343
olib boradilar va ushbu mamlakatning rivojlanish extiyojlaridan kelib
chiqadigan maqsadlarni belgilaydilar:
2)Mintaqaviy banklar iqtisodiyot milliy iqtisodiy mustaqil
mamlakatlarga nisbatan ularni iqtisodiy rivojlanish darajasiga ko`ra
tabaqalashgan kredit siyosatini olib boradilar;
3)Mintaqaviy banklar o`rtasida eng katta yirik ETTB hisoblanadi:
ETTB iga 56 ta mamlakat a`zo:
ETTB faoliyati a`zo mamlakatlarda ko`ppariyaviylik,plyuralizm va
bozor islohotlarini mavjudligini nazarda tutuvchi siyosiy jixalariga
ega:
4)Osiyo , Afrika va Lotin Amerikasining yirik mintaqaviy banklari
Amerikalararo taraqqiyot banki, Afrika
taraqqiyot banki Osiyos
taraqqiyot bankilardan iborat.
-Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasida yirik xalqaro banklarning tashkil
etilishi mustamlaka tizimning tanazzulga yuz tutishi va ushbu
xududlarga xos iqtisodiy muammolarni xal etish
21.8- rasm.Mintaqaviy rivojlanish banki
1
Bozor iqtisodiyoti sharoitida iqtisodiyotini rivojlantirishda
mintaqaviy rivojlanish tashkilotlari ham muhim rol o`ynaydi.
Mintaqaviy rivojlanish banklari o`z mintaqalariga boshqa xalqaro
tashkilotlarga nisbatan imtiyozli kreditlar ajratish orqali uni
rivojlantirishni nazarda tutadi. Bunday
rivojlanish tashkilotlariga
Evropa tiklani va taraqqiyot banki, Osiyo taraqqiyot banki,
Amerikaaro taraqqiyot banki, Afrika taraqqiyot banki, Islom
taraqqiyot banklarini kiritishimiz mumkin.
Evropa tiklanish va taraqkiyot banki ETTB — 1991
yilda
tashkil topgan va unga 56 ta mamlakat a`zo. ETTB Markaziy va
SHarkiy Evropa mamlakatlariga bozor iktisodiyotiga o`tish bo`yicha
isloxotlarni o`tkazishda ko`maklashish maqsadida tuzilgan.
ETTBning asosiy faoliyat doirasi quyidagilardan iborat:
-
infratuzilmani rivojlantirish;
-turli
xususiy
va
xususiylashtirilgan
korxonalarning
loyihalarini moliyalashtirish va kreditlash. Bunda resurslarning 60% i
xususiy sektorga, 40% i davlat sektoriga mo`ljallangan;
- xususiy kapital qo`yilmalarga kafolatlar berish;
1
Муаллиф томонидан мустақил ишлаб чиқилган
344
-
iqtisodiyotning tarkibiy tuzilishini qayta qurish yuzasidan
tavsiyalar ishlab chiqish;
-
aniq loyihalarga maslahat-texnik yordam berish.
Bank uchun xususiy sektor rivojlanishi, xususiylashtirish
jarayoni, to`g’ridan-to`g’ri xorijiy investitsiyalarni jalb etish, moliya
muassasalari hamda sanoat sektorini tashkil etish va mustahkamlash,
kichik biznesni rivojlanishini qo`llab-quvvatlashga qaratilgan ustuvor
loyiha
va
dasturlar
bo`lib
hisoblanadi.
Bank
xususiy
va
xususiylashtirilgan korxonalar taklifi homiylar salohiyati yuqori
bo`lishi va biznes reja- larining ishonchli bo`lishini talab qiladi.
Boshka rivojlanish banklaridan farqli ravishda ETTB siyosiy
tuzilmalarni kreditlashda ishtirok etmaydi va xususiy sektorni qo`llab-
quvvatlash va loyihaviy moliyalashga ixtisoslashgan.
