Ќозирги œзбек адабий тили

GLOSSARIY

1. 
   Ajratilgan aniqlovchi- gapda o‘zidan oldingi aniqlovchining ma’nosini izohlab, alohida ohang va to‘xtam bilan aytiladigan bo‘lak.
   
2. 
   Ajratilgan bo‘lak- gapning mazmun va ohang jihatidan ajratilgan bo‘lagi.
   
3. 
   Ajratilgan gap bo‘laklari- gap tarkibidagi gap bo‘lagining ma’nosi izohlab, ajratib, , qabartirib ifodalash usulidir:
   
4. 
   Ajratilgan hol- gapda o‘zidan oldingi holning ma’nosini izohlab, ta’kidlab, maxsus ohang bilan aytiladigan bo‘lak.
   
5. 
   Ajratilgan to‘ldiruvchi- gapda biror to‘ldiruvchining ma’nosini takidlab, unga izoh berib, alohida ohang bilan aytiladigan bo‘lak.
   
6. 
   Alifbo-harflar; tovushlarning ma’lum tartibda joylashgan harfiy ifodasi ( sirasi).
   
7. 
   Aniq ot - sezgi a’zolarimiz orqali bilishimiz mumkin bo‘lgan narsalarni bildirgan otlar
   
8. 
   Aniqlanmish- aniqlovchi hokim bo‘lgan tobe bo‘lak.
   
9. 
   Aniqlovchi - hokim bo‘lakdan anglashilgan predmetning belgisini yoki uning kimga qarashli ekanligini bildiruvchi bo‘lak.
   
10. 
    Aniqlovchi- narsa-buyumni ifodalaydigan so‘zga tobelanib, uning belgisini anglatadigan bo‘lak.
    
11. 
    Aniqlovchi- shaxs va narsalarning belgisini kim va nimaga qarashli ekanini bildiradi:
    
12. 
    Antonimlar-ma’nosini bir-biriga zid bo‘lgan so‘zlar:
    
13. 
    Aralash murakkab qo‘shma gaplar- tarkibida ergashgan, bog‘langan yoki bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar mavjud bo‘lgan gaplar.
    
14. 
    Artikulatsiya-tovushlarning paydo bo‘lishidagi nutq a’zolarining holati va harakati.
    
15. 
    Arxaik so‘zlar-eskirgan so‘zlar:
    
16. 
    Asos – so‘zning asosiy va ma’nosini ifodalovchi, mustaqil qo‘llanish imkoniyatiga ega bo‘lgan qismi.
    
17. 
    Assimilatsiya-bir tovushning yon tovushga moslashishi singishi.
    
18. 
    Atama -ilm-fan, texnika, san’atga oid bir ma’noli so‘z.
    
19. 
    Atamalar- (terminlar) –ma’lum bir fan texnika sohasiga oid so‘zlar: .
    
20. 
    Atoqli ot – bir ot shaxs narsa yoki joyga atab qo ‘yilgan nomlar
    
21. 
    Atov gap- bosh kelishikdagi so‘z yoki otli birikma bilan ifodalanadigan bir tarkibli gap.
    
22. 
    Badiiy uslub – ma’lum bir voqealikni badiiy tasvir vositalari orqali obrazli ifodalovchi va shu yo‘l bilan tinglovchiga estetik ta’sir etuvchi nutq uslubi.
    
23. 
    Bir necha bosh gapli murakkab qo‘shma gap – tarkibida ikki va undan ortiq bosh gap mavjud bo‘lgan qo‘shma gap.
    
24. 
    Bir necha ergash gapli murakkab qo‘shma gap- tarkibida ikki va vndan ortiq ergash gaplar mavjud bo‘lgan gaplar.
    
25. 
    Bitishuv- tobe so‘z hokim so‘zga grammatik shakl yordamida emas, balki tartib va ohang orqali bog‘lanadigan aloqa turi.
    
26. 
    Bo‘g‘in- so‘zlarning talaffuzida havo oqimining bo‘linishi. Ochiq bo‘g‘in-unli bilan tugagan bo‘g‘in, yopiq bo‘g‘in –undosh bilan tugagan bo‘g‘in: lo-la, mak-tab.
    

bo‘lmagan ko‘chma mazmunli voqea holat xususiyatni ifodalaydi: .

27. 
    Bog‘langan qo‘shma gap- qismlari teng bog‘lovchilar,boo‘lsa, esa so‘zlari –u(-yu), - da yuklamalari yordamida bog‘langan gaplar.
    
28. 
    Bog‘langan qo‘shma gap-qismlari teng bog‘lovchilar, bo‘lsa, esa so‘zlari, -u,(-yu), -da yuklamalari yordamida bog‘langan gaplar bog‘langan qo‘shma gaplar hisoblanadi.
    
29. 
    Bog‘lovchilar-gap bo‘laklari yoki sodda gaplarni biriktirish uchun xizmat qiladi.
    
30. 
    Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar- tarkibida soda gaplar mazmunan bir-biri bilan bog‘liq bo‘lib, maxsus bog‘lovchi vositalarsiz, faqat ohang yordamida bog‘langan qo‘shma gaplar.
    
31. 
    Bog‘lovchi- Gapning uyushuq bo‘laklarini va qo‘shma gap tarkibidagi sodda gaplarni o‘zaro bog‘lash uchun xizmat qiluvchi yordamchi so‘zlar
    
32. 
    Bosh gap- mazmuni izohlanayotgan gapdir.
    
33. 
    Boshqaruv- tobe so‘z hokim so‘zning talabi bilan ma’lum bir grammatik shaklga kiradi, shu shakl orqali tobelanadi.
    
34. 
    Buyruq gap- buyurish, iltimos, maslahat kabi mazmunli gap.
    
35. 
    Buyruq gap-buyurish, da’vat qilish mazmunini bildiruvchi gap.
    
36. 
    Chet so‘zlar-boshqa tillardan olingan so‘zlar:
    
37. 
    Daraja – belgining ortiq yoki kamlik jihatidan farqlarini bildiruvchi shakl
    
38. 
    Darak gap- voqea-hodisani tasdiq yoki inkor yo‘li bilan qayd etuvchi, xabar etuvchi gap.
    
39. 
    Darak gap-xabar, darak mazmunini bildiruvchi gap.
    
40. 
    Dialog- suhbatdoshlarning bir-biriga qaratilgan nutqi.
    
41. 
    Dialog -ikki kishi o‘rtasidagi suxbat.
    
42. 
    Dissimilatsiya- ikki xil o‘xshash tovushning o‘zaro ta’sirida boshqa shu turdagi tovush kelib chiqadi.
    
43. 
    Dubletlar-ma’nosi bir-biriga yaqin so‘zlar:
    
44. 
    Ega ergash gapli qo‘shma gap -bosh gap tarkibidagi ega vazifasida qo‘llangan ko‘rsatish olmoshining ma’nosini izohlab keluvchi ergash gapga ega ergash gap deyiladi.
    
45. 
    Ega- gaplarda fikrning kimga, nimaga qarashli ekanligini anglatuvchi, belgisi kesim tomonidan aniqlanadigan bo‘lak.
    
