SANAYİSİ
TÜRKİYE – ABD VE RUSYA’DA DEMİR – ÇELİK SEKTÖRÜ1. TÜRKİYE'DE ÜRETİM DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜDemir-çelik sektörü ülke ekonomisi ve sanayileşmede lokomotif sektör özelliğine sahiptir. Demir-Çelik sanayiinde gözlenen gelişmeler ile kalkınma süreci arasındaki ilişki incelendiğinde ekonominin demir çelikle ilgili alt sektörlerinin gelişiminde demir çelik ürünleri önemli bir rol oynamaktadır. Bu sektörün önemi en basta tüm endüstriyel dallara girdi vermesinden kaynaklanmaktadır. Demir çelik sektörünün inşaat, otomotiv, demiryolu ve akla gelebilecek tüm cihaz ve eşya üretimine katkısı vardır. Kişi başına çelik tüketimi yıllardır ulusların ve toplumun kalkınmışlık düzeyinin bir ölçüsü olarak ifade edilirken, bu tanım son yıllarda kişi başına vasıflı çelik tüketimi olgusuna kaymış bulunmaktadır. Gelişmiş ülkelerde kişi başına demir çelik tüketimi 500 kg civarında iken bu rakam Türkiye’de 200 kg düzeyindedir. Altyapı sorunlarını çözmüş gelişmiş ülkelerde demir-çelik sanayiinin nispi öneminin azaldığı, buna karşılık gelişmekte olan ülkelerde özellikle yüksek vasıflı demir-çelik tüketiminin hızla arttığı görülmektedir. 2000 yılında Türkiye’nin toplam ham çelik üretiminin yaklaşık %63,5’i ark ocaklı tesisler, %36,5’i ise entegre tesisler tarafından gerçekleştirilmektedir. Kamu kuruluşları olan Ereğli, İskenderun ve özel sektöre ait Karabük entegre tesislere sahip demir-çelik fabrikalarıdır. Bugün demir-çelik sektöründe üretim, yüksek fırına dayalı üretim yapan bir tanesi özel sektöre ait 3 adet entegre tesis ve 15 tanesi özel sektöre ait 17 elektrik ark ocaklı tesis olmak üzere toplam 20 tesis tarafından gerçekleştirilmektedir. Demir-çelik sektöründe yabancı sermayeli 12 firma mevcut olup toplam yabancı sermaye içinde sektörün payı %1’dir. Ürün bazında kapasitelere bakıldığında, toplam kapasitenin %83’ü uzun ürünler, %15’i yassı ürünler, %2’si vasıflı çelik ürünlerinden oluşmaktadır. 1980 sonrasında, uzun ürünleri girdi olarak kullanan inşaat sektörüne yönelik teşviklerin yarattığı beklenti ile uzun ürünlerde iç tüketimin çok üstünde bir kapasite oluşmuş, yassı ürün kapasitesi dünya ölçeklerinin gerisinde kalınmıştır. Bugün sektörün en önemli sorunu budur. Sektörde uzun ürün üretiminde yaklaşık 5,5 milyon tonluk ihracı zorunlu iç talep fazlası varken, yassı mamullerde 3 milyon ton arz açığı bulunmaktadır. Gelişmiş demir çelik üreticisi ülkelerde yassı ürün oranı %60, uzun ürün oranı %40 civarındadır. 1 Tablo 1. Türkiye’nin Ham Çelik Üretimi (Bin Ton)
Kaynak: Demir-Çelik Üreticileri Derneği 2. RUSYA DEMİR – ÇELİK SANAYİİRusya Federasyonu madencilik sektöründe önemli bir üretici ve ihracatçıdır. Dünya petrol rezervlerinin %10’u Rusya’da bulunmaktadır. Üretimdeki düşüşe rağmen dünya üretiminin %10’u yine Rusya tarafından realize edilmektedir. Dünya üretim rakamları dikkate alındığında, doğal gaz üretiminin %30’u, anstrasitin %10’u, demir cevherinin %14’ü, demir dışı metal cevherinin %10-15’i Rusya’da üretilmektedir. Genel olarak üretim tek bir işletme tarafından gerçekleştirilmektedir. Planlamanın başlamasıyla birlikte, yatırımların büyük bölümü ağır sanayiye ayrılmıştır: Demir-çelik, metalürji, makine yapımı, kimya ve kâğıt sanayileri ile keresteciliğe ve yapı gereçlerine öncelik tanınmıştır Bu sayede, üretim araçları sürekli bir gelişme göstermiş, 1955'ten 1977'ye kadar, dökme demir ve çelik üretimi üç katına yükselmiştir. Rusya’nın önemli maden kaynakları arasında demir