Xəstəlikləri” fənni Giriş. Dişlərin və ağız boşluğu selikli qişasının anatomo- fizioloji xüsusiyyətləri haqqında qısa məlumat
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Başlanğıc mərhələsiəsasən simptomsuz keçir, bəzən diş ətində gicişmə hissi ola bilir.
Diş ətinin selikli qişası solğun görünür, diş əti məməciyinin hündürlüyü azala bilir. Prosesin başlanmasını yalnız rentgenoloji məlumat təsdiq edə bilər. Bu vaxt süngər maddənin osteosklerozu (sümüyün kiçik ilgəkli strukturu) və dişarası çəpər zirvələrinin dəyişilməsi aşkara çıxarılır. Paradontozun birinci dərəcəsi zamanı xəstələr gicişmə, diş ətinin və dişlərin keyiməsi (xüsusən frontal sahələrdə) hissi keçirirlər, bəzən dişlərin boyun nahiyəsində kimyəvi və temperatur qıcıqlandırıcılarına həssaslıq yaranır. Diş əti kənarının selikli qişası solğunlaşır, diş əti məməciyinin ölçüsü kiçilir, dişlərin boyun nahiyəsi açılır, bəzən yeyilə bilir. Diş ətiüstü diş daşı çöküntüsünə təsadüf edilir. Dişlərin möhkəm olmasına baxmayaraq rentgenoqramda dişarası çəpərlərin sümük toxumasının öz hündürlüyünün 3/4- 1/3 hissəsi səviyyəsində aydın rezorbsiya mənzərəsi, qalmış kartikal qatda sümüyün süngər maddəsinin sklerozlaşması aşkara çıxarılır. Paradontozun ikinci dərəcəsində xəstələr diş ətində xoşagəlməz hisslər olmasından, diş boynunun qıcıqlandırıcılarının təsirindən ağrımasından şikayətlənirlər. Diş ətinin selikli qişası solğunlaşır, dişlərin boyun hissəsi çox açılır və diş arası sahələr boşalır (diş ətinin atrofiyası nəticəsində). Tez-tez pazabənzər qüsurlara təsadüf edilir. Dişlərin yerdəyişmə hadisəsi ola bilir. Rentgenoloji cəhətdən bütün dişlərin dişarası çəpərlərinin 1/2 - 2/3 hündürlüyü səviyyəsində sümük toxumasının rezorbsiyası aşkara çıxarılır (bərabər səviyyədə). Bununla yanaşı, alveolyar çıxıntının sümük toxumasının sklerozlaşması təsviri aydın görünür. Paradontozun distrofik formasının üçüncü dərəcəsində xəstələr diş ətinin ağrımasından, dişlərin tərpənməsindən və yerdəyişməsindən şikayətlənirlər. Selikli qişa solğunlaşır, dişlərin boyun nahiyəsində iltihab hadisələri aşkara çıxarıla bilir. Dişlərin boynu öz uzunluğunun 1/2 - 2/3 hissəsi qədər açılır, qıcıqlandırıcıların təsirinə həssas olur. Rentgenoloji cəhətdən dişarası çəpərlərinin sümük toxumasının kök zirvəsinə qədər çatan atrofiyası aşkara çıxarılır. Paradontozun distrofik-iltihabi formasına distrofik formaya nisbətən daha tez-tez təsadüf edilir. Distrofik formada olduğu kimi, burada da başlanğıc mərhələsi, I,II,III dərəcələri mövcuddur. Paradontozun distrofik-iltihabi formasının başlanğıc mərhələsi zamanı subyektiv hisslər olmaya, yaxud gicişmə və diş ətində xoşagəlməz hisslər duyula bilər. Bu vaxt diş əti kənarına selikli qişasının iltihab hadisələri zəif ifadə olunur, ayrı-ayrı diş qrupları nahiyəsində lokallaşır. Diş əti məməciklərinin ödemliyi aldadıcı diş əti ciblərinin əmələ gəlməsinə səbəb olur (diş əti cibləri ona görə aldadıcı adlanır ki, epitelial örtüyün halqavari bağın tamlığı pozulmur). Rentgenoloji təhqiqat zamanı alveolyar çıxıntının sümük toxumasının süngər maddəsinin osteoporozu və dişarası çəpərlərin zirvəsinin rezorbsiya əlamətləri aşkar edilir. Paradontozun əlverişsiz şəraitdə xronik gedişə malik olan başlanğıc mərhələsi kəskinləşə bilir. Belə hallarda diş əti qişası ödemli, hiperemiyalaşmış olur, ondan qan gəlir. Paradontozun distrofik-iltihabi formasının birinci dərəcəsi zamanı xəstələr bərk qidanı dişləyərkən diş ətindən zəif qan gəlməsindən şikayətlənirlər. Proses kəskinləşən halda qangəlmə güclənə bilir, ağızdan pis iy gəlir, diş ətində ağrı olur və i.a. diş.