Öss tarih teknik f¬ormülleri

AÇIKLAMA: Sevgili öğrenciler öncelikler yukarıdaki şematik teknik formülümüzü sizde bir kâğıda çizerek ezberleyin. Ezberlemek istemezseniz de zaten çok kolay bir şekilde hafızanızda kalacaktır.
1.Yukarıda bir daire ve üçgen var önce bu geometrik şeklin hangi bilgileri sembolize ettiğini öğrenelim.

DAİRE: Osmanlı devletinin topraklarını sembolize eder. Eğer bu daire bir bütün ise Osmanlı devleti toprak kaybetmemiş demektir.

SONUÇ: Yukarıdaki daire → öyleyse Osmanlı Devleti duraklama döneminde toprak kaybetmemiş demektir.

ÜÇGEN: Bu üçgen Osmanlı devletinin ve onu ayakta tutan ve güçlü olmasını sağlayan 3 temel dayanağını ifade eder.

• 
  Osmanlı devleti EKONOMİ – TOPRAK (TIMAR SİSTEMİ)-ASKER üçgeni üzerine kurulmuştur. Osmanlı devletinin güçlü olmasının temel koşulu bu üçgenin üç kenarının da aynı anda sağlam sağlıklı güçlü ve verimli olmasına bağlıdır. Biri güçlü diğeri de güçsüz olduğu an devlet güçsüzleşir. Örneğin; Yükselme döneminde EKONOMİ-TARIM-ASKER güçlüdür. Devlet güçlüdür.
  

• 
  Eğer üçgenin bir kenarı bozulursa
  

• 
  Asker bozulmuştur→ EKONOMİ ve TOPRAK SİSTEMİDE bozulmuştur.
  
• 
  EKONOMİ bozulmuştur→ TOPRAK SİSTEMİ ve ASKER de bozulmuştur.
  
• 
  TOPRAK ( TIMAR ) SİSTEMİ bozulmuştur→ EKONOMİ ve ASKER de bozulmuştur.
  

• 
  Üçgenimizin kenarındaki karşılıklı oklar birbirine bağlı ve birbirini takip eden bu bozulmayı ifade eder.
  

SONUÇ: Osmanlı DURAKLAMA DÖNEMİ’NDE; TOPRAK (TIMAR) SİSTEMİ-EKONOMİ ve ASKER (ORDU) bozulmuştur. Üçgenimizin adı da güçlülük üçgeni değil BOZULMA ÜÇGENİ olmuştur.


2. Üçgenin içinden aşağıya doğru uzanan her ok bir SONUÇTUR. Öyleyse;

• 
  Osmanlı Devleti’nin 3 temel dayanağı bozulduğu için DEVLET GÜÇSÜZLEŞMİŞTİR. Merkezi otoritesi zayıflamış.
  
• 
  Merkezi otoritesi güçsüzleşen her devlette feodalite ortaya çıkar. DURAKLAMA DÖNEMİNDE ortaya çıkan İSYANLAR ( ASKERİ SOSYAL ) Osmanlı’nın güçsüzleşmesinin bir sonucudur.
  
• 
  Osmanlı Devleti’nin feodal tehlikeleri ortadan kaldırmak istemiştir.
  

Neden?

Cevap: Yeniden güçlenmek ve merkezi otoritesini kurmak için.

Yönetimi: Şiddet kullanmaktır. Merkezi otoriteyi kurmak için yapılan bu hareketlere de ISLAHAT denir.

ÖNEMLİ NOT: Sevgili öğrenciler DURAKLAMA döneminin tamamını bir hamlede öğrenmek istiyorsanız şematik formülümüzü ve açıklamalarını lütfen büyük bir dikkatle okuyunuz. ÖSS tarih sorularını bu şematik formülle çözeceğiz.

