Optika 1-Laboratoriya ishi yorug’likning qaytish va sinish qonunlarini o’rganish

O’Z-O’ZIHI SINASH UCHUH SAVOLLAR

1. Fotometriya nimani o’rganadi?

2. Asosiy fotometrik kattaliklarni ta’riflang?
3. Qanday fotometrlarni o’rgandingiz, ularning tuzi­lishi qanday?
4. O’lchash metodlarini tushuntirib bering.


13-laboratoriya ishi


SPEKTROSKOPNI DARAJALASH
(15 721-728, 16. 296- 314,19. 240-246)


Ishning maqsadi: Maktab spektroskopi tuzilishi va ishlash prinsipi bilan tanishish va spektroskop shkalasi­ni to’lqin uzunliklarida darajalash.


ASBOBNING TAVSIFI
Maktab spektroskopi 37-rasmda tasvirlangan. Spektro­skop ham goniometr kabi uch oyoqli A massiv asosga o’rnatil­gan K kollimator, D prizma stolchasi, T ko’rish trubasidan iborat bo’lib, turli moddalar chiqarish va yutilish spektr­larini sifat jihatdan o’rganish imkonini beradi.

37-rasm
Spektroskopning ko’rish trubasini asosga nisbatan siljiydigan qilib, unda miqdoriy o’lchashlarni ham bajarish mumkin. Buning uchun spektroskop asosiga nisba­tan siljiydigan qilib maxsus mikrometrik vint V o’rna­tiladi. Mikrometrik vint buralganda ko’rish trubasi asta-­sekin chap tomonga siljiydi. Uch oyoqli asos o’qiga mahkam­langan maxsus prujina o’ngga burab surib turadi. Shuning uchun mikrometrik vint chapga buralganda, ko’rish trubasi­ni asta-sekin o’ng tomonga surib boradi. Mikrometrik vint millimetrining 1/50 ulushiga yoki 1/10 ulushiga darajalangan bo’ladi.
Chiziqli spektrlari to’lqin uzunliklari aniq bo’lgan elementlar (vodorod, neon, geliy, simob bug’i va h.k) spek­trlarini kuzatib, mikrometrik vint ko’rsatishlari va n spektr chiziqlariga mos keluvchi to’lqin uzunliklari  ora­sidagi bog’lanish jadvalini yoki grafigi =f(n)ni tuzib olish mumkin. Bu esa, ixtiyoriy spektrda o’lchashlar baja­rish imkonini beradi.
K kollimator tirqishi maxsus vint yordamida 0,5; 0,3 mm atrofida qilib ishlangan bo’lib, u spektrni aniq va ravshan qilish imkonini beradi (38-rasm).

38-rasm
D prizma amalda kichik qiyalik burchagi hosil qiladigan qilib o’rnatiladi, ya’ni prizma uning sindiruvchi qirrasiga perpendikulyar tekislikda (bosh kesim tekisligida) yotgan nurlar yo’li simmetrik bo’ladigan vaziyatda o’rnatiladi. Prizma ichida singan nur prizma asosiga parallel yo’nalishda ketadi.
Kerakli asbob va materiallar: Spektroskop, vodorod, neon, geliy, argon gazi to’ldirilgan trubkalar, uch yoqli prizma, millimetrli qog’oz, Rumkorf g’altagi.