O‘zbekiston respublikasi oliy va

Adabiyotlar:

1. 
   R.X. Alimov, B.YU. Xodiеv, K.A. Alimov, S.U. Usmonov, B.A. Bеgalov, N.R. Zaynalov, A.A. Musaliеv, F. Fayziеva, «Milliy iqtisodda axborot tizimlari va tеxnologiyalari», O‘quv qo‘llanma, T. Sharq, 2004 yil.
   
2. 
   M.T. Gafurova, D.CH. Dursunov, V.I. Rapoport, B.YU. Xodiеv. Proеktirovaniе sovrеmеnnыx informatsionnыx tеxnologiy. Uchеbnoе posobiе.-Toshkеnt, TDIU, 1994.-96 s.
   
3. 
   Informatsionnые sistеmы v ekonomikе: Uchеbnik/Pod rеd. prof. V.V. Dika.-M.:Finansы i statistika,1996.-272 s.
   
4. 
   Informatika: Uchеbnik/Pod rеd. N.V. Makarovoy. -M.: Finansы i statistika, 1997.-768s.
   
5. 
   G‘ulomov S.S. va boshq. Iqtisodiy informatika: Oliy o‘quv yurtlarining iqtisodiy mutaxassisliklari uchun darslik.
   
6. 
   G‘ulomov S.S., SHеrmuhammеdov A.T., Bеgalov B.A.; S.S. G‘ulomovning umumiy tahriri ostida. —T.: «O‘zbеkiston», 1999. —528 b.
   
7. 
   Kozыrеv A.A. Informatsionnые tеxnologii v ekonomikе i upravlеnii: Uchеbnik, 2-е izd. .—SPb.: Izd-vo Mixaylova V.A., 2001. —360 s.
   
8. 
   Xodiеv B.YU., Musaliеv A.A., Bеgalov B.A. Vvеdеniе v informatsionnые sistеmы i tеxnologii. Uchеbnoе posobiе /Pod rеd. akad. S.S. Gulyamova. —T.:TGEU, 2002. —156 s.
   
9. 
   Shafrin YU.A. Informatsionnые tеxnologii. —M.: Laboratoriya Bazovыx Znaniy, 1998. —704 s.
   
10. 
    Pеtrov B.N. Informatsionnые sistеmы. – SPb.: Pitеr, 2003. – 688s.:il.
    

1. 
   www.intuit.ru
   
2. 
   www.it-study.ru
   
3. 
   www.informatika.ru
   
4. 
   www.ziyonet.uz
   
5. 
   www.ref.uz
   

O‘ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA

O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

QARSHI DAVLAT UNIVЕRSITЕTI

«Amaliy matеmatika va informatika» kafеdrasi

«AXBOROTLAR HIMOYASI»
fanidan
AMALIY ISHLAR TO’PLAMI

(«Amaliy matematika va informatika yo‘nalishi talabalari uchun»)

Tuzuvchilar: katta o‘q.E.Eshboyev

o‘qituvchi B.Shovaliyev

Qarshi – 2010 yil

1 – ISH. MS WORD MATN MUHARRIRIDA AXBOROTLARNI

HIMOYALASH

1. 
   Ishning maqsadi:
   

1.1 MS WORD matn muharririda tayyorlangan hujjatlarni himoyalash texnologiyasini o‘rganish.

1.2 MS WORD matn muharririda yozilgan hujjatlarni makroviruslardan himoyalashni o‘rganish.

2. Ishni bajarish tartibi.

2.1. Nazariy ma`lumot va adabiyotlarni o‘rganish.

2.2. Amaliy ish uchun berilgan topshiriqni bajarish.

2.3. Nazorat savollarga javob berish.

3. Amaliy ish uchun topshiriq.

3.1 MS WORD matn muharririda uz tarjimai xolingizdan iborat fayl yarating.

3.2 Yaratilgan faylga ochish uchun parol kuying.

3.3 Faylni kayta yuklash bilan kuyilgan parolni tekshirib kuring.

3.4 Faylni ezish (xotirada saklash) uchun parol kuying.

3.5 Faylni kayta yuklab va uzgartirish kiritib, kuyilgan parolni tekshirib ko‘ring.

3.6 Makroslardan himoyalashning har xil darajalarini o‘rnating.
Nazariy qism

Microsoft Word 2000 dasturini ishga tushirish uchun:

Odatda MS WORD 2000 dasturini ishga tushirish uchun Windowsning «Pusk» tugmasi bosiladi, menyuning «Программы» bandidan Microsoft Word nomli qismi yuklatiladi.