46. 
    Ega-kesimgta bog‘lanib, kim?, nima?, qayer? so‘roqlariga javob bo‘luvchi bosh bo‘lak.
    
47. 
    Egalik shakli – shaxs narsa hodisalarning uch shaxsdan biriga tegishliligini bildiruvchi shakl
    
48. 
    Egalik qo‘shimchalari-predmetning qaysi bir shaxsga oidligini ko‘rsatuvchi qo‘shimchalar.
    
49. 
    Ega-ma’lum gapda ifodalangan ish-harakat belgining egasidir:
    
50. 
    Egasiz gap- fikr asosi faqat kesim tarkibidan iborat bo‘lgan gap.
    
51. 
    Ergash gap- bosh gap mazmunini izohlayotgan gapdir.
    
52. 
    Ergashgan qo‘shma gap – qismlari ergashtiruvchi bog‘lovchilar yoki shunday bog‘lovchi vazifasidagi so‘zlar yordamida bog‘langan qo‘shma gaplardir.
    
53. 
    Ergashtiruvchi bog‘lovchilar- O‘zaro tobe munosabatida bo‘lgan gap bo‘lagi va gaplarni bog‘lash uchun ishlatiladi.
    
54. 
    Etimologiya – so‘zining kelib chiqishini, tarixini o‘rganuvchi ta’limot: .
    
55. 
    Evfemizm-Qo‘pol, beodob, noqulay so‘z va so‘z birikmalarini so‘zlashuv tiliga xos qulay so‘z va so‘z birikmalari bilan almashtirish.
    
56. 
    Fe’l - nima qilmoq ? , nima bo‘lmoq ? so‘roqlariga javob bo‘lib , shaxs yoki narsaning harakat, holatini atab kelgan so‘z turkumi.
    
57. 
    Fe’l boshqaruvi- hokim qismi fe’l bilan ifodalangan boshqaruv aloqasi.
    
58. 
    Fe’l darajalari (nisbatlari) ish harakatning subektiga yoki obektiga munosabatini ifodalaydi:
    
59. 
    Fe’l kesim- sodda gaplarda tuslanishli fe’l shakli bilan ifodalangan kesim.
    
60. 
    Fe’l mayllari: Buyruq mayli-harakatni bajarishga buyruq, istak ma’nolarini ifodalaydi:
    
61. 
    Fe’l-ish-harakat, holat ifodalovchi so‘z turkumi fe’ldir:
    
62. 
    Fe’lning munosabat shakllari - fe’ll asoslariga qo‘shilib gapda kesim vazifasida qo‘llanilishiga xoslovchi shakllar
    
63. 
    Fe’lning vazifa shakllari – fe’lning turli gap bo ‘laklari vazifasida kelishi uchun xoslangan shakllari
    
64. 
    Fonema-ma’no anglatishda ishtirok etgan nutqning eng kichik qismi (unsuri).
    
65. 
    Fonetik yozuv- So‘z va qo‘shimchalar qanday aytilsa, shunday yoziladi:
    
66. 
    Fonetika- tovushlarning paydo bo‘lishiva ularning akustik xususiyatini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi.
    
67. 
    Fonetika-nutqning tovush tizimini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi.
    
68. 
    Frazeologik birikma va gaplar-turli his-hayajon ifodalovchi ko‘chma ma’noli so‘z birikmalari yoki gaplardir.
    
69. 
    Gap bo‘laklari- gap tarkibida ma’lum so‘roqqa javob bo‘lib, ma’lum bir sintaktik vazifada keluvchi so‘z yoki so‘ birikmasi.
    
70. 
    Gap- ma’lum fikr ifodalagan grammatik jihatdan shakllangan so‘z va so‘zlar birikmasidir.
    
71. 
    Gap- til qonunlari asosida grammatik va ohang jihatidan shakllangan, fikrni ifodalash uchun hizmat qiladigan nutq birligi.
    
72. 
    Gap-ohang va fikr tugalligiga ega bo‘lib, kesimlik shakllari orqali ifodalanuvchi so‘z yoki so‘zlar qo‘shilmasi.
    
73. 
    Grafika-yozma nutqning harflar tizimini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi.
    
74. 
    Grammatik ma’no- so‘zning shakliy qismi- grammatik shakli ifodalaydigan ma’no.
    
75. 
    Grammatik shakl- grammatik ma’noni ifodalash uchun xizmat qiladigan til vositasi.
    
76. 
    Harakat fe’llari – shaxs va narsalarning jismoniy harakati natijasida ro‘y bergan harakatni ifodalovchi fe’llar
    
77. 
    Harakat nomi – fe’lning otga xoslangan shakli
    
78. 
    Harakat nomi- ish harakatning nomini ko‘rsatadi.
    
79. 
    Harf-fonemalarning yozuvdagi shakli.
    
80. 
    Harf-tovushning yozuvdagi ifodasi.
    
81. 
    Hisob so‘zlar - sanoq son bilan sanaladigan narsalarni ifodalovchi so‘z o‘rtasida qo‘llanilib bu narsaning o‘lchovini bildirgan so‘zlar
    
82. 
    Hokim bo‘lak- so‘z birikmasining hokim qismi.
    
83. 
    Hokim gap- ergash gapli qo‘shma gap tarkibidagi hokim qism.
    
84. 
    Hol- ish-harakatning qay tarizda bajarilishini, uning bajarilishi sababi, maqsadi, o‘rni, payti va shu kabi belgilarini bildiradigan ikkinchi darajali bo‘lak.
    
85. 
    Hol ergash gapli qo‘shma gap-bosh gap tarkibida hol vazifasida qo‘llangan ko‘rsatish olmoshining ma’nosini izohlab keluvchi yoki bosh gap orqali ifodalangan mazmunning sababi, maqsadi, sharti, payti, holati, miqdor-darajasi kabilarni bildirgan ergash gaplarga hol ergash gap deyiladi.
    
86. 
    Hol- ish harakatning qanday ro‘y berishini o‘rni paytini ifodalaydi:
    
87. 
    Holat fe’llari - shaxslarning ichki kechinmalsri va narsalarning bir holatdan ikkinchi holatga o‘tishi jarayonini ifodalovchi fe’llar.
    
88. 
    Hol-kesimga bog‘lanib , uning belgisini bildiruvchi bo‘lak.
    
89. 
    Ibora-ma’nosi bir so‘zga teng keladigan ko‘chma ma’nodagi so‘zlar qo‘shilmasi.
    
90. 
    Idioma- o‘z asl ma’nosidan uzoqlashgan so‘z va so‘z birikmasi. Shuning uchun ham ular real
    
91. 
    Ilmiy uslub – daliliy ma’lumotlar asosida chiqarilgan ilmiy xulosalarga asoslanuvchi , har bir fan sohasining o‘ziga xos atamalariga tayanuvcgi, fikrni aniq va mantiqiy izchil shaklda bayon qiluvchi uslub.
    
