30
II-BOB. ITISODIYOTNI MODERNIZATSIYALASH SHAROITIDA
KICHIK BIZNES VA XUSUSIY TADBIRKORLIKNI
MOLIYALASHTIRISH TAHLILI
2.1. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni moliyalashtirishda bank
kreditlaridan foydalanish amaliyoti tahlili.
O z e i t a kichik biznes va tadbirkorlikning taraqqiyoti, xususiy
mulkning jadal rivoji uchun g yat qulay va ustuvor sharoitlar yaratib berilmoqda.
Avvalo, shularning hisobidan iqtisodiyotimizning i atla i i tezlashtirish,
aholining ish bilan band li i va daromad topishi bilan bir qatorda, biz uchun
yangi lga , demokratik islohotlarning asosiy tayanchi va harakatlantiruvchi
kuchi – ta sinfni shakllantirish z a tutilmoqda. Shu borada ishbilarmonlik
muhitini yaxshilash hamda kichik biznes va xususiy tadbirkorlik rivoji uchun
yanada qulay moliyaviy sharoitlar yaratish hamda q lla -quvvatlash bugungi
kunda dolzarb ahamiyatga ega li turibdi.
Bank tizimining jami kapitalini oshirish, iqtisodiyotning real sektorini
kreditlash hajmini kengaytirish, banklarning foiz stavkalarini kamaytirish yi a
ggi yillarda amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar natijasida bank sohasi
tadbirkorlik faoliyatini q lla -quvvatlashning ishonchli tayanchiga aylandi. 2014
yilda tijorat banklari tomonidan kichik biznes va xususiy tadbirkorlik e tla iga
9 trillion m a ortiq yoki 2013 yilga nisbatan 1,3 barobar p, shu jumladan, 2
trillion mga yaqin miqdordagi mikrokreditlar ajratildi. Bu tga yilga
qaraganda 39 foiz p i . S ggi besh yilda kichik biznesni kreditlash hajmi
qariyb 5 barobar pay i.
13
Xalqaro moliya institutlari tomonidan tadbirkorlikni
rivojlantirish uchun y alti ilga kredit liniyalarini zla ti i summasi 1,2
martaga ortib, 157,8 mln. dollarni tashkil etdi. O z e i t Banklar uyushmasi
huzuridagi Investitsiya loyihalari yi a loyiha hujjatlarini tayyorlashni
13
2015-yilda iqtisodiyotimizda tub tarkibiy zga i la i amalga oshirish, modernizatsiya va diversifikatsiya jarayonlarini izchil
davom ettirish hisobidan xususiy mulk va xususiy tadbirkorlikka keng y l ochib berish – ustuvor vazifamizdir. O z e i t
Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning mamlakatimizni 2014-yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2015-yilga
m l alla ga iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor y ali la iga ag i la ga Vazirlar Mahkamasining majlisidagi
ma za i.// “Xalq zi” gazetasi, 2015 yil 17 yanvar
31
moliyalashtirish amg a ma i tomonidan ham kichik biznes e tla i i g kredit
resurslarini olishiga ma la i yi a faol ishlar olib borilmoqda. O tga
yilda amg a ma tomonidan umumiy qiymati 36,2 mlrd. mli 63 ta loyihani
moliyalashtirish t g i i a qaror qabul qilindi.14
S ggi t t yil ichida tadbirkorlik e tla i i g bank muassasalari bilan
za munosabatlaridagi tartibotlar soddalashtirildi. Jumladan, kichik biznes
e tla i a tijorat banklarida milliy valyutada hisob raqami ochganlik uchun
t l undirish, shuningdek kichik tadbirkorlik e tla i tomonidan ularning
hisobvaraqlaridan soliqlarni va boshqa majburiy t l la i t la a banklar
xizmatlari uchun t l la undirish amaliyoti bekor qilindi, x ali e tla i
tomonidan savdo va servis sohasida xarid qilinadigan tovar (ish, xizmat)lar uchun
korporativ plastik kartalardan foydalangan holda t l la i amalga oshirishda
t l terminallari cheklari birlamchi buxgalterlik hujjatlariga tenglashtirildi.
O z e i t mustaqillikning dastlabki kunlaridanoq tashqi iqtisodiy faoliyatni
kengaytirib, bir qancha xalqaro moliyaviy tashkilotlar bilan za manfaatli
aloqalarni ata boshlandi. Tashqi iqtisodiy faoliyatni erkinlashtirish va
kengaytirish, investorlar uchun qulay investitsion muhit yaratish uchun uchun
qonun hujjatlari, pla Prezident farmonlari va Hukumat qarorlari qabul qilindi.
