O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat universiteti

5.2. Pul tizimining elementlari. 
Pul tizimining elementlari xususida iqtisodchi olimlar o`rtasida 
munozarali fikrlar mavjud. Taniqli iqtisodchi olim O.I.Lavrushinni 
fikriga ko`ra pul tizimini boshqarish printsipi, emissiya mexanizmi va 
kassa instrumentlari ham asosiy elementlar sifatida e`tiorof etadi. 
Beloglazava baho masshtabini ham kiritadi. 
Beloglazova pul tizimiga 5 ta elementni kiritadi: 
1. