O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus talim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti a. Yu. Xudoyberdiyev turistlar xavfsizligini ta’minlash oliy talimning 810000 – «Xizmat ko’rsatish»
Yüklə 0,57 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9.2. Ksenofobiya turizmlar ijtimoiy ixtiloflar omili sifatida
- Vaziyat Tahdid Xavfsizlik choralari
| Mamlakat
region Hukmron tashkilot Maqsad va vazifasi Hujum obyekti va xavfli rayonlar Eng shov-shuvli jinoyatlar Turkiya, Kurdiston (Armon va Eron tog’lari tutashuvi) Kurd ishchi partiya “Kulrang bo’rilar” yoshlar qanoti milliy mustaqillik uchun kurash, mamlakatda so’l kuchlarni hammasini yo’q qilish rasmiy hokimiyatga qarshi yo’naltirilgan namoyishlar, noroziliklar Papa Pavel II ga suiqasd, 1999 yil Istambulda portlash Kipr Shimoliy rayonlar turk-kipr obshinasi shimoliy Kipr ozodligi, mutaqilligi grek-kipr chegarasida tartibsizlik ehtimoli 1973 yil isyon Misr janubi (Asyut, Asuan, Luksor provinsiyalari) “Al-Jamoa”, “al- Islomiya” (islom aqidaparastlari) muborak rejimini quvvatlovchi “xudosizlar”ni yo’qotish yirik shaharlarning xavfli kambag’al kvartallari Luksorsda 1997 yil turistlar avtobusini o’qqa tutilishi, 1996 yil Qohira mehmonxonasida portlash Ispaniya ETA-BASKlar basklar provinsiyasini to’liq muxtoriyat qilish xavfli tog’ rayonlari, shuningdek kurortlar 1973 yil Ichki ishlar vaziri Karrero Blankoning o’ldirilishi 162 Kanar orollari bosqinchi guruhlar talon-taroj mehmonxona eshilarini sindirilishi 1996 yil nomerda nemis turistining o’ldirilishi Italiya shimoliy rayonlar “Qizil brigada” markisist-leninchi guruhlar mavjud rejimni ag’darish hokimiyat vakillariga qarshi norozilik 1993 yil Bosh vazir Aldo Moroning o’ldirilishi Gresiya, Afina 17 noyabr revolyusion tashkiloti kommunistik rejim o’rnatish hokimiyat vakillariga qarshi norozilik 1994 yil Turk diplomatining o’ldirilishi AQSh Mayami – “Jahonning eng xavfli kurortlaridan biri” bosqinchi guruhlar talonchilik plyajlarga tutash xavfli rayonlar 1994 yil 9 ta turist o’ldirilgan, yiliga turistlarni talash 40 martadan oshadi AQSh markaziy rayonlar neonasistlar: “Tartib”, “Sxinxeds”, “Xalq milisiyasi” oqlar ustunligini mustahkamlas h. AQSh “Sionistik” ma’muriyatini ag’darish yaxudiylar, gomoseksualistlar , ranglilar, noxristianlarga qarshi norozilik yaxudiylar sog’lomlashtirish lagerida bolalarni otilishi, 1999 yil Isroil Falastin islomchilari: “Xamas”, “Xizbolla”, “Islom jihadi” Isroil davlatini yo’qotish chegara rayonlari, odamlar gavjum joylar, katta shaharlar “Maxans Iyeguda” Quddus bozorida portlash, 1997 yil G’arbiy Germaniya neonasistlar: “Sxinxeds” rangli immigrantlarn i mamlakatdan quvish barcha yaxudiylar va ranglilarga qarshi norozilik doimiy tartibsizlik Tailand, Pattayya, shimoliy rayonlar bosqinchi to’dalar talonchilik ko’ngil ochar muassasalarda krimogenn vaziyat 1993 yil, inglizning o’ldirilishi, har yili 50 ga