2.OSMANLI GERİLEME DÖNEMİ (1699–1792 ) – (18 YY.) TEKNİK FORMÜLÜ

A FORMÜLÜ ( 11.TEKNİK FORMÜL )

BATI Parçalamak ve paylaşmak ittifakı DOĞU


AVUSTURYA

R
U
S
Y
A


İSVEÇ

Orta Avrupa emeli

LEHİSTAN

OSMANLI

DEVLETİ

Akdeniz emeli



AÇIKLAMA: Sevgili öğrenciler Tarih derslerinizde gerileme dönemini okurken Osmanlı devleti’nin en büyük sorun yaşadığı veya başına bela olan devletin Rusya olduğunu öğrenmişsinizdir. Şimdi gerileme dönemindeki bu siyasi sorunun ve çatışmanın uzun hikâyesi yerine kısa öz ve anlaşılır bir teknik formül ile açıklamasını dinleyin. Rusya 18.yy başından itibaren güçlü bir devlet olarak kendini göstermiştir. Bunun yanında çok büyük tarihi amaçlar ve emeller belirlemiştir. Bu amaçlardaki ulaşmak istediği son nokta dünyanın en güçlü devleti olarak sözünü her alanda geçirebilecek büyük bir Rus İmparatorluğudur. Büyük Rus İmparatorluğunu kurabilmek için plan ve projeleri şunlardır.
1.Kesinlikle açık denizlere ulaşmak: Açık denizlere ulaşmak için 2 yolu vardır.

• 
  Baltık denizi
  
• 
  Akdeniz
  

Fakat Baltık Denizine ulaşabilmesi için karşısına çıkan en büyük engel İSVEÇ KRALLIĞI’DIR. Akdeniz’e ulaşabilmesi için karşısındaki en büyük engel ise OSMANLI DEVLETİ’DİR.
2.Kesinlikle Orta Avrupa’ya ulaşmak: Orta Avrupa’ya ulaşabilmek için karşısındaki en büyük engel LEHİSTAN KRALLIĞIDIR.
SONUÇ: Bu nedenle Rusya biranda ve aynı anda 3 tane düşman devlet kazanır. İsveç-Lehistan-Osmanlı Rusya bu 3 devletle savaşır. Bu üç devlet ise aynı ortak düşmana sahip oldukları için doğal olarak ittifak yapar ve ortak çıkarlar belirleyerek bu 3 devleti parçalayarak paylaşmak isterler.

Öyleyse Teknik Formülümüzü ve açıklamalarını düşünerek şu sorulara cevap verelim.

Soru: Rusya neden Osmanlı’nın en büyük düşmanıdır.

Cevap: Akdeniz’e ulaşmak için

Soru: Rusya neden Lehistan’ın düşmanıdır.

Cevap: Orta Avrupa’ya ulaşmak ve egemen olmak için.

Soru: Rusya neden İsveç’in en büyük düşmanıdır.

Cevap: Baltık denize ulaşmak için.

Soru: Rusya neden Avusturya ile ittifak yapmıştır.

Cevap: Bu 3 devleti parçalayıp paylaşmak için.

Soru: Ruslara yenilen İsveç Kralı ve Lehliler neden Osmanlı’ya sığınmıştırlar.

Cevap: Aralarında ittifak olduğu ve aynı ortak düşmana sahip oldukları için

NOT: Sığınılan devlet diğerlerine göre daha güçlü demektir.

B FORMÜLÜ

EKONOMİ

TOPRAK SİSTEMİ ASKER AVRUPA

(BATI)

TARZI

Devlet güçsüzleşmiştir

(Devletin uluslar arası saygınlığı azalmıştır.)

ISLAHAT

AÇIKLAMA: Gerileme döneminin A formülünde Rusya’nın Osmanlı için neden ve nasıl büyük bir sorun olduğunu açıklamıştık. Şimdi gerileme döneminin B formülünü izleyin. Osmanlı devleti Rusya ve Avusturya ile yaptığı savaşlarda arka arkaya yenilgiler alınca toprak kaybetmeye başlamıştır.

1.Duraklama döneminden farklı olarak iki oluşum ve değişim dikkatinizi çekmiştir.

Birincisi: Osmanlı Devleti’nin mevcut topraklarını sembolize eden daire tam değil. Öyleyse şu sonucu söyleye biliriz.

“Osmanlı devleti gerileme döneminde toprak kaybetmiştir.”

• 
  Ekonomi hala bozuk
  

• 
  Toprak sistemi halan bozuk
  
• 
  Devlet hala güçsüz
  

2.Devlet bu bozulmalara ve güçsüzlüğe çare aramaktadır. Biz bu çarelere sizinde bildiğiniz gibi ISLAHAT diyoruz.

• 
  Osmanlı devleti yeniden eski gücüne ve görkemli dönemine ulaşmak için ISLAHAT yapıyor.
  

