O‘zbek tili

azaldan – с давних пор
musofir – находящийся на
aksi – противоположный	чужбине
qanoatli – терпеливый	toj – корона
sabr – терпение	bu safar – на сей раз
rixlat qilmoq – умереть	qaziyotgan – копающий
a’yonlar – придворные	ag‘darmoq – переворачивать
yashirin tutmoq – держать в	tama (qilmoq) – корысть
секретe	alam chekmoq – страдать
saylamoq – выбирать	xullas – в конце концов
	xokisor – простой, скромный

Uyga vazifa. Ushbu jadvalni Alisher Navoiy haqidagi ma’lumot- lar bilan to‘ldiring:

Alisher Navoiy nomi bilan ataladigan joylar	Alisher Navoiy nomi bilan ataladigan muassasalar	Alisher Navoiyga atab o‘rnatilgan haykallar
...	...	...
...	...	...

1. dars

1-topshiriq. Rasmni diqqat bilan kuzating va berilgan savollar yor- damida suhbatlashing.

1. 
   Buyuk ajdodlarimizdan kimlarni bilasiz?
   
2. 
   Allomalarimiz qaysi sohalarda faoliyat yuritishgan?
   
3. 
   Ular yaratgan ixtirolar va asarlar qanday ahamiyatga ega?
   

1-mashq. Matnni diqqat bilan eshiting. Tayanch so‘zlarni yozib boring va matnni qayta hikoya qiling.

Shohjahon asri

Shohjahon zamonasi yuqori ko‘tarinkilik davri bo‘lib, Hindiston tarixida bunday boyliklarni ko‘rmagan edi. Ushbu boyliklar Shohjahonning ota-bobo- lari va ajdodlari tomonidan me’ros bo‘lib, uning ulkanligi urushlarda qozonil- gan g‘alabalar bilan emas, balki yaratilgan buyuk me’moriy obidalari bilan belgilanadi. Ular bugungi kungacha butun insoniyatni hayratga solib kelmoq- da. Bu o‘lmas asarlar Dehlidagi «La’l qal’a», uning ro‘parasidagi «Masjidi jome», Agradagi «Tojmahal» maqbaralaridir. «La’l qal’a» Jamna daryosi bo‘yida qurilgan bo‘lib, uning ko‘rinishi Agradagiga o‘xshaydi.

Lug‘at
zamona – эпоха, время	hayratga solmoq – удивить
ko‘tarinkilik – возвышенность	ro‘parasida – напротив
ajdodlar – предки	o‘lmas – бессмертный
ulkan – огромный, громадный insoniyat – человечество	ko‘rinish – вид

2. 
   mashq. Har bir gapni namunadagidek yozing va ohangini o‘zgartirib aytib, mazmunida yuz bergan o‘zgarishni tushuntiring.
   

Namuna: Mehmonlar kelishdi. Mehmonlar kelishdi? Mehmonlar kelishdi!

Dam olish kuni sayohatga boramiz. Ertaga mahallada to‘y bo‘ladi. Qor yog‘yapti. Yangi uyga ko‘chyapmiz. Bizga sport maydoni qurib berishdi.

3-mashq. Matnni gaplarga ajrating va zarur tinish belgilarini qo‘ying.
Har bir gapning ifoda maqsadiga ko‘ra turini ayting.

Qadimiy binolarimizning mahobati va go‘zalligini ko‘ring jahonda tengi yo‘q bu kabi obidalar bizning ajdodlarimiz tomonidan bunyod etilgani






4-mashq. Birinchi ustundagi maqollarning davomini ikkinchi ustun- dan topib yozing. Ularda nimalar targ‘ib qilingan?

Bilmaganin so‘rab o‘rgangan olim,	kulfat seni chetlab o‘tadi.
Boshqalarga yordam bersang,	olam seniki.
Yaxshi so‘z eshitmoqchi bo‘lsang,	hech kimga dushmanlik qilma.
Qatra-qatra yig‘ilib, daryo bo‘lur	Yomonning yomonligi tegar tor yerda.
Olim bo‘lsang,	yomon gap aytma.
Agar do‘stim ko‘p bo‘lsin desang,	orlanib so‘ramagan o‘ziga zolim.
Yaxshining yaxshiligi tegar har yerda,	oz-ozdan o‘rganib, dono bo‘lur.