Yuqorida ko‘rsatilgan joyda Microsoft Word qismi bo‘lmasa, C:\Programm_Files\Microsoft_Office\Office katalogiga kirib WinWord.exe ishga tushiriladi.

MATNNI XOTIRAGA EZISh VA FAYLLAR BILAN IShLASh TEXNOLOGIYaSI
Xosil kilgingan matnni kompyuter xotirasiga ezib kuyish uchun kuyidagi amallar ketma-ketligi bajariladi:

1. 
   «Standartnыy» panelidan «Soxranit» tugmasi bosiladi.
   
2. 
   Quyidagi oyna hosil bo‘ladi:
   

3. 
   Bu oynadan «Imya fayla» bandida matn nomi kiritilsa, Word avtomatik tarzda matndagi birinchi katordagi ezuvni fayl nomi sifatida tavsiya etadi, sungra foydalanuvchi xoxishiga kura, uni uzgartirishi mumkin.
   
4. 
   «Papka» bandidan fayl joylashgan katalog tanlab olinadi.
   
5. 
   «Tip fayla» bandidan fayl turini (kengaytmasini) tanlab olinadi.
   
6. 
   «Parametrы» bandidan kerakli parametrlar (faylni kurish, uzgartirish uchun parol va xokazolar) belgilanadi ( Bu band fakat zarur bo‘lganda ishlatiladi xolos).
   
7. 
   Fayl matnini xotiraga ezish uchun «Soxranit» tugmasi bosiladi.
   

Faylni ochish.

Matn kompyuter xotirasiga yozib qo‘yilgan bo‘lsa, uni chaqirib olish uchun «Standartnыy» panelidan «Otkrыt» tugmasini bosish kerak. Bu jaraen quyidagicha ketma – ket bajariladi:

1. 
   «Standartnыy» panelidan «Otkrыt» tugmasi bosiladi.
   
2. 
   Quyidagi oyna hosil qilinadi:
   

3. 
   «Papka» bandidan fayl joylashgan katalogni tanlab olinadi.
   
4. 
   «Tip fayla» bandidan fayl formatini tanlanadi. Bu erda: Format - «Dokument Word», «Shablon dokumenta», «Tolko text», «Text DOS», «Dokument HTML» va xokazolar bulishi mumkin.
   
5. 
   Rasmda «strelka» bilan kursatilgan joyda fayllar kurinadi va kerakli fayl shu erdan tanlanadi.
   
6. 
   «Otkrыt» tugmasi bosiladi, yukorida tanlangan fayl ochiladi.
   

Word da bir nechta faylni bir vaktning uzida ochib kuyish mumkin va bir-biriga utib ishlash mumkin. Word menyusining «Okno» bandida xamma ochilgan fayllar ruyxati turadi. Ruyxatdan kerakli faylni tanlab, fayldan faylga utish mumkin. Fayldan faylga Ctrl+F6 tugmalarini birdaniga bosish orkali xam utish mumkin.
Yaratilgan faylga ochish uchun parol kuyish.

Faylga ochish uchun parol kuyish tartibi:

1. 
   Menyuning «Servis» bulimining «Parametrы» bandi tanlanadi.
   
2. 
   Ochilgan «Parametrы» oynasidan «Bezopasnost» punkti tanlanadi.
   
3. 
   «Parol dlya otkrыtiya fayla» satriga faylni ochish uchun yashirin parol beriladi.(Kiritilgan parol surovga javoban kayta tasdiklanadi).
   
4. 
   «Standartnыy» panelidan «Soxranit» tugmasi bosiladi.
   

Faylni ezish (xotirada saklash) uchun parol kuyish.

Faylni ezish (xotirada saklash) uchun parol quyish tartibi:

1. 
   Menyuning «Servis» bulimining «Parametrы» bandi tanlanadi.
   
2. 
   Ochilgan «Parametrы» oynasidan «Bezopasnost» punkti tanlanadi.
   
3. 
   «Parol razresheniya zapisi» satriga faylni xotirada saklash uchun yashirin parol beriladi.(Kiritilgan parol surovga javoban kayta tasdiklanadi).
   
4. 
   «Standartnыy» panelidan «Soxranit» tugmasi bosiladi.
   

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Word matn muharririning hujjatlariga qanday viruslar ta`sir ko‘rsatadi? Shular haqida to‘liq ma`lumot bering.
   
