O‟simlik va hayvonot dunyosi va uni muhofaza qilish Reja 1

 
Janubiy dengiz suvsari 
 
Dengiz suvsari Tinch okeanining AQSHga tegishli qismidagi sayoz suv 
havzalarida yashaydi. Asrlardan buyon dengiz suvsarlari noyob juni uchun ovlanib 
kelingan. 
Pelikanlarni saqlab qolish muammosi 

---

 
Pelikanlar baliq va akvatik o‟simliklarni yeyishga moslashgan qushlardir. 20 
asr o‟rtalarida DDT preparatidan foydalanish kengayibketdi. 1972 yilda AQSH da 
DDT preparati qishloq xo‟jalik ekinlariga qiron keltiruvchi hashoratlarni yo‟q 
qilish uchun nazorat sifatida keng ko‟lamda ishlatila boshlandi. Bu holat 
pelikanlarning kamayib ketishiga sabab bo‟ldi. CHunki pelikanlarning tuxumlari 
ingichka shaklga o‟tdi. SHuningdek, palaponlarni erta tuxumdan chiqish holati ruy 
berdi. Jigarrang pelikanlar Luizana shtati va Texasdan butunlay yo‟qoldi. 2000 
yillardan buyon Luizana va Texasda yashaydigan 7000 dan ortiq jigarrang 
pelikanlar yashamoqda 
3
. 
Hayvonot dunyosi 
Hayvonlar biologik resurslarning ajralmas bir qismidir va ular tabiatda 
moddalar va energiya almashinuvida muhim rol o‟ynaydi. 
Hayvonot olami umuman insoniyatning yashashi, hayoti faoliyatida juda 
muhimdir. Ma‟lumki, uy hayvonlari hisoblanadigan qoramol, qo‟y, echki, to‟ng‟iz, 
ot, eshak, tuya, qolaversa it, mushuk kabi jonzotlar bizning hayotimizda tayin bir 
maqsad uchun boqiladi. Ayrim hayvon turlari biz uchun oqsil, moy, sut manbai, 
boshqasi xo‟jalik uchun asqotadigan ishlarni bajaradi, transport sifatida, uylarni 
qo‟riqlashda, zararkunandalar bilan kurashishda beminnat dastyor hisoblanadi. 
Tabiat qo‟ynida yovoyyi holda yashaydigan hayvonlarning ham o‟ziga xos 
foydali xususiyatlari mavjud, jumladan, ulardan mo‟yna, dorivor vositalar, oziq-
ovqat mahsulotlari, jun olinadi. 
O‟zbekistondagi asosiy xo‟jalik ahamiyatiga ega bo‟lgan hayvonlar: suvda 
suzuvchilar, sayg‟oqlar, ondatralar, toshbaqalar, zaharli ilonlar, kakliklar, tog‟ 
echkilari va umurtqasizlar hisoblanadi. 
Hayvonlar tabiatda tabiiy vositalarning muvozanatini saqlab turishda xizmat 
qiladi. Umuman hayvonlarning turi ko‟p bo‟lib, ularning bir yarim milliondan 
ziyod turi bor. 
O‟simliklarning quyoshdan olayotgan energiyasini 100% deb olsak, shuning 
50%ini o‟simliklar nafas olish jarayonida qolgan energiyani o‟zlashtirib, organik 
modda o‟txo‟r va etxo‟r hayvonlarga o‟tadi. 
Tuproq 
tarkibini 
yaxshilashda 
va 
uning 
hosildorligini 
oshirishda 
hayvonlarning, xususan, yomg‟ir chuvalchangini, chumolini, termitlarni, umurtqali 
er qazuvchilarni va boshqalarning ahamiyati juda katta. Bu hayvonlar tuproqni 
yumshatadi, aralashtiradi, najas va o‟simlik qoldiqlari bilan o‟g‟itlaydi. 
O‟simliklarni changlanishida, urug‟ va mevalarini tarqatishda ham 
hayvonlarning ishtiroki bor. Ayrim yirtqich qushlar esa zarakunandalarni 
(kemiruvchilarni) qirib, o‟simliklar hosildorligini oshiradi yoki ba‟zi hasharotlar 
o‟simliklarni zarakunanda hasharotlardan va kasalliklardan saqlaydi. Masalan, bitta