92. 
    Imlo (orfografiya)- nutq tovushlarini yozuvda to‘g‘ri qo‘llashni belgilovchi qoidalar tizimi.
    
93. 
    Insho arabcha so‘z bo‘lib, “yuzaga keltirish”, ”yozuv”, “ijod” kabi ma’nolarni bildiradi. Insho qoralama(xomaki) va oq nusxalardan iborat bo‘ladi..
    
94. 
    Istak gap-istak, xohish mazmunini bildiruvchi gap.
    
95. 
    Jargon- biror ijtimoiy guruxga xos so‘zlar;
    
96. 
    Juft so‘z-bir-biriga yaqin yoki zid ma’noli so‘zlarning o‘zaro bitrikishi natijasida hosil bo‘lgan so‘z.
    
97. 
    Kasb-hunar leksikasi- bir kasb yoki hunarga xos so‘zlar:
    
98. 
    Kelishik shakli – ot va otlashgan so‘zlarning boshqa so‘zlar bilan sintaktik munosabatini ko‘rsatuvchi shakl
    
99. 
    Kelishik kategoriyasi- ot, otlashgan so‘z olmoshlarning ot yoki fe’l bilan grammatik manosini va aloqasini ifodalovchi qo‘shimchalar.
    
100. 
     Kesim ergash gapli qo‘shma gap-bosh gap tarkibidagi kesim vazifasida qo‘llangan ko‘rsatish olmoshining ma’nosini izohlab keluvchi ergash gapga kesim ergash gap deyiladi.
     
101. 
     Kesim- gapda asosiy maqsad belgi xususiyatni ifodalaydi ifodalaydi.
     
102. 
     Kesim- gapda fikr ifodalab keluvchi asosiy bo‘lak.
     
103. 
     Kesim tarkibi- kesim va unga tobe bo‘lgan ikkinchi darajali bo‘laklar.
     
104. 
     Kesim -gapning mazmuniy markazi.
     
105. 
     Kirish gaplar- gapning umumiy mazmuni yoki ayrim bo‘lagiga munosabat bildiradi:
     
106. 
     Kirish so‘z-so‘zlovchining o‘z fikriga munosabatini bildiruvchi so‘z.
     
107. 
     Kirish(kiritma) so‘z va so‘z birikmalari- gapning umumiy mazmuniga so‘zlovchining munosabatini ifodalaydi:
     
108. 
     Kiritmalar- gap bo‘laklari bilan shakliy grammatik bog‘lanmagan asosiy fikrga qo‘shimcha fakt bayon qiluvchi, aniqlik kiritish va shu kabi maqsadlarda qo‘llanuvchi so‘z, so‘z birikmasi, gaplar.
     
109. 
     Ko‘chirma gap-o‘zgalarning aynan keltirilgan gapi.
     
110. 
     Ko‘chirma va o‘zlashtirma gaplar. Ko‘chirma gap- o‘zgalarning gapi aynan keltirgan gaplar:-
     
111. 
     Ko‘makchi fe’l – o‘z mustaqil ma’nolarini yo‘qotgan ravishdoshning - (i) b , - a – y shakllariga qo‘shilib asosdan anglashilgan harakat holatning bosqichlari va tarzini ifodalovchi fe’l
     
112. 
     Ko‘makchilar- ot yoki otlashgan so‘z olmoshlarning boshqa so‘zlar bilan grammatik munosabatini ko‘rsatadi.
     
113. 
     Ko‘p manoli so‘zlar(polisemiya)- bir-biriga ma’nodosh bo‘lgan so‘zlar: .
     
114. 
     Ko‘plik kategoriyasi-miqdor jihatdan ko‘p bo‘lgan shaxs va predmetlar yoki birdan ortiq shaxslar tomonidan bajarilgan harakat, holat: .
     
115. 
     Ko‘makchi- ot, olmosh, harakat nomi va sifatdoshlardan keyin kelib, ularni hokim so‘zga bog‘lash uchun hizmat qiluvchi bilan, uchun, kabi, singari, orqali, sayin kabi so‘zlar.
     
116. 
     Kontekst-so‘z va iboralarning ma’lum gapda qo‘llanilishi.
     
117. 
     Leksikalogiya-so‘z va uning xususiyatlarini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi.
     
118. 
     Leksikografiya- so‘z shakllari, tilning lug‘at boyligi-lug‘atlari haqidagi ta’limot.
     
119. 
     Leksikografiya-lug‘at va uning turlarini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi.
     
120. 
     Lug‘aviy shakl yasovchi qo‘shimcha - asosga qo‘shilib qo‘shimcha ma’na hosil qiluvchi qo‘shimcha
     
121. 
     Lug‘aviy shakl- Ismlarning ko‘plik kichraytirish- erkalash, qiyoslash ma’nolarini bildiruvchi qo‘shimchalarga ega bo‘lgan shakli.
     
122. 
     Ma’nodosh so‘zlar-shakli har xil, lekin ma’nosi bir-biriga yaqin so‘zlar.
     
123. 
     Majoziy ma’no (metafora) – biror predmet yoki harakatlarning belgisini boshqasiga ko‘chirilishi:
     
124. 
     Mantiqiy urg‘u- gapdagi biror bir so‘zni, bo‘lakni(ma’nosini ta’kidlab, kuchaytirib) ajratuvchi urg‘u, gap urg‘usi.
     
125. 
     Mantiqiy urg‘u. Gapda ham ayrim so‘zlar urg‘u olib kuchliroq aytiladi.Odatda, urg‘u olgan so‘z ko‘pincha kesim oldida keladi.
     
126. 
     Maqsad holi- ish-harakatning bajarilish maqsadini bildiruvchi hol.
     
127. 
     Matn- ma’lum maqsad yoki fikrni sodda qo‘shma yoki murakkab gaplar orqali ifodalangan yaxlit nutq birligidir.
     
128. 
     Mavhum ot - sezgi a’zolarimiz orqali bilishimiz mumkin bo‘lmagan tafakkur va tasavvur orqali idrok qilinadigan otlar
     
129. 
     Mayl shakllari - fe’l asosida ifodalangan harakat – holat haqidagi xabar buyruq - istak shart ma’nolarini ifodalovchi fe’l shakllari mayl shakllari
     
130. 
     Metateza-yonma-yon kelgan tovushlarning o‘rin almashishi:
     
131. 
     Miqdor-daraja holi- ish- harakatning bajarilishidagi miqdor-darajani belgilovchi hol.
     
132. 
     Modal so‘zlar- so‘zlovchining xabarga bo‘lgan munosabatini ( ishonchi, shubxasi va b) ifodalaydi:
     
133. 
     Modal so‘zlar- ifadalanoyotgan fikrga so‘zlovchining munosabatini (ishonch, gumon, achinish kabi) bildirgan so‘zlardir.
     
134. 
     Morfema- so‘zning tarkibiy qismlari: o‘zak negiz, qo‘shimchalar ( affikslar)
     
135. 
     Morfologik yozuv- So‘z va qo‘shimchalar talaffuziga qarab emas, qabul qilingan qoidalar asosida yoziladi:
     
136. 
     Morfologiya – so‘zlarning gramatik ma’nolarini va grammatik shakllarini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi
     
137. 
     Morfologiya -so‘z turkumlari va ularning xususiyatlarini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi.
     