filizi temel rol oynamıştır (dünya birincisi): Başlıca yataklar Ukrayna'da {Krivoy Rog toplam üretiminin yansını sağlıyordu), Urallar'da (Magnitogorsk, Nijniy Tagil), Kazakistan'da ve liretimi hızla artırılarak Sibirya'da işletilmiştir. Kafkaslar'da, Kırım'da, Altaylar'da, Kola yarımadasında, Don'un yukarı çığırında (Kursk-Lipetsk), Batı Sibirya'da (Bakçar ve Kolpatçevo) da çok büyük demir yatakları bulunmuştur. Demir-çelik sanayisi kok kömürü yataklarının, demir yataklarının olduğu yerlerde ya da büyük sanayi merkezlerinde kurulmuş, bu alanda büyük cabalar harcanmıştır. Ballıca demir-çelik bölgesi, Rusya çeliğinin yansını sağlayan Ukrayna olmuş, Krivoy-Rog'un demiri Donbas'ın kömürüyle birleştirilmiştir. Ama Asya kesimi Karaganda ile Kuzbas (Altaylar'da, bir demir yatağı yakınında) çevresinde gelişmiştir. Ural ise kombinalar sisteminin yerini alan-yeni bölgesel iktisat siyasetinden zararlı çıkmıştır. 2 1990’lı yıllarda dahili piyasada metallere olan talebin düşmesi ile demir ve demir dışı metallerin ihracatında önemli artışlar olmuştur. İhracattaki bu artış, işletmelerin kontrolü konusunda yoğun rekabeti de beraberinde getirmiştir. Ancak, 1990’lı yılların sonundaki metal fiyatlarındaki düşüş ve enerji fiyatlarındaki yükseliş neticesinde sektör, üretimi arttırmak için yeniden yapılanma ve modernizasyon gereği ile karşılaşmıştır. İşletmelerin mülkiyeti konusundaki anlaşmazlıklar tamamen çözülmeden uzun vadeli yatırımlar beklenilmemektedir. Rusya’daki kömür endüstrisi 1980’lerden eri kriz içerisinde bulunmaktadır. Kriz 1992 yılından itibaren daha da derinleşmiştir. Mevcut madenlerin 2/3’si gaz ve toz nedeniyle tehlikeli addelimektedir. Düşen verimlilik ve devlet desteğinin azaltılması nedeniyle işletmeler işçi ücretlerini ödeyememekte, güvenlik ve modernizasyon için gerekli yatırımı yapamamaktadır. Yer altındaki madenlerde verimlilik ABD’dekinin 1/12’si seviyesindedir. Tablo 2. Rusya Federasyonu'nda Sektörler İtibarıyla Yabancı Sermaye Yatırımları (Milyon $)
2.1. İhracatRusya Federasyonu’nun 1999 yılı ihracatı 74.3 milyar $ olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılının 8 aylık döneminde ise ihracat 66,7 milyar $ olmuştur. Bu durum geçen yılın aynı dönemine göre %48 oranında bir artışı ifade etmektedir. İhracattaki bu artış petrol, gaz ve metal fiyatlarındaki artıştan kaynaklanmaktadır.3 1997-1999 dönemine ait demir-çelik ürünlerinin ihraç miktar ve değerlerini gösterir tablo aşağıda yer almaktadır. (Bavul ticareti hariç)
2.2. İthalatRusya Federasyonu’nun 1999 yılı ithalatı bir önceki yıla göre %30,5 oranında azalarak 41 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılının 8 aylık döneminde ise ithalat 27,5 milyar dolar olmuştur. Bir önceki yılın aynı döneminde ise ithalat 25,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu rakamlardan da anlaşılacağı üzere, ithalat hacminde bir gelişme görülmemektedir. Hane gelirindeki iyileşmeye ve rublenin değerlenmesine rağmen, ithalatta bir gelişme olmamıştır bu durum, halen ithal ikamesi etkisinin geçerli olduğunu ve tüketicinin yerli ürünler kullanmaya devam ettiğini göstermektedir.4 1997-1999 döneminde Rusya Federasyonu tarafından ithal edilen demirli metallerin miktar ve değerlerine ilişkin bilgiler aşağıda yer almaktadır. Tablo 3. Rusya Federasyonun İthal Ettiği Demirli Metaller (Bavul ticareti hariç) (milyon dolar)
2.3. Türkiye – Rusya Federasyonu Ticari İlişkileri
Tablo 4. Türkiye’nin Rusya Federasyonu’ndan İhraç Ettiği Metaller.