Bank takdim etadigan kreditining eng kam mikdori 5 mln.
evroni tashkil etadi. Foiz stavkalari asosiy bozor stavkasi (odatda,
LIBOR) va marjadan tashkil topadi. Kreditlar bo`yicha foiz suzib
yuruvchi (svop operatsiyalarini qo`llagan xolda) yoki kat`iy
stavkalarda belgilanadi. Marja miqdori
kredit shartlaridan kelib
chikadi.
ETTB tomonidan amalga oshirilayotgan loyihalar soni 200-2013
yillarda 265 tadan 302 tagacha ortgan. 2013 yilda ETTB tomonidan
amalga oshirilgan loyihalarning umumiy qiymati 12,9 mlrd.evroni
tashkil etgan.
2013 yilda ETTB tomonidan ajratilgan mablaglarning 38% i
moliya sektoriga, 27% i korporativ sektorga, 17% i infratuzilma
soxdsiga va 18% i energetika sohasiga yo`naltirilgan.
Osiyo taraqqiyot banki (OTB) — 1966 yilda tashkil topgan va
unga 57 tamamlakat (41 ta hududiy va 16
ta hududdan tashqari
mamlakatlar) a`zo. OTB ga a`zolik BMTning Osiyo va Tinch okeani
bo`yicha iqtisodiy va ijtimoiy masalalar bo`iicha komissiyasidagi
barcha mamlakatlar va Osiyo mintaqasidagi boshqa mamlakatlari
(agar ular BMT yoki uning ixtisoslashgan agentliklariga a`zo
bo`lsalar) uchun ochiq. A`zolikda mavjud bunday keng imkoniyatlar
OTBda Osiyo mintaqasidan tashqari mamlakatlar ulushining ortishiga
olib keldi, ularga bank aktsiyalarining qariyb 37% i va ovozlarining
35% i to`g’ri keladi.
Xalqaro tiklanish va taraqqiyot banki
(XTTB, ing.
International
Bank for Reconstruction and Development) - Jahon bankining asosiy
kredit tashkiloti bo`lib keng miqyosda Jahon banki nomi bilan
345
tanilgan. Ushbu bankga a`zo bo`lish uchun ariza taqdim etgan
mamlakat avvalo XVFga a`zolikka kirgan bo`lishi lozim. Bankning
barcha qarzlari a`zo davlatlar hukumatlari tomonidan kafolatlanishi
kerak. Qarzlar bo`yicha har olti oyda o`zgaruvchi
foiz stavkasi
belgilanadi. Hozirgi vaqtda mazkur stavka 6-7%ga teng. Qarzlar
asosan 15-20 yil muddatga, asosiy qarz summasi bo`yicha to`lovlarni
3-5 yilga uzaytirish tartibida beriladi. Qarz berish davlat xukumatining
kafolati olingandan so`ng amalga oshiriladi
1
.
XTTB – 1944 yilda Bretton-Vudsdagi (AQSHning N’yu-
Xempshir shtatidagi shaharcha) Xalqaro valyuta – moliyaviy
konferentsiyada XVF bilan bir vaqtda tuzilgan davlatlararo
investitsiya institutidir. Bir vaqtning o`zida bankning nizomi ham
bo`lib qolgan XTTB haqidagi Bitim 1945 yilda rasmiy jihatdan
kuchga kirgan, bank o`zining faoliyatini 1946 yildan boshlagan.
XTTBning shtab-kvartirasi – AQSHning
Vashington shahrida
joylashgan.
XTTB 2013 moliya yilida 20,6 mlrd.AQSH dollari hajmidagi
kredit resurslarini zahira qildi, ushbu ko`rsatkich 2009 moliya yiliga
nisbatan 52,8% oshgan.
XTTBning asosiy maqsadi – a`zo mamlakatlarga uzoq muddatli
kredit va qarzlar berish hamda xususiy investitsiyalarni kafolatlash
orqali
ularning
iqtisodiyotini
rivojlantirishga
ko`maklashish
hisoblanadi.
Dostları ilə paylaş: