O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovalar vazirligi

Choklarning ko`ndalang kesimi maydoni ularni tashkil etuvchi elementar geometrik shakllar maydonlarining yig'indisidir. U holda tirqishsiz qilingan bir tomonlama payvand chokining ko`ndalang kesimi maydoni quyidagi formula bo’yicha aniqlanishi mumkin:
F₁ =0,75 e·g , mm² , (3)
va birikmada tirqish mavjud bo'lganda – formula bo'yicha:
( F₁ + F₂ ) =0,75 e·g + S·в, mm² , (4)
bu erda e – chokning kengligi, mm; g – payvand chokining mustahkamlash balandligi, mm; S – payvandlanadigan metallning qalinligi, mm; c – birikmadagi tirqishning o'lchami, mm.
Qirralariga V –simon shaklda ishlov berilgan va chok ildizini payvandlash bilan hosil qilinadigan uchma–uch birikma chokining ko'ndalang kesimi maydoni (1–rasmga qarang) geometrik shakllarning quyidagi yig'indisi tarzida aniqlanadi:
F = F₁ + F₂ + F₃ + 2 F₄ , (5)

1–rasm. Payvand chokining ko`ndalang kesimi maydonining geometrik elementlari:
bu erda S – metall qalinligi, mm; h – eritilish chuqurligi, mm; c – to'mtoqlik qiymati, mm; e – chok kengligi, mm; e<sub>1</sub> – chok ildizining kengligi, mm; b – tirqish o'lchami, mm; g – payvand chokining mustahkamlash balandligi, mm; g<sub>1</sub> – payvand ildizining mustahkamlash balandligi, mm; α – qirralarning qiyalik burchagi.
Eritilish chuqurligi quyidagi formula bo’yicha aniqlanadi:
H = ( S – c ), mm. (6)
Geometrik shakllarning ko'ndalang kesimi maydoni ( F<sub>1</sub> + F<sub>2</sub> ) 4–formula, F<sub>3 –</sub> 3–formula bo'yicha, F<sub>4</sub> to'g'ri burchakli uchburchaklar maydoni esa quyidagi formula bilan aniqlanadi:
F<sub>4</sub> =h· x / 2, mm<sup>2</sup> , (7)
bu yerda x = h tg _ α /2; keyin:
F <sub>4</sub> = ( h <sup>2</sup> tg a /2) /2, mm<sup>2</sup> , (8)
Ammo biz ko'rib chiqayotgan V shaklidagi chokning maydoni ikkita to'g'ri burchakli uchburchakdan iborat, shuning uchun:
2F<sub>4</sub> =h<sup>2</sup> tg α /2, mm<sup>2</sup> . (9)
Elementar maydonlarning qiymatlarini formula (5) ga almashtirib, biz quyidagilarni olamiz:
F<sub>n</sub> =0,75· e· g + в· S + 0,75· e<sub>1</sub> g<sub>1</sub> + h<sup>2</sup> tg α / 2, mm<sup>2</sup> . (10)
X shaklidagi truba bilan eritib qoplangan metallning maydoni qiya ishlov berishning har bir tomoni uchun alohida hisoblanadi.
Eritib qoplangan metallning umumiy ko`ndalang kesimi maydonini ( F_q ), shuningdek birinchi ( F₁ ) va keyingi payvand chokining har birining ( F_k) ko'ndalang kesimini bilgan xolda, "n" o'tish soni umumiy miqdorni quyidagi formula bo'yicha topiladi:
n = ( F_n – F₁ / F_k ) + 1. (11)
Olingan son eng yaqin uchma–uch songa yaxlitlanadi.