Xususan,
Prezidentimiz
tomonidan
2010
yil
26
noyabrdagi
“2011-2015 yillarda respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish va
barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro reyting at i la iga erishishning
ustuvor y ali la i t g i i a”gi PQ-1438-sonli qarorida 2011-2015 yillarda
respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish, uning barqarorligini oshirish
va yuqori xalqaro reyting at i la iga erishishning ustuvor y ali la i
belgilab berildi.
Ushbu qaror bilan xorijiy investitsiyalarini jalb qilish borasida tijorat
banklariga kichik biznes va xususiy tadbirkorlik e tla i i g loyihalarini
moliyalashtirishni kengaytirish maqsadida xalqaro moliyaviy institutlar va xorijiy
mamlakatlar hukumatlarining imtiyozli kredit liniyalari va grantlarini zla ti i
14
Manba: www.stat.uz
32
va jalb qilishni faollashtirish, bunda atilga moliyalash manbalari hisobidan
2011 yilda–75 mln. doll., 2012 yilda–90 mln. doll., 2013 yilda–110 mln. doll.,
2014 yilda–130 mln. doll. va 2015 yilda–155 mln. doll. dan kam lmagan holda
moliyalashtirishni ta mi la vazifalari belgilab berildi.
Ushbu vazifalardan kelib chiqib, tijorat banklari tomonidan kichik biznes
e tla i i g investitsion loyihalarini moliyalashtirish maqsadida Jahon banki,
Islom taraqqiyot banki, Xalqaro moliya korporatsiyasi, Xitoy taraqqiyot banki,
Germaniyaning KfV banki, Koreya Eksimbanki, Osiyo taraqqiyot banki kabi qator
rivojlangan davlatlarning banklari va xalqaro moliya institutlarining uzoq muddatli
imtiyozli kredit resurs ma lag la i jalb etilmoqda.
Xususan, Milliy bank, Asaka bank, Sanoatqurilishbank, Xalq banki,
Hamkorbank, Ipoteka bank, Ipak y li banklari tomonidan xorijiy moliya
institutlari bilan muntazam xamkorlik aloqalari atilga li , tijorat banklari
tomonidan ularning imtiyozli ma lag la i hisobidan tadbirkorlik e tla i i g
loyihalari moliyalashtirilmoqda.
Jumladan, tadbirkorlik e tla i loyihalarini moliyalashtirish uchun
zla ti ilga xorijiy kredit liniyalari hajmi 2009 yilda 50,6 mln. AQSh dollarini
tashkil etgan l a, 2013 yilda mazkur at i 145,0 mln. AQSh dollaridan
oshdi.
Ushbu ajratilayotgan kreditlar iqtisodiyotimizning sanoat, qishloq x aligi,
transport, aloqa, qurilish, xizmat ati sohalaridagi investitsion loyihalarni
ishga tushirilishiga ma lm q a.
Tijorat banklari tomonidan jalb qilinayotgan xorijiy moliya institutlarini
ma lag la i i zla ti ili i i yanada jadallashtirishda qator masalalar z
echimini topishi lozim deb hisoblaymiz.
Jumladan, tijorat banklari tomonidan kredit ajratilishida kreditlashning asosiy
tamoyillaridan biri kreditning ta mi la ga li tamoyilidir. Investitsion loyihalarini
moliyalashtirishda kredit ta mi ti i g etishmasligi masalasining echimi
respublikamiz tadbirkorik e tla i uchun asosiy ag atla a biri hisoblanadi.
33
Tijorat banklari tomonidan 2009-2013 yillar davomida tadbirkorlik
e tla iga ajratilgan kreditlarga rasmiylashtirilgan ta mi t at i la i
2009-2010 yillarda ma mulk va a mulk barcha ta mi tla ing asosiy
qismini tashkil etgan l a, 2014 yil 1 yanvar holatiga kelib ularning ulushi bir
muncha kamaygan. Shuningdek, uchinchi shaxsning kafilligi va davlat kafolati
ulushi 2009-2010 yillarda juda kam lga va 2012 yil 1 yanvar holatidan barcha
ta mi tla ga nisbatan keskin oshgan. Tijorat banklari tomonidan 2010 yildan
boshlab omonatlardan kredit ta mi ti a sifatida q lla mexanizmidan
foydalanish hajmi oshgan. S g ta polisi ulushi 2009-2010 yillarda 0,3 foizni
tashkil etgan l a, 2014 yil 1 yanvar holatiga kelib 5,0 foizni tashkil etgan.
Dostları ilə paylaş: |