138. 
     Moslashuv- tobe so‘z o‘z shaklini hokim so‘zning shakliga moslaydigan aloqa turi.
     
139. 
     Mubolag‘a ( giperbola) shaxs, voqea, hodisa, va predmetlarni bo‘rttirib ifodalash:
     
140. 
     Munosabat shakllari- Egalik, kelishik, -man, -miz, -san, -siz, -dir qo‘shimchalarga ega bo‘lgan shakli.
     
141. 
     Murakkab gap- uyushiq bo‘lak, ajratilgan bo‘lak, undalma va kiritmalar ishtiroki bilan murakkablashgan sodda gap.
     
142. 
     Murakkab kesim- birdan ortiq mustaqil so‘z bilan ifodalangan kesim.
     
143. 
     Mustaqil so‘zlar-atash ma’nosiga ega bo‘lgan, so‘roqqa javob bo‘ladigan, sintaktik vazifa bajaradigan so‘zlar.
     
144. 
     Mustaqil so‘zlar- atash ma’noli so‘zlar yoki ular o‘rnida qo‘llanilib, ma’lum so‘roqlarga javob bo‘luvchi va gapda ma’lum gap bo‘lagi vazifasida keluvchi so‘zlardir.
     
145. 
     Negiz-so‘z o‘zaklarga yasovchi qo‘shimchalar qo‘shilishi bilan yasalgan yangi so‘z
     
146. 
     Neologizmlar-yangi qo‘llangan so‘zlar:
     
147. 
     Nisbat - bajaruvchining harakat va holat jarayoniga qay darajada ishtirok etishni bildiruvchi fe’l shakllari
     
148. 
     Nisbiy so‘zlar – ergash gap tarkibida qo‘llanuvchi kim, nima, qancha, qanchalik, qanday, qayer, kabi so‘roq olmoshlari va bosh gap tarkibida unga javob bo‘lib keluvchi shu, o‘sha, shuncha, shunchalik, shunday kabi olmoshlar, bir – biriga nisbatan qo‘llanilganligi, biri ikkinchisini taqozo etuvchi gaplar.
     
149. 
     Nutq a’zolari-tovushlarni hosil qilishda ishtirok etuvchi nutq a’zolari:
     
150. 
     O‘rin holi- ish-harakatning bo‘lish, yo‘nalish, boshlanish o‘rnini bildiruvchi hol.
     
151. 
     O‘timli fe’l – tushum kelishigidagi so‘zlar bilan bog‘lana oladigan fe’llar
     
152. 
     O‘timli fe’l-ish harakatni biror obektga o‘tishini ifodalaydi:
     
153. 
     O‘timsiz fe’l – tushum kelishigidagi so‘zlar bilan bog‘lana olamaydigan fe’llar
     
154. 
     O‘timsiz fe’li-sh harakatning subektga yoki obektga o‘tmasligini ifodalaydi.
     
155. 
     O‘xshatish-predmet va harakat-holat o‘xshatilib metaforaga yaqin turadi:
     
156. 
     O‘zak- so‘zning tub ma’nosini ifodalab ma’no anglatuvchi qismlarga bo‘linmaydi.
     
157. 
     O‘zlashgan so‘zlar- boshqa tillardan kirib o‘zlashib ketgan soz’lar:
     
158. 
     Ohang- tovush, so‘z, gaplarning og‘zaki nutqdagi toni, talaffuzi
     
159. 
     Ohangdoshlik (singarmonizm)- tovushlarning bir-biriga moslashib, hamohang bo‘lishi, ohangdoshligi.
     
160. 
     Olinma so‘zlar-boshqa tillardan kirgan so‘zlar.
     
161. 
     Olmosh- Boshqa so‘zlar, shuningdek, so‘z birikmasi va gap o‘rnida almashinib qo‘llaniluvchi, ularga ishora qiluvchi yoki so‘roq bildiruvchi so‘zlar
     
162. 
     Olmosh- turli so‘z turkumlari o‘rnida almashib keladigan so‘z turkumidir.
     
163. 
     Omonimlar-shaklan bir xil mazmunan turli xil so‘zlar:
     
164. 
     Onomastika- kishi ismlarini toponimika-joy nomlarini o‘rganadi.
     
165. 
     Orfoepiya-so‘zlarning to‘g‘ri talaffuz qilinishini o‘rgatadigan tilshunoslik bo‘limi.
     
166. 
     Orfografiya-so‘zlarning to‘g‘ri yozilishini o‘rgatadigan tilshunoslik bo‘limi.
     
167. 
     Ot - shaxs narsa ma’nolarini , shuningdek joy nomlarini bildirib kim? nima? qayer ? so‘roqlariga javob bo‘ladigan so‘z turkumi
     
168. 
     Ot kesim- fe’ldan boshqa so‘z turkumlari, shuningdek, harakat nomi va otlashgan sifatdosh shakillari ifodalangan kesim.
     
169. 
     Ot- shaxs va predmet tushunchasini ifodalovchi so‘z turkumlari:
     
170. 
     Paronim- tovushlari va tarkib o‘xshahs manaosi boshqa so‘zlar:
     
171. 
     Paronim-aytilishi va yozilishiga ko‘ra bir-biriga yaqin so‘zlar.
     
172. 
     Payt holi- ish-harakatning ro‘y berish vaqtini bildiruvchi hol.
     
173. 
     Publisistik uslub-omamaviy axborot vositalari uslubi.
     
174. 
     Punktuatsiya -tinish belgilari haqidagi tilshunoslik bo‘limi.
     
175. 
     Qo‘shimcha – so‘zning asos qismisiz qo‘llana olmaydigan , asosga qo‘shilib , unga yangi yoki qo‘shimcha ma’no yuklaydigan , shuningdek so‘zlarni bog‘lashga xizmat qiladigan qismi
     
176. 
     Qo‘shimchalar (affikslar)- so‘z yasash va o‘zgarish uchun qo‘llangan morfemalardir.
     
177. 
     Qo‘shma gap - bitta kesimlik belgisiga,mazmuniy va ohang tugalligiga ega bo‘lgan gap sodda, ikki yoki undan ortiq soda gapningo‘zaro grammatik va mazmuniy munosabatidan tashkil topgan va ohang tugalligiga ega bo‘lgan butunlik .
     
178. 
     Qo‘shma gap -ikki va undan ortiq sodda gapdan tuzilgan gap.
     
179. 
     Qo‘shma gaplar- shaklan va ohangda birikib ma’lum bir umumiy fikrni ifodalovchi ikki va undan ortiq gaplar qurilmasidir.
     
180. 
     Qo‘shma gaplar tasnifi-qismlarining qanday bog‘lovchi vositalaryordamida bog‘lanishiga ko‘ra qo‘shma gaplar uch guruhga bo‘linadi:1.Bog‘langan qo‘shma gaplar. 2.Ergashgan qo‘shma gaplar. 3.Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar.
     
