348
21.4. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki.
ETTB ning asosiy maqsadi-Evropa
mamlakatlaridagi oldingi
sobiq sotsialistik davlatlarning iqtisodiyotini ko`tarishga va xususiy
tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishga qaratilgan. ETTB asosiy
kreditlash ob`ektlari qilib xususiy firmalarni yoki davlat korxonalarini
xususiylashtirish va qayta shakllangan kompaniyalar, qo`shma
korxonalarni olgan.
CHet el banklari bilan boshlangan dastlabki hamkorlik 1991 yil
ETTB xamda TIF Milliy bank o`rtasidagi shartnoma bilan izohlanadi.
O`zbekistonda xalqaro moliya-kredit muassasalari ishtirokidagi
xalqaro moliya institutlari kredit resurslari ulushi kattadir. O`zbekiston
ETTB a`zolari orasida 2493 aktsiyaga egalik qilib 69-o`rinni
egallaydi. O`zbekistonda ETTB har bir sohani moliyalashtirishda
ishtirok etmoqda. ETTBning bosh
maqsadi Markaziy va SHarqiy
Evropa, Rossiya va Markaziy Osiyo mamlakatlariga rejali
iqtisodiyotdan – bozor iqtisodiyotiga o`tishda, xususiy tadbirkorlikni
rivojlantirishda yordam berish, iqtisodiyot tarmoqlarida iqtisodiy
islohotlarni
o`tkazishga
ko`maklashish,
monopoliya
va
markazlashuvga
qarshi
kurashishda,
mamlakatlarning
tezroq
integratsiyalashuvida ularga moliyaviy jihatdan ko`maklashishdan
iborat.
Osiyo
taraqqiyot
banki
(OTB)
Birlashgan
millatlar
tashkiloti(BMT)ning Osiyo va Tinch Okeani bo`yicha iqtisodiy va
ijtimoiy komissiyasiga a`zo davlatlarning tashabbusi bilan 1966 yilda
asos solinib, Osiyo va Tinch
Okeani hududida joylashgan
davlatlarning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga ko`maklashishni
nazarda tutadi. 1966 yil Manilada o`tkazilgan Osiyo iqtisodiy
hamkorligi bo`yicha Konferentsiyada, Osiyo taraqqiyot bankiga asos
soluvchi Bitim qabul qilindi va u 1966 yil dekabr oyidan kuchga kirdi.
Bank OTBga a`zo mamlakatlarga iqtisodiy rivojlanish bo`yicha
investitsiya loyihalarini amalga oshirishda moliyaviy va texnik
yordam ko`rsatadi. O`zbekiston 1995 yil 31 avgustda OTBning to`liq
a`zosi bo`ldi. OTB O`zbekiston Respublikasida o`z faoliyatini
ravnaqini quyidagi yo`nalishlarda ko`rmoqda:
-
Iqtisodiy islohotlarga, shu jumladan, moliya institutlarining
institutsional o`zgarishlariga yordam ko`rsatish;
- Sarmoyani iqtisodiyotga yo`naltirish;
- Kambag’allikni kamaytirish va atrof muhitni qo`riqlash.
Osiyo taraqqiyot banki bilan faol, rejali moliyaviy va texnik
349
jihatdan hamkorlikni tashkil etish hamda OTB liniyasi bo`yicha
moliyalashtirish uchun taklif etilgan investitsiya loyihalarini amalga
oshirish maqsadida O`zR Vazirlar Mahkamasining 1996 yil 16 yanvar
27-f-sonli farmoyishiga asosan OTB
bilan hamkorlik qiladigan
muassasalararo
komissiya
tuzilgan.
Mazkur
farmoyishda
belgilanganidek, OTB faoliyati O`zbekistonda asosan qishloq
xo`jaligi, infratuzilmani qayta qurish (temir yo`llar, avtomagistral),
tog’-kon sanoati, gaz quvurlarini o`tkazish, turizmni rivojlantirish,
sog’likni saqlash va ekologiya, iste`mol mollarini ishlab chiqarish va
bank tizimini rivojlantirishga yo`naltirilgan.
Hozirgi
kunda
mamlakatimiz
iqtisodiyotida,
shuningdek,
iqtisodiyotga jalb qilinayotgan xorijiy investitsiya va kreditlar ichida
Xalqaro tiklanish va Taraqqiyot banki (XTTB) alohida ahamiyat kasb
etmoqda. XTTB 1944 yilda BMTning konferentsiyasida tashkil
etilgan va 1946 yil iyundan boshlab faoliyat yurita boshlagan. U
Xalqaro Rivojlanish Assotsiatsiyasi (XRA), Xalqaro Moliya
Korporatsiyasi (XMK), Xalqaro Investitsiyalarni kafolatlash Agentligi
kabilarni bilan hamkorlik qiladi.
O`zbekiston Jahon banki va XRAga 1992 yil sentyabrda a`zo
bo`lgan. Jahon banki mamlakatimizda
hukumat tomonidan amalga
oshirilayotgan islohotlarni hamda boshqa moliyaviy va texnik
yordamlarni qo`llab-quvvatlaydi.
Bugungi kunda mamlakatimizda bank tizimi sohasidagi
hamkorlik samarasi yanada oshib bormoqda. Mamlakatimiz hukumati
va tijorat banklari dunyoning eng mashhur hamda moliyaviy jihatdan
barqaror rivojlangan chet el banklari bilan hamkorlik o`rnatmoqdalar.
Misol uchun, 2003 yil sentyabr oyida O`zbekiston Islom
Taraqqiyot Banki (IsTB) ga a`zo bo`ldi. Bugungi kunda
hukumatimizning «Islom taraqqiyot banki bilan hamkorlikni
rivojlantirishga doir chora-tadbirlar to`g’risida»gi
qaroriga muvofiq
amaliy ishlar olib borilmoqda.
IsTB davlatlararo kredit tashkiloti sifatida tashkil etilgan bo`lib,
unga musulmon davlatlari a`zo hisoblanadi. Ushbu bank fors ko`rfazi
mamlakatlarining neft daromadlari hisobiga tashkil etilgan ilk
moliyaviy institutdir. 1973 yil dekabrda musulmon davlatlari Moliya
vazirlari Konferentsiyasida IsTB bo`yicha kelishuv imzolandi va 1975
yil oktabrda bank o`z faoliyatini boshladi. Bankning asosiy maqsadi
qilib a`zo mamlakatlarning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishiga xizmat
qilish belgilandi.
350
Xulosa qilib aytganda, keyingi yillarda mamlakatimizning eng
yirik va rivojlangan banklari chet el
banklari va boshqa xalqaro
moliya-kredit tashkilotlari kredit yo`nalishlari orqali loyihalarni
moliyalashtirishda jonbozlik ko`rsatmoqdalar jumladan, xalqaro
moliyaviy institutlar mablag’lari hisobiga kichik va xususiy
tadbirkorlik investitsiya loyihalari, shuningdek, kichik va xususiy
tadbirkorlik sub`ektlariga xizmat ko`rsatuvchi infratuzilmalarni
zamonaviylashtirish va tashkil etish loyihalarini moliyalashtirish
orqali mamlakatda haqiqiy mulkdorlar sinfini shakllantirishga, kichik
va xususiy tadbirkorlik sub`ektlarni yanada rivojlanishini ta`minlashga
erishilmoqda va natijada milliy iqtisodiyot rivojlanishi tezlashishiga
ma`lum ma`noda erishish imkoniyati yaratilmoqda.
Dostları ilə paylaş: