Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR

1. Hələb türkmənləri.
Hələb türkmənləri arasındakı eymür oymağı Qanuni dövrü­nün ilk illə­rində 4 qola ayrılmışdı. Əffan Kətxudanın idarəsin­dəki birinci qolun əhalisi vergi ödəyən 177 nəfər idi. İkinci qol isə qaragöz adını daşıyır. Bu qolun əha­lisi 55 nəfər idi. Üçüncü eymür qolu Çarıq oğlu Əhməd Kətxudanın buy­ruğunda göstə­ri­lir. Onun əhalisi 86 nəfər idi. İlyas adlanan dördüncü qol di­gər qollardan ayrı yaşayırdı. Həm də bu qolun əhalisi digərlərinə nə­­­zərən çox az, cəmi 19 nəfər idi. 978-ci ildə (1570/1571) ey­mür oymağının vergi mü­kəlləfiyyətli əhalisinin sayı 453-ə yük­səlmişdi. Onlar XVII əsrdə də əski həyat tərzlərini davam et­dirmişlər³. Bu eymürlər də 1101-ci ildə (1690) təş­kil olunan Avstriya səfərinə çağrılmışlar. 100 atlı ilə bu səfərdə iştirak et­mə­lə­ri əmr olunan eymürlərə Hacı Qadir bəy və başqaları baş­çı­lıq edirdilər⁴. Hə­min ərəfədə eymür oymağı aşağıdakı əsas qol­lara ayrılmışdı: bunsuzlu ey­mür, dündarlu eymürü, tosun ey­­mürü, qaragözlü eymürü, çarıq eymürü, Əf­fan eymürü, san­caqlı eymürü, Yusif eymürü, Hacı Bayram eymürü, əf­şarlı ey­mürü.
Bu eymürlər 1104-cü ildə (1692/1693) Xümus sancağında yer­ləşdiril­miş­lər. Ancaq 1124-cü ildə (1713) eymürlərin bura­dan götürülərək Amik gö­­­lü yaxınlığındakı Murad paşa körpüsü dərbəndinə nəql edilmələri əmr olunsa da, bu qərar lazımi sə­viy­yə­də tətbiq edilməmiş və onların təkrar əv­vəl­ki məhəllə­rində yerləşdirilmələri qərara alınmışdır⁵.
Bu eymürlər XVIII əsrin ikinci yarısında da öz varlıqlarını davam etdi­rir­dilər. Niburun türkmən oymaqları siyahısında eymürlərin 500 çadır ol­duqları bildirilir¹.
2. Dulqədirli.
a) Maraşdakı dulqədirli ulusu arasında yaşayan eymür oy­mağı böyük bir təşəkküldür. 1525-ci ildə bu eymürlərin 48 oba­dan ibarət olduğu bilinir. Bu obaların çoxu Maraş və ona bağlı Pazarcıq, Quru pınar və Haruniyyə nahi­yə­lərində qışlayır, Axır və Sandıq dağlarına yaylağa çıxırdılar. Onların ək­səriyyətinin qışlaqlarda əkinçilik etdiyi, hətta bəzilərinin çəltik yetişdir­dik­ləri də məlumdur. Maraş bölgəsindəki eymürlər XVI əsrin ikin­ci yarısın­dan etibarən Maraş və Antəb kəndlərində yerləşməyə başlamışlar.
Dulqədirli ulusunun başlıca oymaqlarından biri olan küşnə isə Eymür oğlu adını daşıyır. Görünür, oba öz adını Eymür adlı bir şəxsdən almışdır.
b) Kars (Qədirli) bölgəsində yaşayan eymürlər 971-ci ildə (1563/1564) on üç qola ayrılmışdılar. Onlar da Maraş bölgəsin­dəki qardaşları kimi qışlaq və yaylaqlarda iki cəbhəli həyat ya­şayır, qışlaqda əkinçiliklə, yaylaqda hey­vandarlıqla məşğul olurdular. Bu eymirlər öz adlarını Eymir adlı bir bəydən alırlar. Həmin il (971) hamısı da sipahi və sipahizadəganlar olan Ey­mirin oğul­larını da müşahidə edirik.
c) Boz-ox bölgəsindəki eymir təşəkkülü gündəşlüdən bir qol ilə birlikdə qara yuvaçılı oymağını meydana gətirir. Bu ey­mir təşəkkülü Maraş eymir­lərinin bir qolunu təşkil edirdi².
3. Yeni-el.
Yeni-eldəki eymirlər Hələb türkmənləri arasındakı eymir­lə­rin bir qo­lundan meydana gəlmişdir. III Murad dövründə Yeni-el eymirləri Əhməd Kətxuda (110 nəfər vergi verən əhali), əf­şarlı eymiri (27), Səncərli eymiri (44), Polad Kətxuda eymiri (34), Məhmət Kətxuda eymiri (11) adlı yeni qollara ayrılmış­lar³. Onlar haqqında bildiyimiz ən son şey Yeni-el eymir­lə­rin­dən 50 evlik bir camaatın 1102-ci ildə (1690-1691) Qır-şəhir­dəki Tokat icarə torpağına bağlı Nüsrətli kəndinə yerləşmələri­dir⁴. Bunlardan başqa, dul­qədirli eymirinə mənsub 45 nəfərlik bir eymir obasının da Yeni-eldə ya­şadığını və əkinçilik etdiyini bilirik.
4. Boz-ulus.
III Səlim dövrundə Boz-ulus arasında Hacı Süleyman Kət­xudanın rəh­bər­lik etdiyi 148 nəfər vergi mükəlləfiyyətli bir ey­mir oymağı müşahidə olu­nur⁵. Bu oymaq Hələb türkmənləri, yaxud dulqədirli ulusu arasında yaşa­yan eymirlərin bir qolu idi.