2. 
   Word matn muharriri hujjatlarini faqat o‘qish uchun parol quyishni tushuntiring.
   
3. 
   Word matn muharriri hujjatlarini ochish uchun parol quyishni tushuntiring.
   
4. 
   Hujjatlarni makroslardan himoyalash qanday amalga oshiriladi?
   

2 – ISH. MS EXCEL JADVAL PROTCESSORIDA

MA`LUMOTLARNI HIMOYALASH
1. Ishning maqsadi :

1.1 Ms Excel jadval protcessorida tayerlangan hujjatlarni himoyalash texnologiyasini o‘rganish.

1.2 Ms Excel jadval protcessorida tayerlangan jadvalning aloxida kataklariga himoya kuyish texnologiyasini o‘rganish.
2. Ishni bajarish tartibi

2.1. Nazariy ma`lumot va adabietlarni o‘rganish.

2.2. Amaliy ish uchun berilgan topshiriqni bajarish.

2.3. Nazorat savollarga javob berish.

3. Amaliy ish uchun topshiriq

3.1 Ms Excel jadval protcessorida guruh talabalari reytinglaridan iborat fayl yarating.

3.2 Yaratilgan faylga ochish uchun parol kuying.

3.3 Faylni kayta yuklash bilan kuyilgan parolni tekshirib kuring.

3.4 Faylni ezish (xotirada saklash) uchun parol kuying.

3.5 Faylni kayta yuklab va uzgartirish kiritib, kuyilgan parolni tekshirib kuring.

3.6 Alohida kataklarga himoya quying.
Nazariy qism

Excel jadval protcessorida ma`lumotlarni himoyalash.

Odatda Microsoft Excel 2000 dasturini ishga tushirish uchun Windows ning «Pusk» tugmasi bosiladi, menyuning «Programmы» bandidan Microsoft Excel nomli qismi ishga tushiriladi.

Yukorida kursatilgan joyda Microsoft Excel qismi bulmasa, C:\Programm_Files\Microsoft_Office\Office katalogiga kirib Excel.exe ishga tushiriladi.
VARAK TUShUNChASI, JADVALNI XOTIRAGA EZISh VA FAYLNI OChISh

Varak tushunchasi. Xar bir Excel dokumentida bir nechta varaklar bulishi mumkin. Kuyidagi rasmdagi Excel hujjatida 3ta





«List1», «List2» va «List3» lar bor. Xozirgi rasmdagi hujjatda joriy varak «List1» xisoblanadi. List2 xam birinchisiga uxshash bush varakdir, unda xam birinchi varakga uxshab kerakli jadvallarni xosil kilishimiz mumkin. Ikkinchi varakga utish uchun sichkonchani bilan kursatilgan joyga keltirib uning chap tugmasini bosish etarli.

Varakning nomini uzgartirish uchun sichkonchani «strelka» bilan kursatilgan joyga keltirib, uning ung tugmasi bosiladi va kuyidagi menyu xosil buladi:

menyu bandlarining vazifalari:

• 
  «Dobavit...» - dokumentga yangi varak kushadi.
  
• 
  «Udalit» - joriy varakni uchiradi.
  
• 
  «Pereimenovat» - varak nomini uzgartiradi.
  
• 
  «Pereimenovat/skopiravat» - joriy varak nusxasini xosil kiladi.
  
• 
  «Vыdelit vse listы» - hujjatdagi xamma varaklarni belgilaydi.
  

Jadvalni xotiraga ezib kuyish.

Xosil kilgingan jadvalni kompyuter xotirasiga ezib kuyish uchun kuyidagi amallar ketma-ketligi bajariladi:

1. 
   «Standartnыy» panelidan «Soxranit» tugmasini bosamiz.
   
2. 
   Kuyidagi oyna xosil buladi:
   

3. 
   Bu oynadan «Imya fayla» bandiga matn nomini kiritamiz.
   
4. 
   «Papka» bandidan shu fayl joylashadigan katalogni kursatamiz.
   
5. 
   «Tip fayla» bandidan fayl formatini tanlaymiz. Format - Kniga Excel, Shablon, Matn DOS, Dokument TML va xokazolar bulishi mumkin.
   
6. 
   «Parametrы» bandidan kerakli parametrlar (faylni kurish, uzgartirish uchun parol va xokazolar) belgilanadi. Bu banddan parametrlarni fakat zarur bo‘lganda belgilash mumkin.
   
