Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

 
Sulfatli va galloid jinslar.
 
 
Bu turkumga kiruvchi jinslar o`zining xilma-xilligiga qaramay kimyoviy tarkibi 
bilan juda yaqin va hosil bo`lish sharoiti ham juda yaqin. Ularning asosiy turlari issiq 
va quruq iqlimli sharoitlardagi suv yopiq havzalaridan tuyingan eritmalarning 
cho`kishidan hosil bo`ladi. Bu guruxga quyidagi monomineral jinslar kiradi. Angidrit 
– (CaSO
4
), tosh tuz galit (NaCl), gips (SiO
2
*2H
2
O). 
 
Temir – marganetsli jinslar 
 
 
Bu guruh jinslariga har turdagi va marganets rudalari kiradi. Temirli jinslar 
ichida bir-biridan farq qiluvchi, oksidlanishdan paydo bo`lgan jinslar, temir 
gidrooksidlari har xil aralashmalar hosil bo`lgan jinslar (Buriy jeleznyak) temir 
kolgedani temir korbanatidan hosil bo`lgan jinslar (sideritlar) hamda ayrim xollarda 
uchraydigan tarkibi temir silikatiga boy turdagi xloritlar kiradi. 
 
 
Cho`kindi jinslarga mansub bo`lgan eng ko`p tarqalgan va amalda ishlatiladigan 
turlari oolitsimon qo`ng`ir temir kolgedani bo`lib u asosan mayda (diametri 15-20mm) 
radial nurli massalarni tashkil etib limonitlar hosil qiladi (kimyoviy tarkibi 2Fe
2
O
3
 
3H
2
O yoki 2Fe
2
O
3
 nH
2
O). 
Alyuminli jinslar 
 
Bu guruxga asosan boksitlar kirib ular asosan alyuminiy oksidi, gidrooksidlarini 
tashkil qiladi va bir xolatda AlOOH diaspor va boshqa ko`rinishda Al(OH)
3 
gidroargillit shaklida tarkibida har xil (aralashmalar) oksidlar, temir gidrooksidlari, 

---

hamda kaolinit, opal, marganets oksidlari va boshqa birikmalar bilan aralashgan xolda 
bo`ladi.
 
Boksidlarning rangi oq, qo`ng`ir, oxrasimon sariq, qo`ng`ir-qizil, g`ishtsimon qizil. 
Boksidlar asosan cho`kindi tog` jinslari orasida qatlamlar hosil qilib yersimon yoki 
oolitsimon massalar ko`rinishida yetadi. Boksidlar ayrim xollarda qattiq tsementlangan 
holda va qattiq holdan, toshqotgan hamda, barmoqlar yordamida maydalanadigan 
massa holatida uchraydi.
 
Boksidlar ikki holatda paydo bo`ladi. 
1.
 
Issiq nam iqlim sharoitida alyumosilitkatlarga boy tog` jinslarining kimyoviy 
kurashi natijasida hosil bo`ladi. 
2.
 
Dengiz va ko`llarning qirg`oqqa yaqin zonalarida suvlar tarkibidagi 
eritmalarning cho`kishidan hosil bo`ladi.