O`zbekiston respublikasi oliy va o'rta

Burun bo’g'masi. Kasallikning bu turida pardali va kataral yarali turlari mavjud. 
Pardali turida burun shilliq qavatida, burun to’sig’ida, burun chig'anog'ida va burun 
bo'shlig’i devorlarida fibrinoz pardalar hosil bo'ladi. Kataral yarali turida burundan 
oldin seroz keyin esa seroz qonli suyuqlik ajraladi va burun teshiklari atrofida 
terini ta'sirlab, teri yoriladi. Bo’g'maning ko'z, teri, kindik, jarohat yuzalarida va 
jinsiy a'zolarda uchraydigan turlari bir muncha kamroq uchraydi. Ko'z bo’g'masi 
qovoqning shishuvi, qon aralash yiring ajralishi bilan kechadi. Ko'z qonyuktivasida 
kulrang-oqimtirparda hosil bo'ladi. 
Teri bo’g'masi. Terining shikastlangan joylarida, bo'yinda, burun ostida 
kuzatiladi. Terida giperemiya shish va kulrang fibrinoz pardalar xosil bo'ladi. 
Kindik bo’g'masi yangi tug’ilgan chaqaloqlarda kindigida kulrang fibrinoz 
karashlar hosil bo'ladi.
Bo'g'maning asoratlari. Asoratlarga qon aylanishining buzilishi, miokardit, 
chegaralangan falajlar, poliradikulo-nevrit va nefrozlar kiradi. 
Tashxisi. Izchillik bilan to’plangan kasallik tarixi epidemiologik vaziyat va 
difteriyasining asosiy klinik belgilari uning tashxisini qo’yishga imkon beradi. Har 
bir tashxis bakteriologik yo'l bilan asoslanishi shart. 
Davosi. Bo’g’mani davolashda kun tartibi, parhez, parvarish katta ahamiyatga 
ega. Lekin asosiy davolash usuli bo’g'maga qarshi antitoksik zardob qo'llashdir. 
Kasallikni davolashda uning turiga, og'riq darajasiga va qaysi bosqichda ekanligiga 
e'tibor berish kerak. Kasallikning dastlabki kunlarida bemorga faqat suyuq ovqat 

---

bergan ma'qul. Agar bemorda miokardit alomatlari bo’lsa, uni qimirlatmay 
yotqizib qo’yish kerak. 
Bo’g’maning asosiy davosi bo’g'maga qarshi zardobni yuborishdan iborat. Bu 
zardob qanchalik barvaqt qo'llanilsa, uning foydasi shunchalik yaxshi bo'ladi. 
Shunga qaramay, kasallikning o'ta og’ir turlarida hatto 1-2 kunlarda ishlatiladigan 
zardob ham yetarali natija bermasligi va kasallik o’lim bilan tugashi mumkin. 
Zardobda oqsil modda bo’lgani tufayli, bemor organizmini allergiyaga yoki 
anafilaktik reaksiyaga olib kelishi mumkin, shuning uchun ham uni yuborishdan 
oldin bemor organizmining zardobga sezuvchanligini aniqlash zarur. Bemorlarga 
zardob Bezredko usuli bo'yicha, bo'lib-bo'lib yuboriladi. Kasallikning mahalliy 
turlarida zardobni bir kunda bir marta yuborish kifoya, lekin og'ir turlarida 
zardobni kun davomida qayta yuborish va bir necha kun davomida qo'llashga 
to'g'ri keladi. 
Bo’g'mada ko'pincha boshqa a'zolarning faoliyati buziladi, shuning uchun 
ularning faoliyatini qo'llab-quvvatlash maqsadida dori-darmonlar ishlatiladi. Agar 
yurak faoliyati buzilgan bo’lsa, yurak glikozidlari vitamin S va V guruhi 
vitaminlari qo'llaniladi. 
Bemorda zaharlanish alomatlari kuchli bo’lganda gemodez, reopoliglyukin, qon 
zardobi va boshqalar tavsiya etiladi. Bakteriologik tekshirishning ikki marta salbiy 
javob olingandan keyingina kasalxonadan javob beriladi. Bo’g'ma tayog'chalarini 
tashib yuruvchilarni ham davolash zarur. Bakteriya tashib yuruvchilarni 
antibiotiklar bilan davolash zarur.