O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi Qo`qon Davlat pedagogika instituti Ziyayev Adhamjon Nisolmuxammatovich

 
7.5. Estetik tarbiyaning maqsad va vazifalari.
Estetik qadriyatlar, ideallar, ommaviy madaniyat kabi masalalar keng 
jamoatchilik, olimlar, mutaxassislar tomonidan muhokama qilinayotganligini 
guvohi bo’lmoqda. 

---

72 
Jamiyat a’zolarining estetik madaniyati masalalari barcha davrlarda o’z 
dolzarbligini yo’qotmagan. Demak, bugungi kunda ham yoshlarni estetik jihatdan 
tarbiyalash o’z dolzarbligini yo’qotgani yo’q.
Estetik tarbiya – shaxsni tabiat va jamiyatdagi go’zalliklarni ideal nuqtai 
nazardan idrok etishga o’rgatadi. Estetik tarbiya – o’quvchilarda estetik bilim, 
ko’nikma, malakalarni shakllantirishni, hamda estetik his-tuyg’u, qiziqish, ehtiyoj, 
baho berish kabi xislatlarni tarbiyalash masalalarini o’z ichiga oladi. Estetik tarbiya 
mohiyati asosan quyidagilarni o’z ichiga oladi: 
– tabiat va voqelikdagi go’zalliklarni idrok etish va zavqlanish; 
– san’at asarlarini to’g’ri tushuna bilish va baholash; 
– o’zining qobiliyat va iste’dodlarini namoyon etishga intilish; 
– hamma narsada, ya’ni tabiatda, munosabatda, mehnatda, go’zallik uchun 
kurashish; 
-xunuklik va tartibsizlikka murosasiz bo’lish.
Shunday qilib, estetik tarbiya —bu san’at va hayotdagi go’zalliklarni 
tushunish va his eta olish qobiliyatlarini shakllantirish, san’at sohasidagi 
qobiliyatlarni rivojlantirish, estetik bilim va his-tuyg’uni shakllantirish jarayonidir. 
Estetik tarbiyaning maqsadi shaxsda estetik madaniyatni shakllantirish hisoblanadi. 
Estetik tarbiyani tashkil etishda quyidagi vazifalar hal qilinadi: 
– o’quvchilarga ijtimoiy voqelik, tabiat va mehnat munosabatlari, turmush 
go’zalliklari, ularni anglash to’g’risidagi bilimlarni berish; 
– o’quvchilarni badiiy-estetik madaniyatini boyitish; 
– o’quvchilarda musiqiy, badiiy ziyraklikni, ijodiy tafakkurni rivojlantirish; 
– o’quvchilarda ijtimoiy voqelik, tabiat va mehnat munosabatlari, turmush 
go’zalligini anglash, his qilish qobiliyatini tarbiyalash; 
– o’quvchilarda mavjud go’zalliklarni qadrlash hissi, estetik didni 
shakllantirish, go’zallikka muhabbat uyg’otish; 
– o’quvchilarda go’zallikni yaratish ehtiyojini qaror toptirish, estetik 
qobiliyat va madaniyatni shakllantirish.
Estetik madaniyat elementlari quyidagi komponentlardan iborat. 
Estetik qarash – estetik ongning g’oyaviy negizi, tabiat, hayot, san’at 
mohiyati haqidagi estetik fikr-mulohazalar va g’oyalar tizimi. Estetik idrok – 
ijtimoiy voqelik, buyum, hodisalarning go’zalligini ongda yaxlit aks etishi bo’lib, u 
go’zallik his etilganda yuzaga keladi va aniq maqsadga yo’naltiriladi. Estetik ong – 
shaxsga nazariy tushunchalar berish asosida predmet, buyum, voqelik va hodisalar 
mohiyatini estetik baholay olish imkonini yaratadigan his-tuyg’ular, sezgilar, 
tasavvur va qarashlar shakli. Estetik ong – estetik his-tuyg’u, estetik idrok, estetik 
bilim, estetik mulohaza, estetik baho, estetik did, estetik ideal kabilardan tarkib 
topadi.
Estetik faoliyat ko’nikmalari deb estetik ehtiyojlarni qondirish yo’lida 
muayyan xatti-harakatni amalga oshirishga imkon beradigan ko’nikmalarga 
aytiladi. 

---

73 
Estetik madaniyat – go’zallikni his etish, undan zavqlanish, mavjud 
go’zalliklarni asrash va boyitish yo’lida o’zlashtirilgan bilim, amalga oshiriladigan 
estetik faoliyat sifat darajasini belgilovchi ko’rsatkich. 
O’quvchilarni estetik madaniyatliligini quyidagi mezonlarga ko’ra aniqlash 
mumkin: 
-estetik bilimlarning tarkib topganligi;
-estetik madaniyatning tarbiyalanganligi;
-estetik va madaniy meros namunalaridan xabardor bo’lish;
-estetik tuyg’uning rivojlanganligi;
-ijtimoiy hayot, tabiat va mehnat go’zalliklarini his etish;
-go’zallikka intilish ehtiyojining rivojlanganligi;
-estetik idealning shakllanganligi;
-fikrlash, faoliyat, xatti-harakat va tashqi ko’rinishda go’zal bo’lishga 
intilish.