əti kənarının selikli qişası hiperemiyalaşır, diş əti məməcikləri ödemli olur. Patoloji diş əti ciblərinin dərinliyi 2-3mm-ə çatır, lakin diş əti kənarının ödemi hesabına daha da dərin ola bilər. Rentgenoloji müayinədə alveolyar çıxıntının süngər maddəsinin osteoporozu və dişarası çəpər zirvəsinin aydın görünən rezorbsiyası aşkar edilir. Sümük toxumasının daha aydın dəyişikliyi diş sırasının deformasiya sahəsində aşkara çıxarılır. Paradontozun distrofik-iltihabi formasının ikinci dərəcəsində xəstələr diş ətindən qan, ağızdan pis iy gəlməsindən, ağrılardan, dişlərin tərpənməsinin ilk təzahürlərindən və yerdəyişmənin ilk əlamətlərinin meydana çıxmasından şikayətlənirlər. Dişlər arasındakı məsafənin böyüməsi aşkar görünür. Patoloji prosesin bu dərəcəsində diş əti kənarlarının dəyişiklikləri aydın görünür: diş əti məməcikləri iltihablaşır, ödemli olur və ya hiperemiyalaşır. Patoloji diş əti ciblərinin dərinliyi 5 mm-ə çatır, onların zondla üzdən yoxlanması qan gəlməsi ilə müşaiyət olunur. Bəzən patoloji diş əti ciblərindən irin gəlir, dişlər tərpənir, yerini dəyişir. Proses kəskinləşdikdə göstərilən simptomlar daha intensiv təzahür edir: diş ətindən qan və irin gəlməsi güclənir, diş əti absesləri əmələ gələ bilir. Rentgenoloji müayinədə alveolyar çıxıntının sümük toxumasının xeyli itdiyi aşkara çıxarılır, destruktiv dəyişikliklər qeyri-bərabər olur. Onlar paradont toxumalarının həddən artıq yükləndiyi sahələrdə xüsusilə intensiv təzahür edir. Paradontozun distrofik-iltihabi formasının üçüncü dərəcəsində diş ətindən qan gəlməsindən, dişlərin tərpənməsindən yerdəyişməsindən və düşməsindən şikayətlənirlər. Anamnezdən aydınlaşır ki, sağlam (dağılmamış) dişlərin çıxarılması halları olmuşdur. Adətən, xəstələr xəstəliyin uzun müddət davam etdiyini, lakin patoloji prosesin son 1-2 ildə xüsusilə intensiv inkişaf etdiyini göstərirlər. Müayinə zamanı, adətən, diş sıralarının normal nisbətinin pozulduğu, dişlərin olmadığı, qeyri- səmərəli protezləmə aşkara çıxarılır. Diş əti kənarının selikli qişasının aydın görünən iltihabı, qranulyasion toxumanın çox böyüməsi, artması ilə birlikdə diş əti məməciklərinin böyüməsi də müşahidə edilir. Patoloji diş əti cibləri dərin olur, bəzən kökün zirvəsinə qədər çatır. Ciblərdən çox vaxt irin ifraz olur. Dişlər laxlayır (bəzən III dərəcə), yerini dəyişir. Rentgenoloji cəhətdən diş arası çəpərlərin sümük toxumasının atrofiyası aydın görünür. Gingivit, paradontit, paradontoz, paradont toxumasının şiş xəstəliklərini bir-birindən differensiasiya etmək lazımdır. Belə ki, kliniki əlamətlər və rentgenoloji metodlar diaqnozun qoyulmasında böyük rol oynayır. Diş daşı ağız suyunda olan kalsium duzlarının çöküntüsüdür. Diş daşında ağız boşluğu selikli qişası epitelisi, qida qalıqları, mikroorqanizmlər və s. olur. Eksperimentlə sübut olunmuşdur ki, diş daşının tərkibində şüalı göbələklər (Qrinyov və Baranova, 1928) olur, buna görə də diş daşının əsasını birləşdirən aktinomisetlərdir. Paradontoz zamanı patoloji ciblərdə əmələ gəlmiş iltihabi proses diş boynu nahiyəsində və kök sementində diş daşının çökməsi üçün yaxşı şərait yaradır. Paradontoz zamanı alveol çıxıntının hündürlüyünü ilkin görkəminə qədər bərpa etmək mümkün olmasa da, diş yuvasının sonrakı sorulmasının qarşısını almaq, dişlərin hərəkiliyini azaltmaq mümkündür. Bu zaman xüsusi müalicə kompleksi tətbiq edilir: 1. Diş çöküntülərinin, xüsusilə dişətialtı çöküntülərin mexaniki və kimyəvi yolla təmizlənməsi 2. Dişəti kapilyar qan dövranının xüsusi terapevtik üsullarla, dişətinin massaji ilə yaxşılaşdırılması. 3. Toxuma terapiyası 4. Dişlərin dişəti cibini dezinfeksiya, ağız boşluğunu dezodorasiya edən və şişkin dişəti kənarına büzücü təsir göstərən medikamentoz tozlarla təmizlənməsi. 5. 40-50 yaşa qədər insanlara kalsium preparatlarının daxilə qəbuli və ionoforez (15- 20 seans) təyini. 6. Göstərişə görə vitamin terapiyası 7. Diş yuvalarının küretajı və patoloji dişəti kənarının kəsilməsi-gingivoektomiya. 8. Lazım gələrsə, antibiotikoterapiya. 9. Dişlərin plastmas və ya metal kappalarla immobilizasiyası. 10. Çeynəmə funksiyasının protezlənmə ilə bərpası (dişlərin artıq yüklənməsinin qarşısını almaq məqsədilə). 11. Dişlərin patoloji qapanmasının aradan qaldırılması. 12. Həm horizontal (üfiqi), həm də vertikal (şaquli) laxlama zamanı dişlərin çıxarılması 13. Endokrin, sinir sistemi və mədə bağırsaq traktının patologiyaları ilə məşğul olan ixtisasçıların yanında müalicə. Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|