181. 
     Qo‘shma so‘z -ikki va undan ortiq o‘zakdan tashkil topgan so‘z.
     
182. 
     Qo‘shma so‘zlar- birdan ortiq o‘zakli so‘zlar:
     
183. 
     Rasmiy uslub-adabiy tilning rasmiy yozma shakliga xos bo‘lib, muayyan nutqiy qolip , qat’iy odat tusiga kirib qolgan shakllarga ega bo‘lgan nutq uslubi.
     
184. 
     Ravish - harakat – holatning bajarilish tarzi , payti , o ‘rni , daraja miqdori kabi belgilarni bildiruvchi va qanday? qachon? qayer ? qancha ? singari so ‘roqlarga javob bo‘luvchi so‘z turkumi
     
185. 
     Ravish holi- ish- harakatning qay tarizda bajarilishini bildiruvchi hol.
     
186. 
     Ravish- ish harakatning belgisini ( holati, payti, maqsadi, o‘rni, sababi, miqdor darajasini) bildiradi:
     
187. 
     Ravishdosh - fe’lning ravishga xoslangan shakli
     
188. 
     Ravishdoshlar-ham fellik ham ravishlik belgilarini bildiradi:.
     
189. 
     Ritorik so‘roq gap- o‘zida tasdiq yoki inkor mazmuni bo‘lgan, tinglovchidan javob talab qilmaydigan so‘roq gap.
     
190. 
     Ritorik so‘roq gap-mazmunidan tasdiq, biror his-hayajon tashviq kabi mazmun anglashilgan so‘roq gap shaklidagi gaplardir:
     
191. 
     Sabab holi- ish-harakatning bajarilish sababini bildiruvchi hol.
     
192. 
     Sanash ohangi- ketma-ket keluvchi qismlarni aytishda qo‘llanadigan teng ohang.
     
193. 
     Semasiologiya-so‘z manolari haqidagi talimot.
     
194. 
     Shakl yasovchi qo‘shimcha -asosga qo‘shilib , uning ma’nosiga qo‘shimcha ma’no yuklash yoki o‘zi qo‘shilaytgan so‘zni boshqa so‘zga bog‘lash vazifasini bajaruvchi qo‘shimcha
     
195. 
     Shakldosh so‘zlar-yozilishi va aytilishi bir xil, lekin ma’nosi turlicha bo‘lgan so‘zlar.
     
196. 
     Shakliy yozuv- Boshqa tillardan kirgan so‘zlar qanday yozilgan bo‘lsa,shu shakl saqlanadi:
     
197. 
     Shart mayli-harakatni bajarishaga shart bo‘lgan holatni ifodalaydi.
     
198. 
     Shaxs son qo‘shimchalari - fe’ldan ifodalangan harakat va holatni bajaruvchi shaxsini bildirib , fe’lni kesim sifatida shakllantiruvchi , ega bilan bog‘lab keluvchi shakllar
     
199. 
     Shaxs- harakat, belgi, xususiyat, narsaning kimga qarshli ekanini ko‘rsatish:
     
200. 
     Shaxsi ma’lum gap- ega qatnashmagan, lekin harakatni bajaruvchi shaxs kesim tomonidan aniq sezilib turuvchi gap.
     
201. 
     Shaxsi noma’lum gap- ega qatnashmagan, shu bilan birga, 3-shaxs shaklidagi fe’l kesim bajaruvchi shaxsni aniq ifodalamaydigan gap.
     
202. 
     Shaxsi umumlashgan gap- ega qatnashmagan, kesim aniq shaxs shaklida bo‘lsada, lekin mazmunan umumga qaratiladigan gap.
     
203. 
     Shaxssiz gap- faqat kesim tarkibidan iborat bo‘lib, bajaruvchi shaxs ma’nosi umuman ifodalanmaydigan gap.
     
204. 
     Sheva va laxja- malum katta yoki kichik hududda yashovchi aholining o‘ziga xos so‘zlari;
     
205. 
     Shevaga xos so‘zlar-faqat ma’lum bir hududdagina ishlatiluvchi so‘zlar.
     
206. 
     Sifat - otga bo‘lanib uning belgisini bildirgan va qanday? qanaqa ? so‘roqlariga javob bo‘ladigan so‘z turkumi
     
207. 
     Sifat darajalari- belgining ortiq yoki kamligini bildiruvchi shakllaridir.
     
208. 
     Sifatdosh - fe’lning sifatga xoslangan shakli
     
209. 
     Sifatdoshlar-ham fellik ham sifatli belgisini bildiradi:
     
210. 
     Sifatlash(epitet)- Narsa yoki tabiat hodisalarning xususiyatlarini tasvirlash uchun ularning nomiga qo‘shib ishlatiladigan so‘z:
     
211. 
     Sifat-narsa va shaxslarning rang tusi shakli mazasi hajmi holatnini ifodalovchi so‘z turkumidir:
     
212. 
     Sinekdoxa- butunni qism bilan yoki qismni butun bilan ifodalash:
     
213. 
     Sinonimiya-so‘z va gaplarning ma’nodosh bo‘lishiga xos grammatik o‘zgarish.
     
214. 
     Sinonimlar- shaklan turli xil, mazmuni bir-biriga yaqin so‘zlar: odam, inson, kishi, shaxs.
     
215. 
     Sintaksis-so‘zlarning bo‘g‘lanishi gap va uning turlarini o‘rganuvchi tilshunoslik bo‘limi.
     
216. 
     Sintaktik shakl yasovchi qo‘shimcha – bir so‘zni boshqa so‘zga bog‘lash vazifasini bajaruvchi qo‘shimcha.
     
217. 
     Sintaktik aloqa- so‘z birikmasi va gap qismlarining o‘zaro bog‘lanishi.
     
218. 
     Sintaktik birlik- sintaksisning o‘rganish manbai bo‘lgan birlik, ya’ni so‘z birikmasi va gap.
     
219. 
     So‘roq gap- biror noma’lum narsa hadisani bilish uchun murojaatni ifodalovchi, so‘roq mazmunli gap.
     
220. 
     So‘roq gap-so‘roq ma’nosini bildirgan gap.
     
221. 
     So‘z tarkibi - so ‘zning ma’noli qismlari yig ‘indisi.
     
222. 
     So‘z – nutqning mano anglatuvchi qismi.
     
223. 
     So‘z turkumlari – so‘zlarning so‘rog‘i va qanday umumlashgan ma’no ifodalashiga ko‘ra guruhlarga bo‘linishi
     
224. 
     So‘z yasovchi qo‘shimcha - asosga qo‘shilib yangi ma’no hosil qiluvchi qo‘shimcha
     
225. 
     So‘z birikmasi- bir- biri bilan tobelanish asosida birikkan, ma’no va grammatik jihatdan o‘zaro bog‘langan ikki yoki undan ortiq so‘zlar bog‘lanmasi.
     
226. 
     So‘z birikmasi- ikki va undan ortiq so‘zlarning mazmunan va shaklan birikishidir
     
227. 
     So‘z birikmasi-ikki va undan ortiq so‘zning birining ikkinchisiga tobelanishi natijasida hosil bo‘lgan so‘zlar qo‘shilmasi.
     
