O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

10-bosqich. Ishlab chiqilgan dastur samaradorligini tahlil 
qilish 
Har qanday ijtimoiy marketing dasturini samaradorligini tek-
shirish va tahlil qilish kerak. Kamchiliklarni, amalga oshirishdagi 
to‘siqlarni aniqlash, shuningdek, tuzatishlar kiritish uchun uning 
har bir tarkibiy qismi kuzatiladi. Ushbu dasturlarning aksariyati 
davlat organlari tomonidan moliyalashtiriladi, shuning uchun 
ularning byudjeti qat’iy cheklangan. Amalga oshirish natijalarini 
tahlil qilish esa qaysi yo‘nalishda harakat qilish kerakligini va 
umuman qilmaslik kerakligini aniqlashga yordam beradi. 
Ijtimoiy axloqiy marketing 
So‘nggi yillarda mashhur bo‘lib kelgan ushbu hodisa bir 
nechta muhim tamoyillarga asoslanadi: 

korxona jamiyatning insoniy manfaatlariga asoslangan 
iste’molchilarning oqilona ehtiyojlarini qondirishi kerak; 

kompaniya iste’molchiga yoki keng jamoatchilikka zarar 
etkazadigan tovarlarni ishlab chiqarmasligi va sotmasligi kerak; 

kompaniya doimiy ravishda mijozlarning ehtiyojlarini 
qondirish uchun imkoniyatlarni izlashi va yangi mahsulotlarni 
yaratishi kerak; 

iste’molchilar atrof-muhitga zarar yetkazadigan texno-
logiyalar yordamida yaratilgan mahsulotlarni sotib olmaydilar; 

kompaniya joylashgan mintaqaning ijtimoiy sohasini 
muvaffaqiyatli rivojlantirishga yordam beradigan bunday dastur-
larni amalga oshirishi kerak. 

---

241 
Ijtimoiy marketing tamoyillari va texnikasidan butun 
jamiyatning ham, alohida maqsadli guruhlarning hayotini yaxshi-
lash uchun ham foydalanish mumkin. 
So‘nggi yillarda ijtimoiy marketingning asosiy qo‘llanilishi 
to‘rt sohada: 
sog‘liqni saqlash
, 
shikastlanishning oldini olish
, 
atrof-muhitni muhofaza qilish
va 
ijtimoiy safarbarlik
yoki boshqa-
cha qilib aytganda, fuqarolarni ijtimoiy muammolarni hal etishga 
jalb qilish. 
Sog‘liqni saqlash
– ijtimoiy marketingni qo‘llash orqali ta’sir 
qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar: 

chekish; 

spirtli ichimliklar muammosi; 

ortiqcha vazn; 

OITS tarqalishi; 

meva va sabzavotlarni etarli darajada iste’mol qilinmasligi; 

yuqori xolesterin; 

rak kasalligi; 

tug‘ma nuqsonlar; 

emlash; 

qand diabet; 

qon bosimi; 

ovqatlanishning buzilishi. 
Shikastlanishning oldini olish - ijtimoiy marketingni qo‘llash 
orqali ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar: 

mast holda haydash; 

xavfsizlik kamarlaridan foydalanish; 

bosh-miya jarohatlari; 

mashinadagi bolalar uchun xavfsizlik moslamalari (bolalar 
o‘rindiqlari, orqa eshiklardagi "bolalar" qulflari); 

o‘z joniga qasd qilish darajasi; 

uydagi zo‘ravonlik; 

qurol saqlash; 

maktabdagi zo‘ravonlik; 

yong‘inlar; 

---

242 

qariyalarda zarar; 

zaharlanish. 
Atrof-muhitni muhofaza qilish – ijtimoiy marketingni 
qo‘llash orqali ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va 
jihatlar: 

ifloslanishni kamaytirish; 

yovvoyi hayotning ayrim turlarini muhofaza qilish; 

daraxtlarni kesish; 

zaharli o‘g‘itlar va pestitsidlar; 

suv resurslarini saqlash; 

avtomobillar va boshqa manbalardan havoning ifloslanishi; 

chiqindilarni qayta ishlash; 

behosdan yong‘inlar; 

energiya tejash; 

ahlat; 

daryo havzalarini himoya qilish. 
Ijtimoiy safarbarlik – ijtimoiy marketingni qo‘llash orqali 
ta’sir qilishi mumkin bo‘lgan muammolar va jihatlar: 

a’zo va qon topshirish; 

saylov huquqi; 

savodxonlik; 

jinoyatchilikning kamayishi; 

hayvonlarni saqlash va saqlash. 
Korporativ ijtimoiy javobgarlik strategiyasining bir qismi 
sifatida joriy qilingan ijtimoiy yangiliklar marketingning muhim 
vositasiga aylanib, yangi mahsulot va yo‘nalishlarni ishlab chiqi-
shga, brend va iste’molchi o‘rtasida hissiy aloqani yaratishga va 
shu bilan sodiqlikni oshirishga yordam beradi. 
