O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi Qo`qon Davlat pedagogika instituti Ziyayev Adhamjon Nisolmuxammatovich
7.O’quvchilarning mehnat,jismoniy va estetik tarbiyasi
Yüklə 1,5 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
64 7.O’quvchilarning mehnat,jismoniy va estetik tarbiyasi 7.1.Mehnat tarbiyasining maqsad, vazifalari. Mamlakatimizda mehnat tarbiyasining mazmuni va bolalarni mehnatga tayyorlash muammolari Rahima Mavlonova, Mamat Haydarovlar tomonidan ilmiy jihatdan asoslab berilgan. Rahima Mavlonovaning fikricha, bolalarni mehnatga tayyorlash – bu ularda mehnatga nisbatan ularning yoshiga muvofiq keluvchi ongli va ijobiy munosabatlarni tarkib toptirish, ularda amaliy ko’nikma va malakalarini egallashga qiziqishni shakllantirish demakdir. O’qituvchining vazifasi o’quvchilarga yoshligidan boshlab mehnat – bu har bir insonni vijdoni va burchi ekanligini, inson o’z mehnati bilan sharaflanishini, faqat vatan farovonligi yo’lida qilingan mehnatdagina insonning eng yaxshi fazilatlari rivojlanishi hamda takomillashishi mumkinligi anglashlariga yordam berishdir. Oilada, maktabda, jamiyatda mehnat tarbiyasi — bu mehnat ko’nikmalarini va axloqiy sifatlarni shakllantirish, tanlagan mutaxassislik bo’yicha ishlashni bilish, mehnatni va o’zgalar mehnati natijasini hurmat qilish, mehnat qilishga ehtiyojni tushunadigan, his eta oladigan insonni shakllantirish tizimidir. Mehnat tarbiyasi shaxsga mehnatning mohiyatini chuqur anglatish, ularda mehnat va mehnat faoliyatiga ongli munosabatni, shuningdek, muayyan ijtimoiy-foydali harakat yoki kasbiy ko’nikma, malakalarni shakllantirishga yo’naltirilgan pedagogik jarayon. Mehnat tarbiyasini tashkil etish shaxsda mehnat va mehnat faoliyatiga ijobiy munosabatni shakllantirish maqsadini amalga oshirishga yo’naltiriladi. Ta’lim muassasalarida mehnat tarbiyasini tashkil etishda mehnatning quyidagi turlaridan foydalaniladi: 1) o’quv mehnati; 2) ijtimoiy-foydali mehnat; 3) o’z-o’ziga xizmat ko’rsatish; 4) ishlab chiqarish mehnati. O’quv mehnati – o’quvchilar tomonidan ilmiy bilimlar, o’quv fanlari asoslarini o’zlashtirish orqali ularni amaliyotga tatbiq etishga doir ko’nikma va malakalarni shakllantirishga qaratilgan amaliy faoliyati. Ijtimoiy-foydali mehnat o’quvchilar guruhi (jamoasi) tomonidan tashkil etilib, ijtimoiy ahamiyat kasb etgani holda bevosita shaxsni har tomonlama kamol toptirish, uning muayyan ijtimoiy ehtiyojini qondirishga yo’naltirilgan mehnat faoliyatining alohida turi sanaladi. O’quvchilar ijtimoiy-foydali mehnatini tashkil etishda sinf xonasi yoki oshxonada navbatchilikni tashkil qilish, hasharlar, mehnat bayrami, ko’kalamzorlashtirish, maktab binosini ta’mirlash, fermer hamda jamoa xo’jaliklarida yetishtirilgan qishloq xo’jaligi mahsulotlarini yig’ib olishda dehqonlarga ko’maklashish kabi shakllardan samarali foydalanish mumkin. O’z- o’ziga xizmat – o’quvchilar tomonidan oilada, ta’lim muassasasida, omma uchun xizmat ko’rsatiladigan muassasalarda o’z ehtiyojlarini qondirish, shuningdek, zimmalaridagi vazifalarni ado etish maqsadida tashkil etiladigan mehnat faoliyatidir. O’z-o’ziga xizmat ko’rsatishning eng oddiy ko’rinishlari umumiy 65 ovqatlanish muassasalarida xodimlar xizmatidan foydalanmaslik, oilada yotoqxonani tartibga keltirish, kiyim-kechaklarni ozoda, o’quv qurollarini esa tartibli saqlash, shaxsiy gigiena qoidalariga amal qilish yo’lida muayyan harakatlarni bajarish kabilar sanaladi. O’quvchilarning ishlab chiqarish mehnati ta’lim muassasalarida o’quvchilarni muayyan yo’nalishlar bo’yicha kasb yoki hunar asoslaridan xabardor qilish, ularda amaliy ko’nikma va malakalarni shakllantirish yo’lida olib borilayotgan pedagogik faoliyat ko’rinishlaridan biri hisoblanadi. Mehnat tarbiyasining asosiy qismi kasbga yo’naltirish hisoblanadi. Kasbga yo’naltirish — bu o’quvchiga mehnat bozoriga va imkoniyat va ehtiyojlariga mos keluvchi kasbni tanlashlariga yordam berish jarayoni hisoblanadi. O’quvchilarni kasb tanlashga yo’naltirish ta’lim muassasalarida tashkil etiladigan pedagogik faoliyat hamda o’quvchilar ishlab chiqarish mehnatining asosiy yo’nalishlaridan biri bo’lib, unga ko’ra o’quvchilar muayyan kasb yoki hunar borasidagi bilim, ko’nikma, malakalar bilan qurollantiriladilar. Kasbga yo’naltirish tizimi quyidagi komponentlarni o’z ichiga oladi: – kasbiy ta’lim —o’quvchilarni mehnat, kasblar dunyosi, kasb tanlash muammolari bilan tanishtirish; – kasbiy tashxis—o’quvchilarni kasb tanlashga tavsiyalar berish uchun o’rganish. Tashxis tibbiy, psixologik, pedagogik bo’lishi mumkin; – kasbiy maslahat — kasb tanlash bo’yicha maslahat va tavsiyalar berish; – kasbiy tanlov —biror bir kasbga nomzodlarni tanlash; – kasbiy moslashuv — ishlab chiqarish sharoitlariga va kasb talablariga yoshlarni moslashish jarayoni. O’quvchilarni kasblar dunyosi bilan tanishtirish suhbat, ekskursiya, uchrashuvlar, anjumanlar, konkurslar shaklida tashkil etiladi. O’quvchilarni kasblarga bo’lgan qiziqish va qobiliyatlarini rivojlantirishda to’garaklarni, klublar faoliyatini, bolalar markazlarini o’rni beqiyosdir. O’quvchilarni kasb tanlashga tayyorgarligi ko’rsatkichlari quyidagilardan iborat. Kasb va uning shaxsga nisbatan talablari to’g’risidagi bilimlari, o’zining individual xususiyatlarini bilishi, tanlagan mutaxassislik bo’yicha o’quv va amaliy ishlar, umumiy mehnat ko’nikmalari ko’lami. Yüklə 1,5 Mb. Dostları ilə paylaş:
|