7. 
   «Soxranit» tugmasi bosiladi, yukorida kiritilgan kurinishdagi fayl kurinishida fayl xosil buladi.
   

Faylni ochish.

Jadval kompyuter xotirasiga ezib kuyilgan bulsa, uni chakirib olish uchun «Standartnыy» panelidan «Otkrыt» tugmasini bosish kerak. Bu jaraen kuyidagicha ketma – ket bajariladi:

2. 
   «Standartnыy» panelidan «Otkrыt» tugmasini bosamiz.
   
3. 
   Kuyidagi oyna xosil buladi:
   

2. 
   «Papka» bandidan shu fayl joylashadigan katalogni kursatamiz.
   
3. 
   «Tip fayla» bandidan fayl formatini tanlaymiz. Format - Fayl Microsoft Excel, Shablon, Dokument HTML va xokazolar bulishi mumkin.
   
4. 
   Rasmda «strelka» bilan kursatilgan joyda fayllar ruyxati kurinadi, kerakli fayl shu joydan tanlanadi.
   
5. 
   «Otkrыt» tugmasi bosiladi, yukorida tanlangan fayl ochiladi.
   

Yaratilgan faylga ochish uchun parol kuyish.

Faylga ochish uchun parol kuyish tartibi:

5. 
   Menyuning «Servis» bulimining «Parametrы» bandi tanlanadi.
   
6. 
   Ochilgan «Parametrы» oynasidan «Bezopasnost» punkti tanlanadi.
   
7. 
   «Parol dlya otkrыtiya » satriga faylni ochish uchun yashirin parol beriladi.(Kiritilgan parol surovga javoban kayta tasdiklanadi).
   
8. 
   «Standartnыy» panelidan «Soxranit» tugmasi bosiladi.
   

Faylni ezish (xotirada saklash) uchun parol kuyish.

Faylni ezish (xotirada saklash) uchun parol kuyish tartibi:

5. 
   Menyuning «Servis» bulimining «Parametrы» bandi tanlanadi.
   
6. 
   Ochilgan «Parametrы» oynasidan «Bezopasnost» punkti tanlanadi.
   
7. 
   «Parol dlya izmeneniya» satriga faylni xotirada saklash uchun yashirin parol beriladi.(Kiritilgan parol surovga javoban kayta tasdiklanadi).
   
8. 
   «Standartnыy» panelidan «Soxranit» tugmasi bosiladi.
   

Alohida kataklarga himoya kuyish.

Alohida kataklarga himoya kuyish uchun:

1. 
   Himoyalanishi kerak bulmagan kataklar belgilab olinadi.
   
2. 
   Sichkoncha kursatkichi belgilangan soxaga keltirilib, sichkonchaning ung tugmasi bosiladi.
   
3. 
   Xosil bo‘lgan kontekstli menyudan «Format yacheek…» bandi tanlanadi.
   
4. 
   Ochilgan «format yacheek» oynasidagi menyudan «Zaщita» bandi tanlanadi.
   
5. 
   «Zaщiщaemaya yacheyka» satridagi belgi olib tashlanadi.
   
6. 
   Microsoft Excel menyusining «Servis» bulimining «Zaщita» bandining «Zaщitit list…» satri tanlanadi.
   
7. 
   Ochilgan «Zaщita lista» oynasida «Parol dlya otklyucheniya zaщitы lista:» surov satriga yashirin parol kiritiladi. (Kiritilgan parol surovga javoban kayta tasdiklanadi).
   
8. 
   «Standartnыy» panelidan «Soxranit» tugmasi bosiladi.
   

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Ms Excel ning hujjatlariga qanday viruslar ta`sir ko‘rsatadi, shular haqida to‘liq ma`lumot bering.
   
2. 
   Ms Excel ning hujjatlarini faqat o‘qish uchun parol qo‘yishni tushuntiring.
   
3. 
   Ms Excel hujjatlarini ochish uchun parol qo‘yishni tushuntiring.
   
4. 
   Hujjatlarni makroslardan himoyalash qanday amalga oshiriladi?
   
5. 
   Alohida kataloglarni himoyalashni tushuntiring.
   

3 – ish. DISKLARGA SERVIS XIZMAT KO‘RSATISh TEXNOLOGIYASI
1. Ishning maqsadi:

1.1 Buzilgan disklar va fayllarni tiklash texnologiyasini o‘rganish.

1.2 Uchgan fayllarni kayta tiklash texnologiyasini o‘rganish.

1.3 Diskni defragmentatciya qilishni o‘rganish.

2. Ishni bajarish tartibi.

2.1. Nazariy ma`lumot va adabietlarni o‘rganish.

2.2. Amaliy ish uchun berilgan topshiriqni bajarish.

2.3. Nazorat savollarga javob berish.

3.Amaliy ish uchun topshiriq.

