ÖNSÖZ I İÇİndekiler II

1.16. Özel Hukuk

Genel olarak kişilerin birbirleriyle veya bazı istisnai durumlarda devletle olan ilişkilerini düzenleyen hukuk kurallarıdır. Özel hukukta kural olarak herkes eşittir. Kamu hukukunda üstün olan devlet özel hukukta birey ile eşit bir seviyeye gelmiştir. Özel hukukta esas olan serbestliktir. Kural, yapılan işlemlerin serbest olmasıdır. Ancak kanunda yasak olarak belirlenen işler yapılamaz.

Medeni Hukuk ÖZEL HUKUKUN DALLARI Borçlar Hukuku Ticaret Hukuku

1.16.1. Devletler Özel Hukuku

1. Medeni Hukuk: Medeni hukuk, özel hukukun en önemli ve en ayrıntılı dalıdır. Bir ülkede yaşayan her insan ister istemez Medeni Hukukla muhatap olur. Bir çocuğun doğması, bir insanın ölmesi, evlenme, boşanma… kısaca hayatımızın birçok hadisesi Medeni Hukukla düzenlenmiştir.


a. Aile Hukuku: Ailenin kurulması ile ilgili olan nişanlanma ve evlenme ile boşanma hükümlerini düzenle-yen, çocukların velayeti ve bakımı ile ilgili hükümler getiren hukuktur.

b. Miras Hukuku: Vefat eden kişinin mal varlığının nasıl ve kimlere hangi ölçülere göre dağıtılacağını, vasiyetnameler ve benzerlerinin nasıl düzenleneceği gibi hususları anlatan hukuk dalıdır.

c. Eşya Hukuku: Eşyanın nasıl ve hangi yollarla kazanılacağını ve kaybedileceğini, taşınır ve taşınmaz mülkiyeti ile ilgili hususları anlatan hukuktur.

d. Kişiler Hukuku: Kişinin ne demek olduğunu, nasıl kazanılacağını, hak ve fiil ehliyeti ile gerçek ve tüzel kişiyi tanımlayan, kişiliğin nasıl sona ereceğini ifade eden, temel manada kişilik ile ilgili kuralları anlatan hukuktur.

2. Borçlar Hukuku: Kişiler arası borç ilişkilerini düzenleyen hukuk dalıdır. Borçlar hukuku, medeni hukukun tamamlayıcı parçasıdır. Borç ise; kişiler ara-sında bir şeyin yapılması veya yapılmaması ile bir mal varlığının ödenmesini öngören bağdır.

Türk Borçlar hukukunun Borçlar Kanunudur. Borçlar Kanunu 2 kısımdan oluşur:

• 
  Birinci kısım borçlara uygulanacak genel hükümleri kapsar. Bu kısımda borç kavramı, borçların doğu-mu, sona ermesi, borcun temerrüde düşmesi, defi-ler, zaman aşımı ve hak düşürücü süreler gibi hususlar yer alır.
  
• 
  İkinci kısımda günlük hayatımızda sıklıkla karşılaş-tığınız alım – satım, ödünç – emanet verme gibi hususi borç ilişkilerini düzenlemektedir.
  

3. Ticaret Hukuku: Kişiler arası ticari ilişkileri düzenle-yen hukuk dalıdır. Ticari nitelikli ilişkiler ise tacirler arasındaki ilişkiler ile ticari işletmeler arasındaki ilişkileri kapsar.

Ticaret hukuku teknik bir hukuktur. Ticaret hukukunun en önemli kaynağı Türk Ticaret Kanunu’dur. Oldukça geniş bir metne sahip olan Ticaret Kanunu, Medeni Kanununun ayrılmaz bir parçasıdır.

Ticaret hukukunda genelde hukukumuzda yasaklanmış olan bileşik faiz (faize faiz) meşru kabul edilmiştir. Yine ticaret hukukumuz ticari örf ve adetlerden oldukça etkilenmiştir.

Ticaret Kanunu, başlangıç maddelerini takiben 5’e ayrılır;

a. Ticari İşletme: Ticaret hukukunun temel kavramı olan ticari işletmenin tanımı, kuruluşu, yönetimi gibi hususları anlatan kısımdır.

b. Ticari Şirket: Kolektif, komandit, anonim ve limited şirketlerin kuruluşu ve işleyişini, fesih ve infisah hallerini düzenleyen kısımdır.

c. Kıymetli Evrak: Poliçe, bono, çek gibi emre yazılı senetler ile nama ve hamile senetleri, taşıma senedi, konsimento gibi senetlerin unsurlarını, devirlerini ve bu senetlerle ilgili diğer hususları düzenleyen kısımdır.

d. Deniz Ticareti: Uluslararası deniz hukuku çerçeve-sinde deniz ticaretini düzenleyen kısımdır.

e. Sigorta Hukuku: Sigortanın çeşitli şekillerini ve bunların hukuki sonuçları ile işleyişini anlatan hukuktur.