yaqin turistlarni talash 163 Janubiy Fransiya bosqinchi to’jadalar talonchilik poyezd va avtomobil trassalari qismida talonchilik doimiy mayda qonunbuzarlik Yaponiya “Aum Sinriks” (diniy mazxab) xaloskorlik sharafiga o’ldirish mazxab a’zosi bo’lmagan barchaga qarshi norozilik Tokio metrosida gaz hujumi, 1998 yil Shimoliy Irlandiya IRA (irland ishchi partiyasi) britaniyaliklar ni Shimoliy Irlandiyadan chiqarib yuborish, irland millatini tiklash Britaniya harbiy tashkilotlari idoralari, Londondagi muassasalar, ofiserlar Londonda bomba portlashi, 1998 yil Hindiston, shimoliy rayonlar, Panjob Sikx va Kashmir separatchilari Xoliston mustaqil davlatini e’lon qilish hindlarga qarshi qaratilgan namoyishlar Indira Gandining o’ldirilishi, 1984 yil Shri-Lanka, Shimoliy Jafna yarim oroli “Tamil Ilamni ozod qilish yo’lbarslari” (hindular) orolning shimoli- sharqida muxtor davlat e’lon qilish buddistlar, harbiy xizmatchilar, tinchlikparvar- larga qarshi namoyish Kilinochchi shahrini separatchilar tomonidan egallab olinishi, 1996 yil O’zbekiston O’zbekiston Islom harakati “Xizbut- tahrir” Markaziy Osiyoda islom xalifaligini tuzish mamlakat rasmiy shaxslari, tinch aholiga qarshi harakatlar 1999 yil 16 fevral, Toshkentda terrorchilik, 1999 va 2000 yil jangarilarni yorib kirishga urinishi Rossiya Chechen partizan bosqinchi to’dalari Checheniston ni Rossiyadan ajratish, ta’sir sohasini taqsimlash Rossiya qo’shiniga qarshi urush, tinch fuqarolarni o’ldirishi, 1994 yil, birinchi, 1999 yil, ikkinchi chechen urushi, Volgadonsk, Moskvadda 164 buyurtma qotilliklar, bosqinchilik, talonchilik teraktlar Tojikiston rasmiy tarkibga kirmagan dala komondirlari islom davlati tuzish, o’z muxtoriyatiga ega bo’lish rasmiy shaxslar va tinch aholini o’ldirlishi 1998 yil, polkovnik Xudoyberidevnin g davlat to’ntarishiga urinishi Armaniston millatchi to’dalar Ozarbayjon bilan urushni davom ettirish Rasmiy shaxslarga nisbatan terrorchilik Parlamentda rasmiy shaxslarni ommaviy o’ldirish, 1999 yil 9.2. Ksenofobiya turizmlar ijtimoiy ixtiloflar omili sifatida Yuqorida aytib o’tilganidek, har qanday turist begona mamlakatga kirar ekan, o’sha mamlakatning nafaqat qonunlariga, balki jamiyatda belgilangan o’zini tutish qoidalariga ham rioya qilishi kerak. Bu an’analar, etika, ahloq, muomila me’yorlari, mahalliy aholi turmush faoliyatining boshqa urf-odatlaridir. Boshqa holatda bular ijtimoiy ixtilof kelib chiqish ehtimolini paydo qiladi, mamlakatga turistlar kelishini kamayishiga sabab bo’ladi. Mamlakatni tashqi aloqalardan ajratib qo’yadi, ikkinchi tomondan, odamlarda chet elliklarga nafrat – ksenofobiyani keltirib chiqaradi. Turfirmalar oldida konservatik yoki an’anaviy jamiyat mamlakatlarida turistlarning o’zini tutish sxemasini ishlab chiqish vazifasi turadi (7.2-jadvalga qarang). Albatta, bu jadval vaziyatni to’liq baholashga imkon bermaydi, nima bo’lishini hamma vaqt ham bilib bo’lmaydi. Lekin turist