O`zbek tili morfologiyea so`z tarkibi

birgalik nisbati
deyiladi. 
Birgalik nisbat shakli unli bilan tugagan fe’l asosiga 
-
sh, undosh bilan tugagan 
fe’l asosiga esa 
-
ish qo‘shimchasini qo‘shish orqali hosil qilinadi. Mas
alan: 
ishlashdi, kelishdi. 
Quyidagi formulani yodlang: 
O
’
timli fe
’
l + majhul = o
’
timsiz fe
’
l 
O
’
timsiz fe
’
l/O
’
timli fe
’
l + orttirma = o
’
timli fe
’
l 
Fe
’
lning lug
’
aviy qo
’
shimchalari: nisbat, vazifa shakli, inkor shakli 
Fe’lning NISBAT shakli 5 ta:
1. Aniq nisbat -
qo’shimchasi yo’q
2. O’zlik nisbat
- n/in/l/il 
–
odami bor 
3. Majhul nisbat - n/in/l/il 
–
odami yo’q
4. Birgalik nisbat -(i)sh 
–
odami ko’p
5. Orttirma nisbat - dir/tir/giz/qiz/kaz/sat/t/ ir, ar, iz 
Agar orttirma nisbatni ikki marta qo’shsa ma’no kuchayadi (yozdirtirdi)
Nisbatlar bitta so’zga ko’p marta qo’shilsa, oxirgisi olinadi:
yuv in tir il ish di (birgalik) 
Vazifa shakllari 
Fe’llar gapda boshqa so‘zlar bilan bog‘lanib, kesim, ega, to‘ldiruvchi, hol,
aniqlovchi vazifasida 
kelishi mumkin. Buning uchun fe’l maxsus shakllarga ega
bo‘ladi. Turli gap bo‘laklari vazifasida kelish
uchun xoslangan fe’l shakllari
fe’lning vazifa shakllari sanaladi.
Fe’llarning to‘rt vazifa shakli mavjud:
1) sof fe’l shakli o‘qidi;
2) harakat nomi shakli o‘qimoq
3) sifatdosh shakli o‘qigan
4) ravishdosh shakli o‘qib
Fe
’
lning otga xoslangan shakli 
harakat nomi
deyiladi va fe
’
l asoslariga -(i)sh, - (u)v, -moq 
qo
‘
shimchalarini qo
‘
shish yo
‘
li bilan yasaladi. Masalan: yasha+sh, kel+ish, ayt+uv, bil+moq. a yoki i 
unlisi bilan tugagan fe
’
l asoslariga -v qo
‘
shimchasi qo
‘
shilganda, a unlisi o ga, i unlisi u ga aylanadi va 
shunday yoziladi .(tovush almashishi) Masalan, ishla 
–
ishlov, tani 
—
tanuv. Harakat nomi otlar kabi 
egalik, kelishik va ko
‘
plik qo
‘
shimchalarini oladi va gapda ular bajaradigan gap bo
‘
laklari vazifasida
keladi. Masalan: Chiroyli 
yozishni o‘rgan! Yozuving yomon emas.
Fe’lning sifatga xoslangan shakli 
sifatdosh
deyiladi. Sifatdoshlar fe’l asoslariga

---