Kaynak:T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Türkiye'nin Rusya Federasyonu'na İhraç Ettiği Belli Başlı Ürünler ($)
Kaynak:T.C. Moskova Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği 3. ABD DEMİR – ÇELİK SANAYİABD sanayisi günümüzde, bir yandan nüfus artışının, bir yandan da ulusal savunma, nükleer araştırma ve uzay araştırması gereksinmelerinin etkisiyle, büyük bir ilerleme içindedir. Ama bu gelişme, çeşitli dallara, eşit olmayan bir biçimde dağıtılmıştır. Çelik, gemi yapımı ve demiryolu malzemesi üretimi dalları, ABD’nin genel iktisadına oranla durgunluk içindedir; buna karşılık yaşama düzeyinin yükselmesi, tüketim sanayisinin hızla gelişmesini ve çeşitlenmesini desteklemekte, askeri siparişler de, uçak ve uzay araçları yapımı, kimya sanayisi, elektronik gibi dalların gelişmesini hızlandırmaktadır. ABD, demir – çelik sanayisi bakımından dünyada birinci (SSCB’nin parçalanmasından sonra) sırada yer almakla birlikte, bu da günden güne gerilemektedir. Yüksek fırınlar, Apalaş dağlarından çıkarılan kömür ile superior gölü bölgesinde elde edilen demirin toplandığı Pittsburgh’da, Clevelandda, Garly’da Apalaş dağlarının güneyinde Alabama’da , demir işleme merkezleriyse, Atlas Okyanusu kıyısında, Trenton yakınındaki Morrisville’de, Baltimore yakınındaki Sparrows Point’te Labrador ve Jamaika’dan getirilen çok zengin filizlerin işlendiği Houston ve Teksas’da yer alır. Üretim açısından uzun süre ön sırada yer almış olan demir-çelik sanayisinde görülen gerileme, üretim yöntemlerinin yenilenmemesinden ve günümüzde daha düşük ücret ödeyen, dolayısıyla rekabet gücü yüksek olan rakipler karşısında, teknoloji açısından geri kalmış olmaktan kaynaklanmaktadır: ABD, günümüzde çelik satın almak zorundadır. Bununla birlikte hurda demirden ve zenginleştirilmiş maden filizinden elde edilen elektrik çeliği üretiminin artmasının, bu durumu bir ölçüde düzelteceği beklenmektedir. 1998 yılı değerlerine göre dünyada üretilen net 785 milyon tonluk çeliğin 137 milyon tonunu ABD üretmektedir. Amerikan için çelik sanayi, ülke sanayiinde otomotiv, petrol ve gıdanın arkasından en büyük sanayi dalını oluşturmaktadır. Sanayide temel rol oynayan maden filizleri bol ve çeşitlidir. En büyük demir filizi yatakları Superior Gölü havzasındadır. Kalınlığı 100 m’ye yaklaşan bu açık tavanlı yataklardan uzun süre demir kapsamı en yüksek olan hematif ve demir kapsamı az olan takonit, Duluth ve Büyük Göller yoluyla demir-çelik sanayi merkezlerine gönderilmektedir.6 Ham çelik olarak 137 milyon ton üretim yapan ABD, son ürün olarak da üretimde 98 milyon tonluk bir değere ulaşmıştır. Kurulu tesislerin kullanımı, 158 milyon ton olarak bildirilen ham çelik kapasitesi baz alındığında %86.8 olarak gerçekleştirilmiştir. Üretilen ham çeliğin büyük bir kısmı ya bazik oksijen konverterlerinden (%61) ya da Siemens – Martin ocaklarından ‘%16) elde edilmiş, bu üretim için gerekli sıcak maden (Sıvı ham demir) yüksek fırınlardan sağlanmıştır. Ham çelikten son ürüne ortalama verim %71,5’tir. Amerikan çelik sanayiinin düşük kapasite kullanım oranlarında yabancı çelik şirketleri, ABD pazarının en büyük hissesini elde etmişlerdir. Son 3 yılda ithal, pazarın %17,9’unu oluştururken yerli sanayii ortalama 92 milyon ton üretmiştir. Amerikan çelik şirketleri 137 milyon tonluk bu çıktı düzeyine ulaşabilmek için yaklaşık 600.000 kişi çalıştırmışlar, 12,4 milyon dolar ücret ve maaş ödemişlerdir. Bu arada 40.000 maden işleme tesisi sağlanmış, 26 milyon dolar tutarında malzeme, donanım ve hizmet alınmış ve neticede 1.3 milyon dolar kazanmışlardır.7 Bugün ABD, kendi çelik ihtiyacını karşılayamayan tek büyük sınai ülkedir. Sonuç olarak, sadece yerli ekonominin normal çelik ihtiyacını karşılamak için bazı dışalımlar gerekmektedir. Çelik ithalindeki büyümeye bağlı olarak Amerikan çelik şirketlerinin üretim ve ürün satışındaki istihdam, önemli ölçüde düşmüştür. Bu eğilimin birçok sebepleri vardır. En önemlisi çelik ithalindeki büyümedir. İthalin her milyon tonunun 4000-5000 çelik sanayinde çalışan sayısına denk olduğu varsayılırsa, buna göre son 20 yılda ithalin cari seviyesi yaklaşık 100.000 çalışan yerine geçmiştir.8 Çalışmayan çelik işçilerine ödenen işsizlik ödeneği dikkate alındığında, ABD ekonomisinde dışalım nedeni ile işgücü için iki kere ödeme yapılmaktadır. Biri çelik için ihracatçıya ödenen para, biri de sanayide açıkta olanlar için işsizlik ödentisidir. Özellikle son yıllarda ithale yakından bağlı olarak birçok çelik üretim tesisleri ve belirli çelik fabrikaları kapanmıştır. Kapanmaların istihdam üzerindeki tüm etkisi tam olarak belirlenememektedir. Çünkü etkilenen personel başka yerlerde iş bulabilmektedir.
