Öss tarih teknik f¬ormülleri
Yüklə 382,76 Kb.
|
SİYASİ: Devlet, krallık, sultanlık, padişahlık, derebeylik, Feodalite imparatorluk, hükümdar, bağımsızlık, hâkimiyet(egemenlik), yönetim, yönetim şekilleri, (mutlakıyet, monarşi, merkezi yönetim, meşrutiyet, cumhuriyet, demokrasi, teokrasi) divan, meclis, kurultay, savaş, barış, antlaşma, görüşme, ilişki, ittifak, mücadele, fetih, politika, sefer, parlamento, senato, milletvekili, politikacı, eyalet, vezir, diplomasi, vali, kongre… AÇIKLAMA 1: Öncelikle şunu ısrarla belirtmeli ve söylemeliyim. Bu 3. anahtar kelimemizden 19. anahtar kelimemize kadar öğreneceğiniz anahtar kelimeler ve bunların açılımı olan kelimeler bu kitabın en önemli ve temel özelliklerine içerir. Bu nedenle öğrenirken dikkatinizi yoğunlaştırınız. AÇIKLAMA 2: Sizlerinde bildiği gibi ÖSS Tarih sorularında bir paragraf veya bir öncül görürsünüz. Şimdi yukarıdaki 3. anahtar kelimemiz olan SİYASİ kelimesinin açılımını verdik. Siz bir ÖSS Tarih sorusunu çözerken paragrafta, öncülde, soruda veya seçeneklerde yukarıdaki kelimelerden birini veya birkaçını görürseniz, o kelimelerin o kelimelerin üzerine SİYASİ diye yazınız. Çünkü orada SİYASİ bir durum, SİYASİ bir olgu SİYASİ bir anlatım veya SİYASİ BİR neden— sonuç vardır. Göreceksiniz ya cevabı bulacaksınız ya da seçenekleri elemeniz kolaylaşacaktır. ÖRNEK: Yıldırım Bayezıd’ın Anadolu’ya yönelik en önemli politikası burada varlığını devam ettiren Anadolu beyliklerine son vermek ve onları kendi yönetimi altına almak olmuştur. Buna göre Yıldırım Bayezıd’ın amaçları arasında; I. Anadolu’da siyasi birlik sağlamak II. Devlet hazinesi’ni zenginleştirmek III. İslamiyet’i yaymak Hangileri gösterilebilir. A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I,II ve III AÇIKLAMA: Sevgili öğrenciler siz bu soruyu çok kolay bir şekilde yapmış olabilirsiniz. Diyelim ki size göre çok zor ve hiç bilmediğiniz bir konu. Öyle düşünün. Şimdi yapacağınız işlem soruyu anlamak değil. Soruyu hiç anlamadan yalnızca kelimeleri bulalım. Paragrafta geçen kelimeler
KURAL: Paragraf SİYASİ kelimelerden kurulmuş ise, cevap seçeneği de SİYASİ kelimelerden kurulmuş bir cümle olacak. Şimdi öncüllere inelim I. öncülde → siyasi birlik → anahtar kelime: SİYASİ II. öncülde → hazine → anahtar kelime: EKONOMİ III. öncülde → İslamiyet → anahtar kelime: DİNİ SONUÇ: SİYASİ kelimenin geçtiği tek seçenek I.öncül olduğuna göre cevap A 4.ANAHTAR KELİME: DİPLOMASİ: Diplomatik, dış olaylar, dış gelişmeler, dış ilişkiler, uluslar arası, uluslar arası ilişkiler (ikili görüşmeler – çoklu görüşmeler, savaş öncesi, savaş sonrası görüşmeler) antlaşmalar, konferanslar, paktlar, uluslar arası eşitlik, uluslar arası bağımsızlık, uluslar arası bağımsızlığa saygı, uluslar arası barış, uluslar arası sözleşme, dış siyaset, dış politika, ültimatom (kesin uyarı), nota, antant… AÇIKLAMA: Yukarıda 4. anahtar kelimemiz olan DİPLOMASİNİN açılım kelimelerini görüyorsunuz. Her DİPLOMASİ kelimesi aynı