YORUM 1: Osmanlı devleti güçlenmenin en önemli koşulunu ASKERİ ISLAHAT yapmakta görmüştür. Dolayısıyla EKONOMİ ve TARIM alanını ihmal etmiştir.

YORUM 2: Osmanlı devletinin güçlü olabilmek için Avrupa ( BATI ) tarzını benimsemesi Osmanlının Avrupa’nın kendisinden üstün olduğunu kabul ettiğinin kanıtıdır.

ÖNEMLİ NOT: ÖSS’de çıkan Tarih sorularında daima,

• 
  Herhangi bir dönemin en önemli özelliği
  
• 
  Herhangi bir kişinin yaptığı en önemli faaliyet Sorulur ve bu en önemli özellikler üzerine yorum
  
• 
  Herhangi bir olayın en önemli özelliği yapmanız istenir. Ayrıntı yoktur.
  

Dolayısıyla yukarıda GERİLEME DÖNEMİ’NİN A ve B Şematik Teknik Formülünü ve açıklamalarını çok dikkatli okursanız GERİLEME DÖNEMİ’NİN tamamını öğrenmiş olursunuz.
ÖRNEKLER:

1- Osmanlı Devleti, Batı eğitim sistemlerinden etkilenerek XVIII. Yüzyılda Mühendishane-i Bahr-i Hümayun,

Mühendishane-i Berr-i Hümayun, Tıbbiye ve Harbiye gibi okullar açılmıştır.

Bu gelişmeler Osmanlı Devleti’nin hangi alanda batılılaşmaya öncelik verdiğini göstermektedir?

1. 
   Medrese eğitiminde
   
2. 
   Yönetim şeklinde
   
3. 
   Askeri alanda
   
4. 
   Ekonomik alanda
   
5. 
   Hukuk alanında (1987 ÖYS)
   

AÇIKLAMA: B Şematik Teknik Formülünü soruya uygularsak Cevap: C
2- 1709’da Ruslara yenilen İsveç Kralı XII. Şarl, 1768’de Ruslara yenilen Lehler, 1848’de de Ruslara yenilen

Macarlar Osmanlı devletine sığınmışlardır.

Bu olaylara bakılarak,

1. 
   Bu dönemde Osmanlı Devleti güçlü bir devlettir.
   
2. 
   Osmanlı devleti Milliyetçilik akımlarını desteklemektedir.
   
3. 
   Rusya, batısındaki ülkelerle çatışma halindedir.
   
4. 
   Ruslarla Osmanlılar sürekli savaş halindedir.
   

Yargılardan hangilerine ulaşılabilir?

1. 
   I. ve II B) I.ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
   

AÇIKLAMA: A Şematik Teknik Formülünü hatırlayınız. I. Öncül; Sığınılan devlet güçlü bir devlettir. Zaten İsveç, Lehistan ve Osmanlı arasında ittifak vardır. II. Öncül; Milliyetçilik sorunu 18. Yüzyılda değil 19. Yüzyılda etkili olmuştur.(Bakınız Dağılma dönemi teknik formüle). III. Öncül; A Şematik Teknik Formül. IV. Öncül; Ruslarla Osmanlılar sürekli savaşmışlar ama soruda Osmanlı- Rus savaşından söz edilmiyor, bazı devletlerin Osmanlıya sığınmasının yorumlanması isteniyor. Cevap: B
3- Aşağıdakilerden hangisi Osmanlı İmparatorluğunda XVII. Yüzyıldan XIX yüzyıl’ın ilk yarısına kadar yapılan Islahatlarda askeri alana ağırlık verilmesine yol açan etkenlerden biri değildir?

A) Askeri harcamaların artması

B) Yeniçeri Ocağının bozulması

C) İmparatorluğun toprak kaybetmesi

D) İmparatorluğun dağılma tehlikesiyle karşılaşması

E) Devletin uluslar arası saygınlığının azalması (1989 – ÖSS)

AÇIKLAMA: B Şematik Teknik Formülünü hatırlayınız. B, C, D, E seçenekleri Askeri ıslahatlara yol açan etken yani ıslahatların nedenleridir. A seçeneği askeri ıslahatların sonuçlarıdır.
4- Osmanlı İmparatorluğu’nda askeri eğitim kurumlarının Batı tarzında teşkilatlandırılması için uzmanlardan yararlanmaya kaçıncı yüzyılda başlanmıştır?