1979'da, 149 Mt'la (dünya üretiminin % 20,1'i) önde gelen S.S.C.B'ni, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (140 Mt ve % 18,8'lik oranla dokuz ülkeyi kapsar), A.B.D. (123 Mt, % 16,5) ve Japonya (111 Mt, % 15) izlemiştir. Bu dörtlünün egemenliği yakın geçmişte daha güçlü olmuştur: 1979 yılındaki % 70,3'e karşılık, 1951'de % 88,6, 1960'ta % 80,8, 1974'te % 76,3. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu içinde, İtalya dışındaki ülkelerde 1970 yıllarından bu yana bir üretim durgunluğu gözlenmiştir. Demir-çelik sanayisi artık, yalnızca sanayileşmiş ülkelerin tekelinde olmaktan çıkmıştır. 1974'ten sonra, Doğu ülkeleri ve en gelişmiş Üçüncü Dünya ülkeleri, özellikle de Polonya, Romanya, Çin (1974 yılındaki 26 Mt’ a karşılık, 1989'da 59,1 Mt'la dördüncü), Kuzey Kore ve Güney Kore, Hindistan, Brezilya bu alanda ilerlemektedirler. Demir-çelik sanayisi, maden sıkıntısı çekme tehlikesinden uzaktır: Dünya kaynaklarının 780 milyar ton kadar olduğu sanılmaktadır; bu, güncel tüketim hızıyla 85 O yıl yeterli hammadde demektir, İsveç dışında, Batı Avrupa'daki en büyük maden yatağı Lorraine'dedir; ama, ortalama demir kapsamı yalnızca yaklaşık % 28-30'dur.9 KAYNAKÇA
İÇİNDEKİLERTÜRKİYE – ABD VE RUSYA’DA DEMİR – ÇELİK SEKTÖRÜ 1 1. TÜRKİYE'DE ÜRETİM DEMİR-ÇELİK SEKTÖRÜ 1 2. RUSYA DEMİR – ÇELİK SANAYİİ 2 Sektörler 3 2.1. İhracat 4 2.2. İthalat 4 2.3. Türkiye – Rusya Federasyonu Ticari İlişkileri 5 MADDE ADI 7 3. ABD DEMİR – ÇELİK SANAYİ 8 4. DÜNYADA ÇELİK METALURJİSİ VE DEMİR-ÇELİK SANAYİSİ 9 KAYNAKÇA 11
i
1 İnternet’ten alınmıştır.(www.igeme.gov.tr.) 2 Rusya Fedarasyonu, Ülke Raporu, İGEME Yayını, s. 15-22. 3 Rusya Fedarasyonu, Ülke Raporu, İGEME Yayını, s. 30, 31. 4 Rusya Fedarasyonu, Ülke Raporu, İGEME Yayını, s. 31, 32, 33. 5 Rusya Fedarasyonu, Ülke Raporu, İGEME Yayını, s. 36, 40, 42. 6 Gelişim Hachette, Cilt: 1, Alfabetik Genel Kültür Ansiklopedisi, s. 3796. 7 Gelişim Hachette, Cilt: 1, Alfabetik Genel Kültür Ansiklopedisi, s. 164, 165. 8 Serdar TON, Demir – Çelik Sanayiinde Verimlilik, MPM Endüstri Şubesi, Ankara, 1983, s. 52-55. 9 Gelişim Hachette, Cilt: 3, Alfabetik Genel Kültür Ansiklopedisi, s.770. Yüklə 179,34 Kb. Dostları ilə paylaş:
|