228. 
     So‘z- ma’no anglatuvchi nutqning bir bo‘lagi.
     
229. 
     So‘z turkumlari- so‘zlarning ma’nosi va grammatik xususiyatlariga ko‘ra turlarga bo‘linishidir.
     
230. 
     So‘z yasalishi- Biror marfalogik yoki sintaktik vosita bilan yangi so‘z yasalishi
     
231. 
     So‘z-gap—bir so‘z yoki ibora bilan ifodalanadigan gap.
     
232. 
     So‘zlashuv uslubi- oilada ko‘cha kuyda kishilarning fikr almashishi jarayonida qo‘llaniladigan nutq uslubi. .
     
233. 
     Sodda so‘z-bir o‘zakdan iborat bo‘lgan so‘z.
     
234. 
     Sodda yig‘iq gap-faqat kesimdan iborat bo‘lgan so‘z.
     
235. 
     Sodda yoyiq gap-kesimning boshqa bo‘laklar bilan kengayishidan hosil bo‘lgan gap.
     
236. 
     Sof ko‘makchilar- atash ma’nosini tamoman yo‘qotib, faqat o‘zi birikkan so‘zni boshqa so‘zga tobelantirib bog‘lash uchun xizmat qiladigan ko‘makchilardir.
     
237. 
     Son - narsalarning son – sanog‘i va tartibini bildirib , qancha ? necha ? nechanchi ? so‘roqlariga javob bo‘ladigan so‘zlar turkumi
     
238. 
     Son- narsalarning miqdorini son jixatdan tartibini bildiradi:
     
239. 
     Soz’ning asl manosi-so‘zning o‘z lug‘aviy manosi.
     
240. 
     Tabu- man etilgan aynan aytilmaydigan soz’lar:
     
241. 
     Takroriy so‘z - bir o‘zakning takrorlanishidan hosil bo‘lgan so‘zlar qo‘shilmasi.
     
242. 
     Talaffuz (orfoepiya) –tovushlar (fonemalar)ning nutqdagi ifodasi.
     
243. 
     Taqlid so‘zlar- narsaning tovushga va holatga taqlidni bildirgan so‘zlardir.
     
244. 
     Tarixiy soz’lar- eski, ammo hozir ma’lum maqsadda qo‘llaniladigan soz’lar:
     
245. 
     Tasnif – to ‘plamni o‘xshash va farqli belgilari asosida ichki guruhlarga bo‘lish
     
246. 
     Tasviriy ifoda-narsani aniq atamay, tasvirlash uchun qo‘llangan so‘zlar qo‘shilmasi.
     
247. 
     Tasviriy va taqlidiy so‘zlar- hayvon va tabiat hodisalarining ovozlariga taqlid qiladi.
     
248. 
     Teng aloqa- teng huquqli gap bo‘laklari, qo‘shma gapning qismlari orasidagi sintaktik aloqa.
     
249. 
     Teng bog‘lovchilar- uyushiq bo‘lak va gaplarni bog‘lash bilan birga ular o‘rtasidagi mazmuniy munosabatni ham ro‘yobga chiqaradi.
     
250. 
     Til birligi- bir-biridan vazifasi, ifoda materiali, tuzilishi va tizimdagi o‘rni bilan farqlanadigan til hodisasi.
     
251. 
     Tinish belgilari (punktuatsiya) – gaplarning sintaktik mazmun va ohang jihatidan bo‘linishini yozuvda ifodalash usuli.
     
252. 
     To‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gaplar-bosh gap tarkibida to‘ldiruvchi vazifasida qo‘llangan ko‘rsatish olmoshining ma’nosini izohlab keluvchi ergash gaplar.
     
253. 
     To‘ldiruvchi- ish-harakatning obektini ifodalovchi bo‘lak. Vositasiz to‘ldiruvchi- harakat qaratilgan obekt:
     
254. 
     To‘ldiruvchi- o‘z hokim so‘ziga boshqaruv yo‘li bilan bog‘lanib, shu so‘z anglatgan harakat, narsa, belgiga nisbatan obyekt bo‘lib keladigan bo‘lak.
     
255. 
     To‘ldiruvchi -hokim bo‘lakka kelishik qo‘shimchalari yoki ko‘makchilar orqali bog‘langan bo‘lak.
     
256. 
     To‘liq gap- fikrning to‘la ifodalanish imkoniyatini beradigan bo‘laklari mavjud bo‘lgan gap.
     
257. 
     To‘liqsiz fe’l-edi, ekan, emish, esa bo‘lib harakatning ma’lum zamon yoki maylda bajarilishini ifodalash uchun qo‘llanadi.
     
258. 
     To‘liqsiz gap- tarkibida bir yoki bir necha bo‘laklari ishtirok etmagan, ammo bu narsa matn yoki vaziyatdan aniq sezilib turadigan gap.
     
259. 
     To‘plam – o‘rganish uchun olingan turli narsa voqea – hoadisalar yig‘indisi
     
260. 
     Tobe aloqa- biri ikkinchisiga tobe bo‘lgan birliklar orasidagi sintaktik aloqa.
     
261. 
     Tobe so‘z- so‘z birikmasida sintaktik jihatdan boshqa so‘zga tobe vaziyatdagi so‘z.
     
262. 
     Tovush orttirilishi- so‘zning boshi, o‘rtasi yoki oxirida biror tovushning qo‘shilishi:
     
263. 
     Tovush tushishi- so‘z tarkibidagi biror tovushning tushib qolishi:
     
264. 
     Transkripsiya- ilmiy-lingvistik taxlil uchun nutqiy talaffuzning aynan harfiy ifodasi:
     
265. 
     Tub so‘z - tarkibi asos va qo‘shimchalarga bo‘linmaydigan so ‘z
     
266. 
     Turdosh ot – bir turdagi narsalarning umumiy nomini bildiruvchi ot
     
267. 
     Turlanish- Ismlarning egalik qo‘shimchalari bilan shaxs va sonda hamda kelishik qo‘shimchalari bilan o‘zgarishi.
     
268. 
     Tutuq belgisi- tovushlarning ajratib yoki cho‘ziqroq talaffuz qilinishi ko‘rsatuvchi ishora:
     
269. 
     Undalma- nutq qarashli bo‘lgan shaxs yoki predmetni ifodalagan so‘z birikmasidir:
     
270. 
     Undalma- so‘zlovchining nutqi qaratilgan boshqa bir shaxs yoki narsani bildiradigan so‘z yoki so‘z birikmasi.
     
271. 
     Undalma-so‘zlovchining nutqi qaratilgan shaxs yoki narsani bildiruvchi bo‘lak.
     
272. 
     Undoshlar—havo oqimining nutq a’zolari qarshiligi bilan paydo bo‘luvchi tovushlar (fonemalar).
     
273. 
     Undov gap- fikr bilan birga so‘zlovchining voqelikka bo‘lgan turlicha his hayajonini ifodalovchi gap.
     
274. 
     Undov gap-buyurish, yalinish, do‘q-po‘pisa mazmunini bildirgan gap.
     
275. 
     Undov so‘zlar –his hayajon, buyruq hitobni ifodalovchi so‘zlardir.
     
276. 
     Undovlar- his hayajon xohish, quvonch, qayg‘u, nafrat, chaqiriq kabi ma’nolarni ifodalaydi:
     
277. 
     Unlilar-tovush naychalarining ritmik tebranishidan hosil bo‘luvchi tovushlar (fonemalar).
     
278. 
     Urg‘u- so‘z tarkibidagi bo‘g‘inlardan birining zarb bilan aytilishi:
     
279. 
     Uslubshunoslik- so‘zlovchi yoki yozuvchining ifodalanayotgan fikrga voqea, hodisaga shaxsiy munosabatini ifodalashdir.
     