A) XV B) XVI C) XVII D) XVIII E) XIX (1995 – ÖSS)

AÇIKLAMA: B Şematik Teknik Formülünü hatırlayınız. Cevap: D
XIX: YÜZYIL OSMANLI DEVLETİ DAĞILMA DÖNEMİ I. TEKNİK FORMÜL

(12. TEKNİK FORMÜL)
I. ANAHTAR: PARÇALAMA

XIX: YÜZYIL OSMANLI DEVLETİ DAĞILMA DÖNEMİ II. TEKNİK FORMÜL

(13. TEKNİK FORMÜL)

II. ANAHTAR: ENGELLEME






ENGELLEMEK




EKONOMİK YÖNDEN ENGELLEME

SİYASİ YÖNDEN ENGELLEME


ASKERİ YÖNDEN ENGELLEME




1-Yerli tüccar desteklenmiştir.

2-Yerli malı özendirilmiştir.

SONUÇ: KAPİTÜLASYONLAR nedeniyle hiçbir ekonomik çalışma başarılı olmamıştır.

ASKERİ ISLAHATLAR yapılmıştır.

Öncelikle, MİLLİYETÇİLİK ayaklanmaları önlenmek istenmiştir. Bu amaçla;

1-İlk olarak XVIII. yüzyılda Batı tarzında okullar açılmıştır.





1-Ülke içindeki tüm insanların Osmanlı vatandaşı olduğunu ve eşit haklara sahip olduğunu ilan etmiş, birlik ve beraberliği sağlamak istemiştir.(OSMANLICILIK AKIMI)=(JÖN TÜRKLER)

2- NİZAM-I CEDİT kurulmuştur.

TANZİMAT FERMANI’NIN ilanı Osmanlı’da İLK ANAYASA adımıdır.

3-SEKBAN-I CEDİT ve EŞKİNCİ OCAĞI kurulmuş ve kaldırılmıştır.

4- YENİCERİ OCAĞI kaldırılmıştır

2-Hıristiyanlara daha fazla hak verilmiştir.

ISLAHAT FERMANI ile

5- ASAKİR-İ MANSURA-İ MUHAMMEDİYE kurulmuştur.

3- Yönetim şeklini değiştirmiştir. Müslüman olsun olmasın halka ülkeyi yönetme ve temsil hakkı tanınmıştır. Ülkeyi yönetin; ama ayrılmayın, kopmayın denmiştir. İç işlerine karışılmasını reddetmiştir.

I.MEŞRUTİYET’İN ilanı

KANUN-İ ESASİ

(İLK ANAYASA)
İLK MECLİS






SONUÇ: Kalıcı başarı yoktur.
NOT: Yıkılmayı ENGELLEMEK için KÜLTÜREL ve EĞİTİM çalışmaları da yapılmıştır. (Tabana inme – temele inme-Politikası)






4- Padişahın yetkileri kısıtlanmış ve ULUSAL EGEMENLİK yani MECLİS EGEMENLİĞİ anlayışı benimsenmiştir.

II. MEŞRUTİYET’İN

İLANI

5- Osmanlı’yı yıkmak ve parçalamak isteyen İngiltere, Fransa, Rusya, Avusturya ve Almanya’nın kendi aralarındaki çıkar çatışmalarından yaralanarak siyasi varlığını devam ettirmek istemiştir. Çünkü kendi siyasi gücü yoktur.

DENGE

POLİTİKASI







SONUÇ: Başarısız olmuştur. Bu nedenle Türk Milleti’nin ULUSAL BAĞIMSIZLIK (KURTULUŞ SAVAŞI) mücadelesi doğmuştur


AÇIKLAMA: Sevgili öğrenciler Osmanlı Devleti’nin Dağılma Dönemi’nin şematik teknik formülünü HİLAL ve HAÇ ile sembolize ettik Şimdi şu iki anahtar kelimeyi öğreniniz.

1.PARÇALAMAK → HAÇ: AVRUPALILAR

2. ENGELLEMEK → HİLAL: OSMANLI DEVLETİ

• 
  Birinci şematik teknik formülümüz PARÇALAMAK bölümünü, İkinci şematik teknik formülümüz de ENGELLEMEK bölümünü anlatmaktadır.
  