Uyga vazifa. Berilgan maqol mazmunini sharhlab, matn tuzing.
Yigit kishiga qirq hunar oz.

2. dars

Tojmahal

Boburiylar saltanatining mashhur vakili Shohjahon eng omadli shohlar- dan biri bo‘lgan. U suyukli xotini Arjumand bonu – Mumtoz Mahalni dafn qilish uchun alohida maqbara qurdirgan. Tojmahal beqiyos darajada go‘zal

5-mashq. Matnni diqqat bilan tinglang. Tayanch so‘zlarni yozib bo- ring va shu asosda matnni so‘zlab bering.


me’moriy yodgorlik. U Shohjahon o‘zidan keyin qoldirgan tarixiy yod- gorliklarning, umuman, Hindistondagi obidalarning eng hashamatlisidir. Shohjahon ushbu qasrni dunyoning mo‘jizasi bo‘lib qolishini istagan va niyatiga yetgan.
Ushbu bino betakrorligi bilan kishini hayratga soladi. Tojmahal Shohja- honning nomini ham tarixga muhrlab qoldirdi.

Lug‘at saltanat – царство	maqbara – мавзолей, усыпальница
vakil – представитель	beqiyos darajada – несравненный
omadli – удачливый	mo‘jiza – чудo
dafn qilish – хоронить	niyatiga yetmoq – добиться цели

2-topshiriq. Ariza namunasini o‘qing. Arizada qo‘llanadigan nutqiy qoliplar va zaruriy qismlarning joylashishiga e’tibor bering.

O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti rektori ga Toshkent shahar Yunusobod tumani

19-daha, 21-uy, 5-xonadonda yashovchi fuqaro dan

ARIZA

Menga O‘zbekiston davlat jahon tillari universitetiga kirish uchun tanlov imtihonlarida qatnashishga ruxsat berishingizni so‘rayman.

Arizaga quyidagi hujjatlarimni ilova qilaman:

1. 
   11-sinfni bitirganligim to‘g‘risida guvohnoma.
   
2. 
   Pasport nusxasi.
   
3. 
   Sog‘ligim haqida ma’lumotnoma.
   

sana (imzo)

6-mashq. Nuqtalar o‘rnini zarur so‘zlar bilan to‘ldirgan holda o‘qishga kirish, ta’tilga chiqishga ruxsat so‘rab ariza yozing. Tinish belgilarining qo‘yi- lishi, joy nomlari hamda bosh harflarning yozilishiga e’tibor bering.

(kimga?)

(kimdan?)

ARIZA

1. 
   Men sizdan … (nimani?) … so‘rayman.
   
2. 
   Menga ……… (nimaga?) ruxsat berishingizni so‘rayman.
   

sana (imzo)

Uyga vazifa. O‘qishga kirish haqida ariza namunasini yozing.

2. dars

7-mashq. Matnni o‘qing, savol va topshiriqlar asosida o‘zaro suhbat-
lashing.

Boburning shaxsiy fazilatlari

Bobur ismi «sher» ma’nosini anglatib, uning o‘zi ham ismi jismiga monand kishi bo‘lgan, kelishgan qaddi-qomati va benihoya kuchliligidan tashqari dovyuraklikda, epchillikda, chaqqonlikda oldiga tushadigani topil- magan, uncha-muncha qiyinchiliklarni pisand etmagan. U ko‘pincha ikki qo‘liga og‘ir yukni ko‘tarib, Agra qal’asi devorlari ustida yugurib mashq qilgan. U yana ajoyib suzuvchi va g‘avvos ham bo‘lgan, Ganga daryosi- dan tashqari jamiki yo‘lida uchragan hind daryolarini suzib o‘tgan. Uning shirali til, ohangdor vazn bilan bitilgan tarjimayi holi – «Boburnoma»ni o‘qir ekansiz, muallif badiiy didining naqadar go‘zalligi, aql-u zakovati teranligi, bilimi naqadar cheksizligining guvohi bo‘lasiz. Bobur tabiatni va bazmlarni jonidan yaxshi ko‘rgan. Ayniqsa, tog‘larni, daryolarni, bog‘larni, yaylovlarni ko‘rganda, o‘z Vataniga bo‘lgan muhabbat va sog‘inch ilhomi jo‘sh urgan.

Lug‘at