Milliyetçilik sosyolojisi

86 

---

haşlamaları yalnızca Geç Ortaçağ döneminde mümkün ola­
bildi. Bu süreçlere birazdan değineceğim.
1 5 
Avrupa'nın öteki ucunda, Polonya ve Rusya'da sadece 
parçalanmaya ve Rusya'nın durumunda "Moğol istilası"na 
karşı koyabilmek için 10 ile 12. yüzyıllar arasında benzer bir 
düzen (regno) yerleşti. Her iki krallıkta da Slav ağırlığına 
rağmen etnik türdeşlik asla antik Mısır ya da Yahudiye'de 
olduğu gibi büyük olmadı ve bırakalım kamusal bir eğitim 
işlemini ekonomik veya yasal birlik de pek sözkonusu değildi. 
Sadece, biri Katolik öteki Ortodoks olmak üzere dil ve dinî 
kültürleri, Piast ve Rurik (Rus) hanedanları dönemindeki 
önceki devlet geleneklerine dair anıların da yardımıyla ortak 
ve ayırdedici bir etniklik duygusunu kristalize etmeyi başardı. 
Bu anılar sonradan 15. yüzyıldan itibaren Polonya ve Rus 
milletlerinin tanım ve oluşumlarında önemli bir rol oyna­
mışlardır.
1 6 
Milletlerden ziyade etnik devletleri ele alacak olursak, İ.S. 
1300'lerden, Geç Ortaçağ'dan önce Avrupa'da bir milliyet­
çilikten sözedilebilir mi? Şayet bir ideolojik hareketten, bir 
millet kuracağı farzolunan bir toplumsal grup için özerklik, birlik 
ve kimlik temin etmeyi veya bir kimliği sürdürmeyi amaçlayan 
bir şeyi anlıyorsak, çok zor. Bize ulaşan kayıtlar esas olarak 
din adamlarıyla bürokrat tabakalara ait olmakla birlikte yine 
de İlk ve Yüksek Ortaçağlar'da etno-merkezci duygulann ifade 
edildiği yığınla malzeme vardır. Ancak İngiltere-Fransa Sa­
vaşlarından ve Batı Hıristiyanlığının güçlü hanedan devlet­
lerinin birbirine rakip hak iddialarıyla parçalanmasından önce 
milliyetçilikle birlikte düşündüğümüz fikir ve faaliyetlerin 
15 Bu erken dönem Ortaçağ düzenleri (regna) hakkında Reynolds'a (1983) ve Walla-
ce-Hadrill'e(1985) bakın. 
16 Genel olarak Polonya ve Rusya hakkında Seton-Watson'a (1977, bölümler 2-
3); Polonya hakkında Davies'e (1982) ve Rusya hakkında Pipes'e (1977) bakın; 
karşılaştırın Portal (1969). 
87 

---

eksikliği kesindir. Siyasetin kültürel belirlenmesi, kendini-
özgürleştirme, milletin üstünlüğü ve halk egemenliği gibi fikir 
ve doktrinler için, şayet milliyetçi faaliyet ve hareketlere tahvil 
edilerek kısa ömürlü olmaktan çıkmaları isteniyorsa, 17 ve 
18. yüzyılları beklemek gerekecekti.
1 7
Sadece 1320'deki İskoç 
Arbroath Bildirgesi veya, 1307'de yenilenen 1291 tarihli Rütli 
Andı (İsviçre) gibi sıkça zikredilen ifade ve hareketler daha 
eylemci bir emare -Makkabilerle Zealotların etnik seçilmişliğe 
dair dinî duygularını yansılayan, halkın kültürel farklılığına 
ayırdedici yasa ve geleneklerine dayalı özerklik arzusu- ortaya 
koymaktadırlar. Ama direnişi ilham etmiş olsalar da bu fikirler 
uzun vadede milletler dünyasının bir parçası olarak bir İskoç 
veya İsviçre milletinin inşasına yardımcı olmamışlardır.
1 8