• 
  Şekildeki HAÇ ve bu Haçın HİLAL’e saplanmış görüntüsü Avrupalıların Osmanlı’yı PARÇALAMAK istek ve niyetlerinin sembolik ifadesidir. Avrupalılar Osmanlı’ya adeta bir Haçlı ruhuyla yaklaşmışlar ve Osmanlı’yı kesinlikle PARÇALAMAK; YIKMAK; DAĞITMAK ve YOK ETMEK istemişlerdir.
  

Yöntemleri ise; SİYASİ YÖNDEN PARÇALAMA

EKONOMİK YÖNDEN PARÇALAMA

ASKERİ YÖNDEN PARÇALAMA

• 
  İkinci şekilde ise Osmanlı Devleti’nin bu parçalanmayı, yıkılmayı yok olmayı ve dağılmayı ENGELLEMEK isteyişinin sembolik ifadesidir. Osmanlı Devleti parçalanmayı ENGELLEMEK için de şu yöntemleri kullanmıştır.
  

• 
  SİYASİ ve DİNİ YÖNDEN ENGLLEME
  
• 
  EKONOMİK YÖNDEN ENGELLEME
  
• 
  ASKERİ YÖNDEN ENGELLEME
  

ÖNEMLİ NOT: Sevgili öğrenciler Dağılma Dönemi’ni yukarıda verdiğimiz şematik teknik formül, açılımları ve açıklamaları ile öğreniniz. Eğer soru tipi Avrupalıların yaptığı bir gelişmeyi anlatıyorsa o soruyu PARÇALAMAK ANAHTAR KELİMESİ ve açılımlarıyla, yok eğer Osmanlı’nın yaptığı bir gelişmeyi anlatıyorsa o zamanda ENGELLEMEK ANAHTAR KELİMESİ ve açılımlarıyla o soruyu çözeceksiniz.


3. EK BİLGİ

DEVLETLERİN OSMANLIYA YÖNELİK POLİTİKALARI (EMELLERİ)

1. 
   RUSYA: Amacı; İstanbul ve Boğazları ele geçirip sıcak denizlere (AKDENİZ’E) inmek
   

• 
  Bu emellerini gerçekleştirmek için;
  

• 
  Karadeniz’e egemen olmuştur. SİYASİ
  
• 
  Osmanlı ile savaşmıştır. SİYASİ
  
• 
  Osmanlı ile antlaşma yapmıştır. SİYASİ
  
• 
  Ortodoksluğu kullanmıştır. BALKANLAR DİNİ
  
• 
  Panslavizm’i kullanmıştır. BALKANLAR SİYASİ
  

2.-AVUSTURYA: Amacı Balkanları ele geçirmektir.

YORUM: Rusya ile politikası ters düştüğü için zaman zaman Osmanlı’nın yanında yer almıştır.
3-FRANSA: Sömürgecidir. Osmanlı’nın Ortadoğu topraklarına göz dikmiştir.

YORUM: Rusya’nın Akdeniz’e inmemesi için bazen Osmanlı’nın yanında yer almıştır.
4- İNGİLTERE: Sömürgecidir. Hindistan İngiltere’nin can damarıdır. Hindistan’a giden yol Osmanlı topraklarından geçtiği için (MISIR – SÜVEYŞ KANALI) Rusya’nın kesinlikle Akdeniz’e inmesini istememektedir. Bu nedenle Osmanlı’nın toprak bütünlüğünü bir süre korumuştur. MISR ve KIBRIS’I işgal ettikten sonra yani kendi güvenliğini sağladıktan sonra Osmanlı toprak bütünlüğünü önemsememiştir.
5- İTALYA: Sömürgecidir. Trablusgarp’ı işgal etmiştir.
6- ALMANYA: Sömürgecidir. Diğerlerinden ayrılan en önemli farkı “DOST GÖRÜNÜMLÜ SÖMÜRGECİ” olmasıdır. İngiltere ve Fransa’yı etkisiz hale getirebilmek için Osmanlı’nın JEOPOLİTİK KONUMUNDAN da faydalanmayı amaçlamıştır.

GENEL YORUM: II. ANAHTAR: ENGELLEME SİYASİ YÖNDEN ENGELLEME 5. Çerçeveyi okuyunuz.