zamanda bir SİYASİ kelimedir. DİPLOMASİ ülke dışı SİYASİ faaliyetleri, etkinlikleri ve olayları içerir. Bu nedenle bir ÖSS Tarih sorusunda yukarıdaki kelimelerden biri veya birkaçı geçiyorsa orada SİYASİ ve diplomatik bir anlatım var demektir. Eğer soru doğrudan bir DİPLOMASİ sorusu ise unutmayın ki cevap yine yukarıdaki kelimelerden birisinin cümleleşmiş hali olacaktır. NOT: DİPLOMASİ ile ilgili ÖSS’de çıkan TARİH sorularının çoğunluğunu İNKILÂP TARİHİ soruları oluşturur. ÖRNEK: Hititler ve Mısırlılar arasında yapılan Kadeş Antlaşmasının bir maddesine göre “ Hititler bir saldırıya uğrarsa Mısırlılar, Mısırlılar bir saldırıya uğrarsa Hititler diğerine yardım edecek” denmiştir. Buna göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz? A) İki devlet arasında barış yapıldığı B) Diplomatik ilişkilerin kurulduğu C) Karşılıklı eşitlik uygulandığı D) Toplumlararası akrabalığın geliştirildiği E) Uluslar arası güç birliğinin kurulduğu
Seçenekler: A) DİPLOMASİ B) DİPLOMASİ C) DİPLOMASİ D) SOSYAL E) DİPLOMASİ
Buna göre aşağıdakilerden hangisinin olması beklenemez? A) Anadolu’da Türk nüfusunun artması B) Türklerin yerleşik hayata geçmesi C) Okuma-yazmanın artması D) Türklerde göçebeliğin azalması E) Orta Asya’dan göçlerin devam etmesi
—nüfus: SOSYAL —yerleştirme: SOSYAL
A) SOSYAL B) SOSYAL C) EĞİTİM D) SOSYAL E) SOSYAL Kural: Paragraf SOSYAL ise cevap seçeneği de SOSYAL olmalı. Sonuç: Yalnızca C seçeneğinde SOSYAL kelimeler yok, EĞİTİM kelimeleri var. Cevap C. 6.ANAHTAR KELİME: HOŞGÖRÜ: Farklı milletlerin, farklı dinlerin, farklı toplumların, farklı kültürlerin, farklı tapınakların, farklı inançların, farklı görüşlerin, farklı düşüncelerin, bir arada uyumlu yaşaması durumu HOŞGÖRÜ’NÜN varlığının kanıtıdır. Hoşgörünün olmadığı bir yerde tutuculuk, bağnazlık, yobazlık, katılık, taassup, kargaşa, kaos ve ırkçılık vardır. AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda yukarıdaki durumların olması karşısında siz hemen şu yöntemi uygulayacaksınız.
Kısaca cevap yine yukarıdaki kelimelerin içindedir. NOT: Her bir HOŞGÖRÜ anlatımı aynı zamanda SOSYAL bir anlatımdır. ÖRNEK: Büyük İskender büyük coğrafyaları ele geçirmiş burada yaşayan insanların tamamını memnun edebilmiştir. Çünkü Büyük İskender her toplumun yaşayışına gelenek ve göreneklerine karışmamış anları inanç ve yaşamlarında serbest bırakmıştır. Buna göre Büyük İskender’in aşağıdaki hangi politikasının başarılı olduğunun kanıtıdır? A) Askeri B) Hoşgörü C) Hukuki D) Tarımsal E) Eğitim AÇIKLAMA: Paragraf: Farklı toplumlara yaşama hakkının verilmesi onların gelenek, görenek ve inançlarında serbest bırakılması; HOŞGÖRÜ ve SOSYAL anlatımdır. Seçenek: Yalnızca B seçeneği HOŞGÖRÜ anlamıdır. Cevap: B. 7. ANAHTAR KELİME: EKONOMİ: Para, kazanç, gelir, gider, alışveriş, değiş tokuş, takas, ticaret, alım satım, kar, zarar, ucuz, pahalı, pazar, tüccar, sanayi, tarım, hayvancılık, vergi, gümrük, hazine, haraç, cizye, aşar, maliye, defterdar, sömürge, ticaret