280. 
     Uyadosh so‘zlar-bir umumiy mavzu ostiga birlashuvchi so‘zlar.
     
281. 
     Uyushiq bo‘lak-gapda bir xil so‘roqqa javob bo‘lib, bir xil vfzifa bajarib keluvchi bo‘laklar.
     
282. 
     Uyushiq bo‘laklar- gapda bir hil so‘roqqa javob bo‘lib, bir hil sintaktik vazifani bajarib, teng bog‘lovchilar yoki sanash ohangi bilan bog‘langan bo‘laklar.
     
283. 
     Uyushiq bo‘laklar- gapda bir vazifadagi birdan ortiq bosh va ikkinchi darajali gap bo‘laklarining qo‘llanishidir:
     
284. 
     Uyushiq bo‘laklar va o‘zaro teng munosabatdagi gaplarni bog‘lab keluvchi bog‘lovchilar teng bog‘lovchilar hisoblanadi.
     
285. 
     Vazifadosh ko‘makchilar- ost, yon, ust, old, orqa, ro‘para, oldin, avval, keyin, so‘ng, tomon, qosh, bo‘ylab, qarab, ko‘ra, deya, deb, atab singari so‘zlar kiradi. Bunday so‘zlar ko‘makchi vazifasida kelganda, atash ma’nosini yo‘qotadi, shuning uchun ma’lum so‘roqqa javob bo‘lmaydi.
     
286. 
     Yasama so‘z – asosga so‘z yasovchi qo‘shimcha qo‘shish orqali hosil qilingan yangi so‘z
     
287. 
     Yetakchi fe’l – ko‘makchi fe’lini qabul qiluvchi ravishdosh shakli
     
288. 
     Yig‘iq gap- kesim va egadangina tashkil topgan sodda gap.
     
289. 
     Yordamchi so‘zlar-atash ma’nosini anglatmaydigan, so‘roqqa javob bo‘lmaydigan va sintaktik vazifa bajarmaydigan so‘zlar.
     
290. 
     Yordamchi so‘zlar- atash ma’nosiga ega bo‘lmagan, ma’lum so‘roqqa javob bo‘lmaydigan, gap bo‘lagi vazifasida kelmaydigan so‘zlardir.
     
291. 
     Yoyiq gap- kesim, egadan tashqari ikkinchi darajali bo‘laklar ishtirok etgan gap.
     
292. 
     Yuklama- so‘z yoki gaplarga so‘roq, ta’kid, ayirish-chegaralash, gumon o‘xshash, inkor kabi ma’nolarni yuklovchi so‘z va qo‘shimchalar bo‘ladi.
     
293. 
     Yuklamalar- so‘roq, taajjub, chegaralash, kuchaytirish kabi ma’nolarni ifodalaydi:
     
294. 
     Zamon qo‘shimchalari- ish harakat, voqea, hodisaning malum bir paytda ro‘y berishini ifodalaydi.
     
295. 
     Zamon shakllari – fe’l asosida ifodalangan harakat - holatning uch zamondan birida sodir bo‘lishini bildiruvchi shakllar
     
296. 
     Zid ma’noli so‘zlar-qarama-qarshi ma’noli so‘zlar.
     

Referat mavzulari

1. 
   A.Hojiyevning o‘zbеk tilida so‘z yasalishi haqidagi fikrlari tahlili.
   
2. 
   O‘zbеk tilida fоnеtik o‘zgarishlar. Matnning fоnеtik tamоyil asоsida tahlil qilish.
   
3. 
   Lеksеma va uning zоtiy (substantsiоnal) tabiati.
   
4. 
   Sh.Rahmatullayеv, I.Qo‘chqоrtоyеv, R.Yunusоv, Abdurahmоnоvlarning o‘zbеk tili sеmasiоlоgiyasi taraqqiyotidagi хizmatlari.
   
5. 
   H.Nе’matоv va R.Rasulоvlarning «O‘zbеk tili sistеm lеksikоlоgiyasi asоslari» asari va lеksikоlоgiya muammоlari.
   
6. 
   O‘zbеk lеksikоgrafiyasi tariхi va buguni.
   
7. 
   A.Abduazizоv., A.Nurmоnоvlarning o‘zbеk tili mоrfоnоlоgiyasiga оid asarlari.
   
8. 
   O‘zbеk tilida so‘z yasalishi. So‘z yasash qоliplari.
   
9. 
   O‘zbеk tilida so‘z turkumlari. So‘zlarni turkumlarga ajratishdagi turlicha nuqtayi nazarlar.
   
10. 
    A.G‘ulоmоv va A.Hоjiyеvlarning fе’l, to‘liqsiz fе’l haqidagi tadqiqоtlari.
    
11. 
    H.Nе’matоv, R.Sayfullayеva, M.Qurbоnоvalarning «Morfologiya» asari tahlili.
    
12. 
    Q. Sopayevning “Hozirgi o‘zbek tili”(Morfemika va morfologiya) kitobining tahlili.
    
13. 
    Gapning aktual bo‘linishi.
    
14. 
    O‘zbеk tilshunоsligida modal shakllarning o‘rganilishi.
    

Darslik va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yхati

Asоsiy

1. 
   Abduazizоv A.A.O‘zbеk tili fоnоlоgiyasi va mоrfоnоlоgiyasi. T., “O‘qituvchi”, 1994.
   
2. 
   Abdurahmоnоv G‘., Хоliyorоv Х. v.b., Hоzirgi o‘zbеk adabiy tili. Sintaksis. T., 1987.
   
3. 
   Jamоlхоnоv H.A.Hоzirgi o‘zbеk adabiy tili.1-qism.Fоnеtika va fоnоlоgiya. Grafika va оrfоgrafiya.Оrfоepiya. T.,2004.
   
4. 
   Jamоlхоnоv H. A. Hоzirgi o‘zbеk adabiy tili. 2-qism. Lеksikоlоgiya va frazеоlоgiya.Lеksikоgrafiya.T.,2004.
   
5. 
   Mahmudоv N., Nurmоnоv A. v.b. O‘zbеk tilining nazariy grammatikasi. Sintaksis. T., “O‘qituvchi”, 1995.
   
6. 
   Nе’matоv H. G‘., Rasulоv R. O‘zbеk tilining sistеm lеksikоlоgiyasi asоslari. T., “O‘qituvchi”, 1995.
   
7. 
   Nurmоnоv A. O‘zbеk tili fоnоlоgiyasi va mоrfоnоlоgiyasi, T., “O‘qituvchi”, 1990.
   
8. 
   Nurmоnоv A. , Shahоbiddinоva Sh. va b. O‘zbеk tilining nazariy grammatikasi. Mоrfоlоgiya. T., “XXI asr avlоdi”, 2001.
   