GENEL YORUM: Osmanlı devletinin yıkılmayı ve parçalanmayı ENGELLEMEK için yaptığı her türlü SİYASİ ASKERİ EKONOMİK EĞİTİM KÜLTÜREL ve SOSYAL ıslahat başarıya ulaşamamıştır. Çünkü öncelikle Batılı devletler ne olursa olsun Osmanlıyı yıkmayı temel amaç edinmiştirler. Bu nedenle Osmanlı’nın yaptığı tüm iyi niyetli çalışmalarında sürekli kusur ve eksiklik bularak Osmanlıyı köşeye sıkıştırmış ve daima Osmanlının içişlerine karışmıştırlar. Diğer yandan da Osmanlı içindeki gerek Hıristiyan vatandaşlar gerekse Müslüman Araplar bu yıkılmaya katkıda bulunmuşturlar. Ve son olarak bazı Türk vatandaşlarında bilerek veya bilmeyerek Osmanlının yıkılışına çanak tutmuşlardır.( 31 MART Olayı Gibi )
NOT: Dağılma sizin de gördüğünüz gibi 3 bölümden oluşmaktadır:

1. 
   PARÇALAMA (I. ANAHTAR)
   
2. 
   ENGELLEME (II. ANAHTAR)
   
3. 
   DENGE POLİTİKASI
   

Bu üç oluşumu iyi öğreniniz soruların cevaplarını kolaylıkla bulacaksınız.

ÖRNEKLER:

1- “XIX. Yüzyılın ikinci yarısında İngiltere ve Fransa sömürgelerinde yaşayanların hakları, Osmanlı İmparatorluğundaki Hıristiyanların haklarından daha sınırlıydı. Buna karşın İngiltere ve Fransa, Osmanlı İmparatorluğunda yaşayan Hıristiyanların haklarını yetersiz bularak Osmanlı Devletinden Islahat Fermanına uyulmasını istemişlerdir.

İngiltere ve Fransa’nın Osmanlı Devletinden böyle bir istekte bulunmalarının amacı aşağıdakilerden hangisi olabilir?

1. 
   Osmanlı İmparatorluğundaki Hıristiyanların yaşam düzeylerini yükseltme
   
2. 
   Kendi ülkelerindeki demokratik ilkelerini diğer ülkelere de yayma
   
3. 
   Osmanlı İmparatorluğundaki parçalanma ve çöküşü hızlandırma
   
4. 
   Osmanlı Devletine başka devletlerin baskı yapmasını önleme
   
5. 
   Sömürgelerinde yaşayanların uğradıkları haksızlıkları gizleme (1981 ÖSS)
   

AÇIKLAMA: Hıristiyan haklarının bahane edilmesi: DİNİ YÖNDEN PARÇALAMA, I. ANAHTAR KELİMEMİZ: PARÇALAM A Cevap: C

2. 
   İngiltere ve Fransa 1856 yılında imzalanan Paris Antlaşması ile Osmanlı Devletinin toprak bütünlüğünü kabul ederken, I.Dünya savaşı sırasında aralarında yaptıkları gizli antlaşmalarla Osmanlı Devletini parçalamışlardır.
   

İngiltere ve Fransa’nın tutumlarındaki bu değişme,

1. 
   Osmanlı Devleti siyasi gücünü yitirmiştir.
   
2. 
   Avrupa’da sosyalist görüşlerin neden olduğu iç olaylar çıkmıştır.
   
3. 
   Avrupa Devletleri Osmanlı Devletini yenilik yapmaya zorlamışlardır.
   
4. 
   Avrupa Devletlerinin hammadde ve Pazar gereksinimleri artmıştır.
   

Yargılardan hangileriyle açıklanabilir?

A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve IV E) III ve IV

AÇIKLAMA: İngiltere ve Fransa, Osmanlı Devletini PARÇALAMIŞLARDIR. DİNİ, SİYASİ ve EKONOMİK YÖNDEN (bakınız. Ekonomik yönden parçalama 2. çerçeve). Osmanlı Devleti PARÇALANMAYI- ENGELLEMEK istiyor. SİYASİ, EKONOMİK ve ASKERİ YÖNDEN (Bakınız Siyasi yönden 5. çerçeve)