3.1 Scandisc yoki NDD dasturlari yordamida A diskovoddagi yumshoq diskni testdan o‘tkazing.

3.2 Word matn muharririda ixtiyoriy matn yaratib, uni «Provodnik» yoki «Windows Commander» dasturlaridan biridan foydalanib o‘chiring.

3.3 «Korzina» papkasiga kirib uchirilgan faylni qayta tiklang.

3.4 Yuqoridagi 3.2 bandni qaytaring va «Korzina» papkasini tozalang. Uchirilgan faylni Unerase dasturidan foydalanib tiklang.

3.5 Windows XP ning standart dasturlariga kiruvchi «DEFRAG» dasturini ishga tushiring va unda optimallashtirish jarayoni qanday borishini kuzating.

Nazariy qism
Xizmat ko‘rsatuvchi dasturlarning qo‘llanilishi

Shaxsiy kompyuter (ShK) larning axborotlarni uzok va ishonchli saklovchi vositasi bu magnit disklardir. ShK larning ishlash jarayonida tezkor xotira va magnit disk (MD) kurilmasi o’rtasida uzluksiz axborot almashinuvi amalga oshiriladi. Ayniksa kattik disk bilan bu jarayon intensiv amalga oshadi.

Disklarning yukori sifatli tayyorlanganligiga karamay, amalda ShK ning magnit diskidagi axborotlarni buzilishi xollari sodir bo’ladi. Ba`zan esa MD ning fayllar tizimida buzilishlar sodir buladi.

Bu buzilishlar kuyidagi sabablarga kura sodir bulishi mumkin:

• 
  diskning fizikaviy shikastlanishidan;
  
• 
  magnit disk sirtining ifloslanishidan;
  
• 
  kompyuterning avariyali uchirilishidan;
  
• 
  disketani disk yurituvchi kurilmadan vaqtida olmaslikdan;
  
• 
  dasturning avariyali yakunlanishidan sung operatcion tizimni kayta yuklaganda;
  
• 
  viruslar ta`sirida.
  

Bulardan tashkari fayllar joylashuvidagi o’zgarishlar kompyuter ishlashini bir qancha sekinlashtirishi mumkin.

Diskdagi axborotni tiklash

Ishlash jarayonida uchib ketgan katalog va fayllarni qayta tiklash uchun kuyidagi dasturlar ishlatiladi:

• 
  MS-DOS tarkibiga kiruvchi Undeletedasturi;
  
• 
  Norton Utilites servis dasturi majmuasiga kiruvchi Unerase dasturi;
  
• 
  PCTOOLS dasturi.
  

O’chib ketgan axborotni tiklashni muvaffakiyatli amalga oshirish uchun diskka xech qanday axborot yozilmagan bulishi kerak.
Unrerase dasturi va uning ishlash tamoyili

Fayl yoki katalog o’chirilganda, uni MS-DOS butunlay o’chirmaydi, balki uning nomidagi birinchi simvolini ASCII jadvalidagi 229 kodli simvol bilan almashtiradi. Keyingi o’qishlarda bu fayl joylashgan joy bo’sh joy sifatida qabul kilinadi.

O’chib ketgan faylni tiklash uchun bu dastur dastlab ko’rsatilgan katalogda bu fayl borligini aniklaydi. Keyingi qilinadigan xarakatlar faylning o’lchami va joylashuvi bilan bog’lik.

Agar fayl bir nechta ketma-ket keluvchi klasterlarni egallaydigan bo’lsa, bularning xammasini tiklanayotgan faylga beradi.

Agar fayl bir nechta tarqoq keluvchi klasterlarda joylashgan bo’lsa, dastur bulardan bir-biriga yakin keluvchi bo’sh klasterlarni fayl uchun birlashtiradi. Bunday xolda kerakli klasterlarni qo’lda ajratish kerak.