yolları, coğrafi keşifler, maaş, rüşvet, endüstri, mal, kapitalizm, sosyalizm, komünizm, ölçü birimleri(metre, kilo), kalkınma, mülk, miras, miras eşitliği, kabotaj, kapitülasyon, sermaye, yatırım, devletçilik, banka, iş, işçi… AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda yukarıdaki kelimelerden biri veya birkaçı geçiyorsa orada EKONOMİ ile ilgili bir anlatım var demektir. Eğer soru doğrudan EKONOMİ amaçlı bir soru taşıyorsa unutmayın, cevap yine yukarıdaki kelimelerden oluşan bir cümlenin bulunduğu seçenek olacaktır. ÖRNEK: XIX. Yüzyılda Osmanlı Devletinde kapitülasyonların etkisiyle yerli mallar ve yerli üretimler durma noktasına gelmiştir. İthalatı ihracattan daha fazla olmuş, Osmanlı parasının değeri de giderek düşmüştür. Buna göre: I. Demokrasi düşünceleri başlamıştır. II. Osmanlı ekonomisi dışa bağımlı hale gelmiştir. III. Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesi sağlanmıştır. IV. Uluslar arası güçlere karşı denge siyaseti izlenmiştir. V. Ticari gelirleri azalmıştır. Yargılarında hangilerine ulaşılamaz? A) I ve II B) III, IV ve V C) I ve III D) I,III ve IV E) II ve V Açıklama: Kelimeleri buluyoruz. Paragraf : - kapitülasyon → EKONOMİ - mal, üretim → EKONOMİ - ithalat, ihracat → EKONOMİ - para → EKONOMİ Öncüller: I. Öncül → SİYASİ II. Öncül → EKONOMİ III. Öncül → SİYASİ IV. Öncül → SİYASİ
Kural: Paragraf EKONOMİ ise cevap seçeneği de EKONOMİ olmalı. Sonuç: I.II. ve IV. Öncüller SİYASİ, Cevap: D Özel Açıklama: Sevgili öğrenciler bundan sonraki anahtar kelimelerimizle ilgili olarak hemen alt kısımlarına örnek sorular koymayacağım. Zannediyorum verilen örneklerle “ Anahtar Tarih “ ve konu bilmeden ÖSS Tarih Sorusunu çözme hakkında bir fikir elde edebilmişinizdir. 8.ANAHTAR KELİME: TİCARİ: Alışveriş, değiş tokuş, takas, ticaret yolları(kral yolu, ipek yolu, baharat yolu, Süveyş kanalı, ümit burnu), denizcilik, liman, liman şehir, kervancılık, kervansaray, alım satım, panayır, pazar, para, tüccar, ihracat, ithalat, koloni… AÇIKLAMA: Ekonomi ve ticaret iç içedir. Bu nedenle her bir TİCARİ kelimesi aynı zamanda bir EKONOMİ kelimesidir. Dolayısıyla yukarıda EKONOMİ’YE ait açıklama bölümü aynen ticari kelimelerimiz için geçerlidir. 9.ANAHTAR KELİME: ASKERİ: Asker, ordu, komutan, rütbe, piyade, süvari, donanma, onlu sistem, tımarlı sipahiler, devşirme, yeniçeri, kapıkulu, sipahi, Nizam-ı cedit, Sekban- ı cedit, eşkinci ocağı, Asa kir- i Mansure-i Muhammedi ye, akıncı, mühendishane-i Berri hümayun, harbiye, harp akademisi, savaş kazanma(zafer), savaş kaybetme(yenilgi), toprak kaybetme, savaşçılık, fetihçilik, kılıç, silah, gaza, cihat… AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda (paragrafta, öncülde, seçeneklerde veya sorunun kendisinde) yukarıdaki kelimelerden biri veya birkaçı geçiyorsa orada ASKERİ bir anlatım var demektir. Unutmayın cevap yine o kelimeler arasında saklıdır. 