4. Devletler Özel Hukuku: Farklı devletlere mensup bulunan yani aynı tabiyette olmayan kişiler arasındaki özel hukuktan kaynaklanan ihtilaflara hangi devletin kanunlarının uygulanacağı ile hangi devletin mahkeme-sinde söz konusu ihtilafın görüşüleceğini düzenleyen hukuk dalıdır.

1.17. Karma Hukuk

Roma döneminden kalma özel hukuk kamu hukuku ayrımı günümüzde eskisi kadar önemli değildir. Çünkü artık özel hukukta olup da devletin önemsemesinden dolayı, fazlaca kamu gücünün hissedildiği iş hukuku gibi hukuklar da oluşmaktadır. Karma hukuk 5’e ayrılır:

a) İş Hukuku: İşçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuktur. Grev, işçilerin haklarını elde etmek için kullandıkları bir hak iken lokavt, işverenlerin grev ya-pan işçilere karşı kullandıkları işten çıkarma işlemidir. b) Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku: Fikir ve sanat eserlerini yaratan ve fen alanında buluşları olan kimse-lerin yapıtları ve buluşları üzerindeki haklarını düzenle-yen kurallardan oluşan hukuktur. Marka, patent, haksız rekabet bu hukukla ilgili önemli kavramlardır.

c) Hava Hukuku

d) Bankacılık Hukuku

e) Toprak Hukuku

1.18. Hukukta Boşluk Meselesi

Boşluk, en genel tanımı ile somut bir olaya uygulanacak kuralın olmayışı durumunu ifade eder. Boşluk ikiye ayrılır:


1. Kanunda Boşluk: Somut bir olaya uygulanacak yazılı kuralın olmaması veya eksik düzenlenmesidir.

Kanun koyucu bu boşluğu bilerek veya bilmeden bırakmış olabilir.

A. Kural İçi Boşluk (bilerek bırakılan)

B. Kural Dışı Boşluk (bilmeden bırakılan)

A. Kural İçi Boşluk: Kural içi boşlukta gerçek anlam-da bir boşluk söz konusu değildir. Kural içi boşlukta kanunda bir hüküm vardır. Ama hüküm somut olaya doğrudan uygulanamaz, yoruma ihtiyacı vardır. Bu durumda hakime takdir yetkisi tanınmış ve boşluğu doldurması istenmiştir.

B. Kural Dışı Boşluk: Kanunda yer alan gerçek boş-luk “kural dışı” boşluktur. Kural dışı boşluk, kanun koyucu tarafından istenilmeden bırakılmıştır. Kural dışı boşluk ikiye ayrılır:

a. Açık Boşluk: Kanunda somut olaya uygulanacak gerçek bir düzenlemenin bulunmadığı durumlarda oluşan boşluktur. Burada, somut olayla ilgili kanunda hiçbir hüküm yoktur. Açık boşluk daha çok kıyas yoluyla çözülecektir.

b. Açık Olmayan Boşluk (Örtülü Boşluk): Kanunda somut olaya uygulanacak kural bulunmasına rağmen, bu kural olayı tam olarak açıklamaz.kuralın doğrudan somut olaya uygulanması halinde de adaletsiz bir sonuç doğma ihtimali vardır. (bu durumda kanun boş-luğu doğmuştur)

Kanunda boşluğun oluşmasının çeşitli sebepleri vardır:

a. Teknik ve bilimdeki gelişmeler

b. Kanun koyucunun ihmalkar tutumu

c. Sonradan yapılan değişiklikler

d. Kasıtlı olarak boşluk bırakılması

Kanunda boşluğun bulunduğunu kabul etmek için somut olayın hukuk dışı bir alanla ilgili olmaması gerekir. Ahlak gibi hukuk dışı alanlardaki problemler, kanunu ilgilendirmediği için bu alanlarda düzenlemeye gidilmez. Dolayısıyla hukuk dışı alanda bir boşluktan söz edilemez.

2. Hukukta Boşluk: Mevcut bir somut olaya ne yazılı hukukta ne de yazısız hukukta (örf ve adet hukuku) uygulanacak hiçbir kuralın bulunmaması durumudur.

Bu durumda Hakim sorunu, “Hakimin Hukuk Yaratması ilkesi” ile gidermeye çalışılır. Burada hakim kendisi kanun koyucu gibi davranarak soyut, genel ve sürekli bir norm olan bir kanun oluşturarak, olaya onu uygular. Ancak oluşturulan kanun sadece dava konusu kişileri, o dava için bağlayan, diğer insanları etkileme-yen bir kuraldır.

Şekil 1.7. Yazılı karar