O’chirilgan fayllarni muvaffakiyatli tiklashning asosiy shartlariga kuyidagilar kiradi:

• 
  -fayl klasterlarining uzluksiz joylashuvi;
  
• 
  -faylga tegishli klasterlarning yangi yozilgan fayllar tomonidan egallanib kolmasligi.
  

]

Name	Size	Date	Time	Prognosis
..	Dir	4-10-90 12:00		SUB DIR
?a .exe	52.464	10-23-89 3:00		Excellent
?araview .exe	9.353	6.01-92 6:01		Poor
?s.exe	5610	8.11.80 2:01		Average
?ex1.exe	85140	9.10.98 11:01		Poor

Jadval - 1. Unerase dasturining ekrani

Dasturni ishga tushirish uchun Unerase yozib, Enter bosiladi. Ekranda o’chgan kataloglar va fayllarning ro’yxati paydo bo’ladi. Bu ro’yxat birinchi jadvalda kursatilgan ko’rinishda bo’ladi. Name ustunidagi nomlar turli xil kurinishda chikarilgan bulishi mumkin. Kuyidagi xollar uchrashi mumkin:

• 
  nom tulik chikarilgan - Bu fayl SmartSan utiliti yordamida saklab kuyilgan va 100% tiklash extimoli bor;
  
• 
  "?" simvoli bilan boshlanadi. Bu fayl o’chirilgan bulib 1-simvoli kursatilgandan keyin tiklashga beriladi;
  
• 
  nom bosh xarflar bilan berilgan bo’lsa, bu katalog bo’lib, unga Enter tugmasi bosilsa, undagi fayllar ruyxati ekranga chikadi.
  
• 
  katalog nomi "?" bilan boshlansa, bu uchirilgan katalog bo’ladi.
  

Bashorat (prognoz)lar kuyidagicha bulishi mumkin .

• 
  Exellent - a`lo
  
• 
  Good - yaxshi
  
• 
  Averege - urta
  
• 
  Poor – yomon
  

SmartSan utiliti yordamida eslab kolingan fayllar excellent prognoziga ega bulib, bu fayllarning nusxasi aloxida katalogda saklanadi. Diskda bush joy ko’p bo‘lganda, bu utilit yaxshi samara beradi.
Buzilgan fayllar va disklarni tiklash

Magnit disklarni ishlatishda ko’pincha fizikaviy va mantiqiy buzilishlar uchrab turadi va bular axborotlarni xato o’qilishiga olib keladi.

Fizikaviy kamchiliklar (FD) mexanik ta`sirlar, magnit maydoninng ta`siri, magnit katlamining eskirishi va boshka sabablarga kura paydo bo’lishi mumkin. FD ning paydo bulishi ba`zi sektor va klasterlarni ishga yaroksiz xolga keltiradi va bu faylni to’lik tiklab bulmaydi.

Mantikiy kamchiliklar diskning sistema soxasining zararlanishi tufayli kelib chikadi. Bularga bo’limlar jadvali (tabl. razdelov), fayllar joylashuv jadvali (FAT), yuklovchi sektor (zagruzochniy sektor), kataloglar va boshkalar kiradi.

Bunday buzilishlar tok manbaining to’satdan o’chirilishi, xato ishlovchi dasturlarning to’xtab qolishi, kompyuter viruslari ta`sirida sodir bulishi mumkin.
Diskka xizmat ko’rsatuvchi dasturlar
Buzilgan fayllar va disklarni tiklash uchun Chkdisk, Scandisk, DEFRAG utilitlari va NDD dasturlari ishlatiladi.

Magnit disklardan foydalanish vaqtida, ularning ish faoliyatlarida ayrim kamchiliklar yuzaga keladi. Fayllarni yozish va o’kish amallari bajarilmay qoladi, bu albatta disklarning fizik va mantikiy buzilishlaridan kelib chikadi. Disklardagi mantiqiy va fizik buzilishlarni davolash uchun Norton Disk Doctor (NDDD) utiliti ko’llaniladi.

NDD dasturi avtomatik tarzda disklarni tashxis kiladi va buzilgan disklarni davolaydi.

Diskka tashxis kuyish - diskning xolatini xar tomonlama taxlil kilish va ulardagi mantikiy buzilishlarni aniqlashdir.

Tashxis jarayoni maxsus testlar orkali olib boriladi. Diskdagi buzilishlarni aniqlagani xakida NDD foydalanuvchiga ma`lumot beradi.

Dasturni chakirish va uni faollashtirish uchun NDD.EXE buyrug’idan foydalaniladi.