Bob. Moliyaviy tahlilni tashkil etish va axborot manbalari

 
2.1-chizma. Korxonada moliyaviy natijalarni ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar va ularni aniqlash yo‘llari 
 
Daromadlar va xarajatlarning moddalari o‘rtasidagi chegara hamda 
ularning har xil kombinatsiyalari ham xo‘jalik yurituvchi subyektning 
ish natijalarini ko‘rsatish imkoniyatini beradi. Bunday bo‘limlar har xil 

---

141 
moddalarni o‘z ichiga oladi. Masalan, moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi 
hisobot soliqqa tortilgungacha va undan keyingi moliyaviy-xo‘jalik 
faoliyatidan olingan daromadni ko‘rsatadi. Omonat egalarining xususiy 
sarmoyaga ulushlari daromad hisoblanmaydi; xususiy sarmoyaning 
egalari o‘rtasida taqsimlanishi xarajat hisoblanmaydi. Daromadlar va 
xarajatlarni aniqlash ularning asosiy farq qiluvchi jihatlarini ochib 
beradi, lekin ularni moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi hisobotda e’tirof 
etishdan oldin javob berishi lozim bo‘lgan mezonlarni aniqlashtirmaydi. 
Hisobot davridagi sof daromad yoki zarar quyidagi elementlar 
asosida aniqlanadi, ularning har biri moliyaviy natijalar to‘g‘risidagi 
hisobotda ochib berilishi lozim: 
– Xo‘jalik umumiy faoliyatidan olingan daromad yoki ko‘rilgan 
zarar; 
– Favqulodda daromad (zarar); 
– Daromad solig‘i to‘langunga qadar umumiy moliyaviy natija 
(foyda yoki zarar); 
– Daromad solig‘idan tashqari sof foyda. 
Moliyaviy natijalarni ifodalovchi muhim ko‘rsatkichlarni aniqlash 
usulini quyidagi chizmada ko‘rib chiqish mumkin (2.1-chizma).
Pul oqimlari to‘g‘risidagi hisobot. Pul oqimlari to‘g‘risidagi 
hisobot undan foydalanuvchilarga xo‘jalik yurituvchi subyektning 
moliyaviy ahvolidagi o‘zgarishlarni baholashga imkon beradi, ularni 
hisobot davrida qancha pul tushgani va qancha pul chiqqani to‘g‘risidagi 
axborot bilan ta’minlaydi. 
Pul oqimlari to‘g‘risidagi hisobot axborotlari moliyaviy hisobotdan 
foydalanuvchilar 
uchun 
xo‘jalik 
yurituvchi 
subyektning 
pul 
mablag‘larini va ularning ekvivalentlarini jalb etish qobiliyatini 
baholashga baza bo‘lib xizmat qilish bilan foydalidir. Pul oqimlari 
to‘g‘risidagi hisobot pul tushumlari va to‘lovlarni uchta asosiy toifaga 
ajratadi:
- operatsion faoliyat; 
- investitsiya faoliyati;
- moliyaviy faoliyat.

---

142 
Har uch toifaning pul mablag‘iga birgalikda ta’siri hisobot davrida 
pul mablag‘ining sof o‘zgarishini belgilab beradi. Pul oqimlari harakati 
to‘g‘risidagi axborot bo‘lajak pul oqimlari prognozi to‘griligini 
tekshirish chog‘ida, foyda olish va pul oqimlarining sof harakati va narx 
o‘zgarishi ta’siri o‘rtasidagi aloqalarni tahlil qilish chog‘ida zarur 
bo‘ladi.