Lisoniy
paradigmada
birliklarni
bir-biriga
bog‘lab
turuvchi,
paradigmaning yashovchanligini ta’minlovchi omil lisoniy ziddiyatdir. Lisoniy
ziddiyat falsafadagi qarama-qarshiliklar birligi va kurashi qonunning tildagi
xususiylashuvi, ko‘rinishidir.
Ziddiyat paradigmatik ва iyerarxik munosabatning xossasi sifatida
sintagmatik munosabatga qarama-qarshi qo‘yiladi. Sintagmatik munosabatda
ziddiyat emas, uyg‘unlik ustuvorlik qiladi. Biroq uyg‘unlik farq va tafovutlar
asosida kelib chiqadi.
Ma’lum bir lisoniy birlik mansub ziddiyatlar majmui bu birlikning lisoniy
mohiyatini aniqlashda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. lisoniy mohiyatni aniqlash
lisoniy birlikning boshqa birlikdan farqlanuvchi barqaror belgilarini
oydinlashtirishdir.
Lisoniy birliklar orasidagi ziddiyat ma’lum bir belgi asosida mavjud
bo‘ladi. Zidiyatga kirishuvchi lisoniy birliklar ziddiyat a’zosi, ziddiyatga asos
bo‘luvchi belgi ziddiyat belgisi deyiladi. Masalan, [o] va [a] unlilari o‘zaro
“lablanganlik/lablanmaganlik” belgisi asosida qarama-qarshi turadi. Bunday
qarama-qarshilik ziddiyat, qarshilanayotgan fonemalar ziddiyat a’zolari,
“lablanganlik/lablanmaganlik” esa ziddiyat belgisidir.