oldindan nazarda tutsa, o’tkir muammolardan xoli bo’lishiga yordam beradi. Odatda, turistni eng ekzotik – g’aroyib, g’ayri tabiiy tuyulgan mamlakatlar o’ziga tortadi. Lekin o’sha mamlakat madaniyati va urf-odatlari turist odatiy turmush tarzidan qanchalik a’lo bo’lsa, shunchalik ko’p tashvish tug’dirishi tayin. Shuning 165 uchun ekspertlar begona mamlakatda noqulay vaziyatga tushib qolmaslik uchun turistlarga tevarak-atrofga doimo sinchkovlik bilan qarashni maslahat berishadi. Misol uchun, atrofdagilar shivirlab so’zlashishayapti, demak, bu yerda qo’shiq xirgoyi qilmaslik kerak. Agar odamlar binoga kirishda oyoq kiyimlarini yechib kirishayotgan bo’lsa, turistlar ham shunday qilishlari zarur. 7.2-jadval Milliy xususiyatlarga ega mamlakatlarda turistlar uchun xavfsizlik sxemasi Vaziyat Tahdid Xavfsizlik choralari Xotin-qizlar boshdan oyoqqacha yopiq kiyimda yurishlari lozim Yengil kiyingan turist xonim erkaklar va ayollar tomonidan haqoratlanib, kaltaklanishi mumkin Turistlar oldindan g’amini yeb qo’ygan bo’lmasa, uzun ko’ylaklar tayyorlab qo’yish zarur Ibodat joylarida kulmaslik, xursandchilik qilmaslik zarur Aholining diniy hissiyotlari haqoratlanadi Turistlarga vaziyatni tushuntirish, marshrutni o’zgartirish kerak Spirtli ichimlik ichish ta’qiqlanadi Jinoiy jazo berilishi mumkin Spirtli ichimlik olib kirishni ta’qiqlash Erkaklarni shortida yurishi maslahat berilmaydi Aholi haqoratlanishi, polisiya jarima solishi mumkin Turist juda ham erkin kiyinmasligi kerak Aytaylik, turist noxush voqyeaga uchrab qoldi. U jo’natgan firma, qabul qilgan tomon yoki gid-tarjimon aloqa telefonii raqamini eslab qolgan bo’lishi zarur. Bu unga kulfatdan qutulishga yordam beradi. Mahalliy tilda bir nechta kechirim so’zlarini yodlab olish ham yomon bo’lmaydi. Shuningdek, u oddiy xorijlik turist ekanligini tushuntira olish ham ba’zan ish beradi. Xuddi shunday, yashayotgan mamlakati konsulligi qayerda joylashganini ham oldindan bilib qo’yish kerak. Qonun bo’yicha aynan u o’z fuqarolariga fuqarolik, oilaviy va jinoiy ishlarda hamkorlik qiladi, yo’qolgan vatandoshlarini qidirish choralarini ko’radi, barcha fuqarolarining kelgan mamlakatida hisobini olib boradi. 166 Ammo turist bilib qo’yishi kerak: uning xoxishi bilan bajarilgan barcha ishlar uchun va konsullik yig’imi uchun haq to’lashga to’g’ri keladi. Amalda ko’pincha beparvo turistni nozik vaziyatlardan qabul qilgan tomon qutqaradi, ammo bu ham qo’shimcha harajat (albatta, agar bu holat sug’urtada ko’rsatilmagan bo’lsa). Xullas, hammasi turistning xushyorligiga bog’liq, shuningdek, uni begona davlatda o’zini qanday tutishi, mahalliy aholi urf-odatlaridan xabardor qilinishi ham muhim (shu jumladan, diniy). Shartnoma tuzilayotganda turfirma bu axborotlarga ega broshyura yoki maxsus ilova taqdim etishi kerak. Turist uni olgani va tanishib chiqqani haqida imzo qo’yishi kerak. Yüklə 0,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|