9. 
   Sayfullayеva R. va b. Hоzirgi o‘zbеk adabiy tili (Kirish. Fоnеtika-fоnоlоgiya. Grafika.Talaffuz va imlо. Lеksikоlоgiya. Frazеоlоgiya. Lеksikоgrafiya). T.,2005.
   

10. Sayfullayеva R. va b. Hоzirgi o‘zbеk adabiy tili. Mоrfоlоgiya.T.,2009.

11.Tursunоv U., Muхоrоv J., Rahmatullaеv Sh. Hоzirgi o‘zbеk adabiy tili. T., “O‘qituvchi”, 1993.

12. Shоabdurahmоnоv Sh. Asqarоva M. va b. Hоzirgi o‘zbеk adabiy tili. T., “O‘qituvchi”, 1980.

13. G‘ulоmоv A., Asqarоva M. Hоzirgi o‘zbеk adabiy tili. T., “O‘qituvchi”, 1989.

14. Sapayev Q. Hozirgi o‘zbek tili. Toshkent,. Nizomiy rezografi. 2009-yil.

15. O‘zbеk tili grammatikasi. I tоm, T., “Fan” 1975.

16. O‘zbеk tili grammatikasi. II tоm, T., “Fan” 1975.
Qo‘shimcha

1. 
   Abdurahmоnоv G‘. Qo‘shma gap. O‘z.FA nashriyoti. T., 1957.
   
2. 
   Bоzоrоv О., O‘zbеk tilida darajalanish. T., “Fan” 1996.
   
3. 
   Bоndarkо A.V. Grammatichеskaya katеgоriya i kоntеkst, L.,“Nauka”, 1971.
   
4. 
   Ivanоv S.N. Rоdоslоvnое drеvо tyurоk Abu-l-Gazi-Хana. Grammatichеskiy оchеrk. (Imya i glagоl. Grammatichеskiе katеgоrii), T., “Fan”, 1969.
   
5. 
   Mahmudоv N. O‘zbеk tilidagi sоdda gaplarda sеmantik-sintaktik asimmеtriya. T., “O‘qituvchi”, 1984.
   
6. 
   Nе’matоv Х., G‘ulоmоv A. v.b. Оna tili. Umumta’lim maktablarining 5-6-7-8-9-sinflari uchun darslik. T., 2002.
   
7. 
   Nе’matоv H., Sayfullaеva R., Qurbоnоva M. O‘zbеk tili struktural sintaksisi asоslari. T., “Univеrsitеt”. 1999.
   
8. 
   Nurmоnоv A., Rasulоv R. O‘zbеk tili jadvallarida, T., “O‘qituvchi”. 1993.
   
9. 
   Nurmоnоv A., Mahmudоv N. va bоshq. O‘zbеk tilining mazmuniy sintaksisi. T., “Fan”, 1992.
   
10. 
    Rasulоv R. O‘zbеk tilidagi hоlat fе’llari va ularning оbligatоr valеntliklari. T., “Fan”, 1989.
    
11. 
    Rahmatullayеv Sh. O‘zbеk tilida tоbе bоg‘lanishning turlari. T., 1993.
    
12. 
    Rahmatullayеv Sh. Til qurilishining asоsiy birliklari. T., “Univеrsitеti” 2002.
    
13. 
    Sayfullayеva R. O‘zbеk tilida qo‘shma gaplarning fоrmal- funktsiоnal tadqiqi. T., 1994.
    
14. 
    Sayfullayеva R.R. Hоzirgi o‘zbеk tilida so‘z birikmalari.T., 2000.
    
15. 
    Sayfullayеva R.R. Hоzirgi o‘zbеk adabiy tilida gap bo‘laklarining sеmantikasi va grammatikasi. T., “Fan”.2000.
    
16. 
    Sоssyur F. Trudi pо yazikоznaniyu. M., “Prоgrеss”. 1977.
    
17. 
    Sоlntsеv V.M. Yazik kak sistеmnо- strukturnое оbrazоvaniе. M., “Nauka”, 1977.
    
18. 
    Turniyozоv N., Turniyozоva K. Funktsiоnal sintaksisga kirish.T.,2003.
    
19. 
    Turniyozоv N. Matn lingvistikasi (Ma’ruzalar matni). Samarqand,2004
    
20. 
    G‘ulоmоv A. Fе’l.O‘zdavnashr, T., 1955.
    
21. 
    Hоjiyеv A. Fе’l. T., 1973.
    
22. 
    Hоjiyеv A. O‘zbеk tilida so‘z yasalishi. T., “O‘qituvchi” 1989.
    
23. 
    Hоjiyеv A O‘zbеk tilida fоrma yasalishi T., “O‘qituvchi”1990.
    
24. 
    Qilichеv E. Hоzirgi o‘zbеk adabiy tili. 2-nashri. Buхоrо, 2001.
    
25. 
    Qurbоnоva M.M. Bоsh bo‘laklar talqiniga dоir. T., “Univеrsitеt” 1998.
    
26. 
    Qurbоnоva M.M. Hоzirgi zamоn o‘zbеk tili, Sоdda gap sintaksisi uchun matеriallar. T., “Univеrsitеt”, 2002.
    

FOYDALANISH UCHUN INTERNET SAYTLARI.

1. www.ta’lim.uz

2. www.talant.spb.ruG‘wald.html

3. www.school. edu. ru.

4. www.inter – pedagogika. ru.

5. www.obrozavaniye .ru

6. www.wwings.ru

7. www.ppf.uni.udm.ru

8. www.search.re.uz - O‘zbekistonning axborotlarni izlab topish tizimi.

9. www.pedagog.uz

10.www.ref.uz. - Referatlar to‘plami

11.www.ziyonet.uz.

12.www.Google.uz

www.search.re.uz - O‘zbekistonning axborotlarni izlab topish tizimi.
O‘zbekistondagi oliygohlarning saytlari.
[e-mail] - Urganch davlat universiteti sayti.

[e-mail] - O‘zbekiston Milliy universiteti sayti.

[e-mail] - Toshkent davlat pedagogika universiteti sayti.

[e-mail] - Nukus davlat pedagogika institutining sayti.

[e-mail] - Toshkent Islom universitetining sayti.

[e-mail] - Jahon iqtisodi va diplomatiya universiteti s.

[e-mail] - Buxoro davlat universitetining sayti.

[e-mail] - Namangan davlat universitetining sayti.

[e-mail] - Farg‘ona davlat universiteti

[e-mail] - Samarqand davlat universiteti sayti.

[e-mail] - Toshkent axborot texnologiyalari universitetining sayti.

[e-mail] - Toshkent davlat texnika universiteti.

[e-mail] - O‘zbekiston davlat jahon tillari universiteti.

[e-mail] - Toshkent moliya instituti.

[e-mail] - Toshkent davlat sharqshunoslik institut.

[e-mail] - Andijon davlat universiteti.

[e-mail] - Guliston davlat universiteti.

Tasdiqlayman:

Kafedra mudiri f.f.n. A. Primov

“____”______________ y