10.ANAHTAR KELİME: HUKUKİ: Kanun, yasa, töre, anayasa, adalet, yargı, yargıç, hâkim, kadı, mahkeme, kazasker, eşitlik, dava, halk, mülkiyet hakkı, suç, ceza(hapis, sürgün, idam), savcı, avukat, noter… AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda (paragrafta, öncülde, sorunun kendisinde veya seçeneklerde) yukarıdaki kelimelerden biri veya birkaçı geçiyorsa orada hukuki bir anlatım var demektir. Eğer soru doğrudan hukuki bir amaçla sorulmuşsa cevap seçeneğindeki cümle yukarıdaki kelimelerden oluşmuştur. 11.ANAHTAR KELİME: KÜTÜREL: Kâğıt, yazı, harf, alfabe, dil, düşünce, özgür düşünce, dünya, görüşü, skolâstik düşünce, dinsel düşünce, felsefe, filozof, anlayış, görüş, çeviri(tercüme), matbaa, eser, kitap, kütüphane, hümanizm, aydınlanma, Rönesans, reform, okuma yazma, gazete, basın, matbaa, sanat, mimari, edebiyat, tarih, din… AÇIKLAMA: Öncelikle 3.TEKNİK FORMÜL bölümüne bir kez daha okumanız, sizin için çok faydalı olacaktır. Çünkü 3. teknik formülümüz 16. anahtar kelimemiz ile iç içedir. AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda yukarıdaki KÜLTÜREL kelimelerden biri veya birkaçı geçiyorsa orada KÜLTÜREL bir anlatım var demektir. Cevabın yine o kelimeler arasında olduğunu unutmayınız. 12.ANAHTAR KELİME: SANAT: Resim, müzik, heykel, yazı(hat), çinicilik, oymacılık, kakmacılık, nakkaşlık, kilimcilik, dokumacılık, figür motif kabartma, minyatür, el sanatları, işlemecilik, sanatçı, eser, süsleme, mimari, anıt, abide, yazar, şiir, şair, hitabet, tiyatro, sinema… AÇIKLAMA: Her bir SANAT kelimesi aynı zamanda KÜLTÜREL özellikler içerir. AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda yukarıdaki SANAT kelimelerinden biri veya birkaçı geçiyorsa orada sanatla veya kültürle ilgili bir anlatım var demektir. Eğer soru doğrudan SANAT içerikli ise unutmayın cevap seçeneğindeki cümle yukarıdaki kelimelerden oluşmuştur. 13. ANAHTAR KELİME: MİMARİ:
C) Siyasal mimari: saray, köşk, kale(askeri), şato(askeri) AÇIKLAMA: Her bir MİMARİ kelime aynı zamanda SANATSAL ve KÜLTÜREL özellik içerir. AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda yukarıdaki kelimelerden biri veya birkaçı geçiyorsa orada MİMARİ amaçlı ise cevap yine yukarıdaki kelimeler arasında saklıdır. Değilse seçenekleri elemeniz kolaylaşır. 14.ANAHTAR KELİME: DİNİ: Tanrı, ilah, inanç, ibadet, peygamber, tapınak, mabet, mezar, ahiret, inancı, cenaze, töreni, kurgan, put, putperest, Müslüman, Hıristiyan, Musevi, Yahudi, Budist, Manihaizm, Şamanizm, mezhep, tarikat, reform, Katolik, Ortodoks, Protestan, Anglikanizm, papa, papaz, patrik, rahip, din adamı, kilise, cami, manastır, skolâstik düşünce, dinsel düşünce, halife, kut, kutsal, şeyhülislam, gaza, cihad, laiklik, tekke, türbe, zaviye, şeyh, mürid, derviş… AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda yukarıdaki kelimelerden biri veya birkaçı geçiyorsa orada dini bir anlatım var demektir. Eğer soru doğrudan dini amaçlı ise biliniz ki cevap seçeneğindeki cümle yine yukarıdaki kelimelerden oluşmuştur. 