Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR

Qara günə: Qazan bəyin qardaşı, bəylərin yığıncağında bö­­­­yük qardaşı­nın sağında oturardı. Qara Günənin də bir oğlu var idi, adı da Qara Budaq idi. Ona bəzən Dəli Budaq da de­yər­dilər. Şah Abbas dövründəki Çüxri-Sə’d (Sə’d Çuxuru - əsasən İrəvan bölgəsi) bəylərbəyisi Əmir Günənin bu oğuz bə­yi kimi eyni adı daşıdığını görürük. Əmir Günə qacar boyunun ağca­qo­yun­lu obasına mənsub idi, özü də Sarı Arslan ləqəbini daşı­yırdı. Boğaziçin­dəki Əmirgan məhəlləsi də bu bəyin adından qal­mışdır. Amma əsaslı olan misal Şah Abbasın hökmdarlı­ğı­nın ilk illərində bir əmirin Budaq, atasının isə Qara Günə adını daşımasıdır. Bu adların dastanların təsiri ilə qoyulduq­ları tam aşkardır⁴.
Aruz (Uruz) Qoca: boz-ox qolunun ən böyük bəyidir. Aruz Qocanın çox uzun boylu, qollarının və baldırlarının nazik, özünün arıq olduğu söylə­nir; ləqəbi də «at ağızlı» idi. Aruzun iki oğlu olduğunu görürük: Qıyan Səlcuq və Basat. Bunlardan Qıyan Səlcuqun Təpəgözlə vuruşmada ödü­nün partlaması nəticəsində öldüyü bildirilir. Qıyan Səlcuq sözləri­nin ilk kəlməsi bir oymağın adıdır, yoxsa ləqəbdir, bilinmir. Hər halda ikinci ehti­mal daha qüvvətlidir.
Təpəgözü məğlub edən Basata gəlincə, onun adı üç-ox-boz-ox çəkişmə­sinə aid dastanda da çəkilir, amma aqibəti haqqında bir məlumat verilmir. Gö­rə­sən, o da atası Aruz Qoca kimi qar­daş qırğınında öldürülmüşdür? Aruz Qo­cadan sonra boz-oxla­rın başçısı kimi onun nəvəsi, Qıyan Səlcuq oğlu Dəli Dündarı görürük. Dəli Dündar orunda bəzən Qazandan sonra ikinci, bə­­zən də Qazanın qardaşı Qara Günədən sonra üçüncü sırada da­yanır. Onun haqqında deyilən «bir savaşda üç kəz Qazanı atdan yıxan» ifadəsi digər bir üç-ox-boz-ox döyüşünə işarədir.
Şir Şəmsəddin: Atasının adı Qəflət Qocadır. Müsəlman adı daşıyan iki bəydən biridir. Şir Şəmsəddin «dəstursuzca Bayın­dır xanın yağısını basan» sözü ilə təriflənir¹.
Beyrək: Qazanın inağıdır, iç oğuzdandır. Özü çox yaraşıqlı bir gəncdir, ona görə çox vaxt niqab ilə gəzərdi. Beyrək istər gö­zəl görkəmi, istərsə də əla əxlaqı ilə «qalın oğuzun imrən­cə­si» ləqəbini almışdı. Onun haqqında: «apalaca gərdəyinə qarşı gələn, yeddi qızın umudu» sözləri də söylənir. Sonuncu dastana görə Aruz tərəfindən öldürülmüşdür.
Yeynək. Qazılıq Qocanın oğludur. Qazılıq Qocanın Bayın­dır xanın və­zi­ri olduğu söylənir. Görünür, Qazılıq Qocanın adı eyniadlı dağın adından alınmışdır. Yeynəyin öz atası Qazılıq Qo­canı əsirlikdən qurtardığına dair bir dastan vardır. O, bir yer­də bəylər başı olaraq vəsf edilir. Bu, Yeynəyin bir za­manlar bəy­­lərbəyilik etdiyi hökmünü çıxarmağa kafi olmasa da, onun yük­sək mövqeli bir bəy olduğuna işarədir. Yeynəyin Qazana «keşiş» dediyi və «qalın oğuz bəylərini bir-bir atlarından yıx­dığı» da söylənir. Bunlar Yey­nək və Qazan arasında səbəb və təfsilatını bilmədiyimiz bir vuruşmanın ol­duğunu ifadə edir. Yeynəyin ailəsinin köklü və ən qüdrətli ailələrdən biri ol­duğu şübhəsizdir. Bu ailənin üç-oxlardan olması da ehtimal edilir. Bu bəy haqda ayrıca: «Qur qurma quşaqlı, küllahı altun küpəli» də deyilir.