15.ANAHTAR KELİME: BİLİMSEL: Matematik, cebir, geometri, fizik, kimya, biyoloji, tıp, anatomi, eczacılık, astronomi, uzay bilimi, gözlem evi, rasathane, coğrafya, deney, gözlem, araştırma, inceleme, belge(kaynak), bilgin, bilim adamı, ilim, fen, takvim, pozitif bilimler, akıcılık, teknoloji, buluş, keşif, icat… 16.ANAHTAR KELİME: TEKNOLOJİ: Barut, pusula, matbaa, top, tüfek, silah çeşitleri, makine, buhar gücü, fabrika, gemicilik, iletişim ve haberleşme ürünleri… AÇIKLAMA: Her teknoloji kelimesi aynı zamanda bilimsel bir kelimedir. Çünkü teknoloji bilimsel gelişmeler sonucunda ortaya çıkar. Tek fark şudur. Siyasi alandaki teknoloji gelişmeleri, kültürel alandaki teknoloji gelişmeleri, ekonomi alanındaki teknoloji gelişmeleri vs. 17.ANAHTAR KELİME: EĞİTİM: Medrese, okul, öğretmen, öğretim, öğrenci, öğrenme, mektep, üniversite, fakülte, enstitü, ders, muallim, maarif, bilgin, bilim adamı, nizamiye medresesi, eski tarz eğitim, yeni tarz eğitim, eski harfler, yeni harfler, okum yazma… Rüştiye, idadi, ilkokul, lise… Tevhidi tedrisat… AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda yukarıdaki kelimelerden biri veya birkaçı geçiyorsa orada bir eğitim anlatımı var demektir. Soru doğrudan eğitim amaçlı ise cevap seçeneğindeki cümle yine yukarıdaki kelimelerle kurulmuştur. 18.ANAHTAR KELİME: TARIM=TOPRAK: Üretim, üretim artışı,üretim sürekliliği, üretim düşüklüğü, tahıl üretimi(buğday, arpa vs.), toprağı ekme, sulama, sulama kanalı, ürün elde etme, sebze, meyve, çiftçi,,saban, yerleşik yaşam, aşar, haraç, ikta sistemi dirlik sistemi(tımar sistemi) (has, zeamet, tımar),köylü, ekim, dikim, biçme, hasat, arazi, tarla… AÇIKLAMA: Bir ÖSS Tarih sorusunda kelimelerden biri veya birkaçı(soru paragrafında, öncülünde, seçeneklerinde veya sorunun kendisinde) geçiyorsa orada bir tarım anlatımı var demektir. Soru doğrudan tarım amaçlı ise cevap seçeneğindeki cümle yukarıdaki kelimelerden kurulmuştur. Eğer tarım amaçlı bir soru değilse seçeneklerdeki tarım cümlelerini belirler ve elersiniz. 19.ANAHTAR KELİME: DEĞİŞİM DEĞİŞME YENİLİK YENİLEŞME GELİŞİM GELİŞME AÇIKLAMA: 6 kelimeden oluşan bu 3 kavram da sizin için çok önemli şifre ve anahtar kelimeler grubudur. Şimdi öncelikle şunu bilmelisiniz. Bu 3 kavram üçüz kardeştirler. Birbirleriyle iç içedirler, ayrılmazlar ve birbirlerini tamamlarlar. Eğer bir ÖSS Tarih sorusunda bu 3 anahtar kelimeden birini görürseniz, yapacağınız ilk iş hemen diğerlerini de hatırlamak olacaktır. AÇIKLAMA: (Lütfen dikkatle okuyunuz.)ÖNCE DEĞİŞİM—YENİLEŞME VE GELİŞME’nin nasıl olduğunu öğrenelim. Aşağıda maddeler halinde bunu sıralayacağız. Biz sıralarken sadece değişim kelimesini kullanacağız. Siz okurken DEĞİŞİM—YENİLEŞME VE GELİŞME aynı anlama gelecek şekilde okuyunuz. DEĞİŞİM’in olabilmesinin temel koşulu ESKİ’nin olmasıdır. Eskiye ait herhangi bir durumu ortadan kaldırırsınız yerine yenisini koyarsınız. İşte bu bir değişimdir. Unutmayın ki ESKİ ve YENİ bir arada bulunamaz böyle bir durum daima çatışma yaratır.
Yorum: EKONOMİ’DE DEĞİŞİM
Yorum: EĞİTİMDE ve KÜLTÜREL alanda DEĞİŞİM
Yorum: SİYASİ alanda DEĞİŞİM ve EGEMENLİK anlayışında DEĞİŞİM
Yorum: SOSYAL yaşamda DEĞİŞİM
Yorum: SOSYAL yaşamda DEĞİŞİM
Yorum: HUKUK anlayışında DEĞİŞİM
SONUÇ 1: Öyleyse siz bir ÖSS Tarih sorusunu paragrafında veya öncülünde yukarıdaki örneklerde olduğu gibi eski—yeni dönüşümünü görürseniz hemen cevabınız şu olacak: bu soruda bir değişim var. Bu soruda bir yenileşme var veya bu soruda bir gelişme var. SONUÇ 2:Bazen(ve hatta), soruların paragrafı, öncüllü veya sorunun kendisi oluşturulurken bu3 anahtar kelimemizden birini veya ikisini veya üçünü birden görebilirsiniz. Şunu unutmayınız ki cevap seçeneklerini birinde kesinlikle bu3 anahtar kelimemizden birisi vardır. Ve kesinlikle cevap odur. SONUÇ 3: İnkılâp Tarihi sorularında bu3 anahtar kelimemizin sıklıkla geçtiğini göreceksiniz. Çünkü zaten İNKILÂP; KÖKLÜ DEĞİŞME; KÖKLÜ YENİLEŞME VE KÖKLÜ GELİŞMEDİR. Tek fark köklü olmasıdır. Yoksa özde tamamen aynıdır. ÇOK ÖNEMLİ NOT: Sevgili öğrenciler size burada çok önemli bir tavsiyem olacaktır. Lütfen kendinize bir arkadaş bulunuz. Bu arkadaş anneniz olabilir ya da babanız, kardeşiniz veya okuldan bir arkadaş… Karar sizin. O arkadaşınız eline bu kâğıtları alsın sonra size 3. anahtar kelimemizden başlayarak 19.anahtar kelimemize kadar olan bölümlerden tek tek kelime sorsun. Bu kelimeleri sürekli olarak karıştırsın ve farklı farklı anahtar kelimelerinin açılımlarını size sorsun. Siz de sorduğu kelimenin hangi anahtar kelime olduğunu söyleyin. O da size doğru veya yanlış diyerek siz yönlendirsin. Çünkü refleks halinde bu kelimelerin hangi anahtar kelimeye girdiğini bilmek sizin için en büyük kazanç olacaktır. NEDEN? Cevap 1: Çünkü bu anahtar kelimelerimiz ve açıklamaları olan diğer kelimeler olmasa kesinlikle ve asla ÖSS Tarih sorusu sorulamaz. Çünkü tarihi olaylar anlatırken kesinlikle bu kelimelerle cümle kurulur. Cevap 2: Çünkü siz ÖSS sorularını çözerken cümle içinde geçen kelimeleri bulacaksınız. Yani kelime avcılığı yapacaksınız ve bunların hangi alana ait olduklarını sorunun bir kenarına yazacaksınız ve cevaba öyle ulaşacaksınız. Cevap 3: Çünkü bir sorunun paragrafında veya soru bölümünde hangi anahtar kelime varsa cevap seçeneğindeki cümlede o anahtar kelimeye girer. Diyelim ki paragraf KÜLTÜR ise cevap seçeneği KÜLTÜR olur. EKONOMİ ise cevap EKONOMİ olur…… Bunu asla unutmayınız.?.! ANAHTAR KELİMELER VE UYGULANIŞI 1- Aşağıdakilerden hangisi, Ortaçağ’da kiliseyi temsil eden papalığın siyasal bir güç olduğuna kanıt olarak gös- terilemez?
E seçeneğinde “Krallara…”SİYASİ Aynen böyle yapın. Sorunun üzerine yazın, paragrafın üzerine yazın seçeneklerin üzerine yazın CEVAP: B
Fatih’in bu gelişmelerle ulaşmak istediği amaç aşağıdakilerden hangisidir?
Yüklə 382,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|
endi hâkimiyetinde toprakları olması Açıklama: Bu soruda anahtar kelimemiz SİYASİ (siyasal)
ış ülkelerle ilişkileri artırmak Açıklama: Fatihin ülke ve beyliklerden bir yerleri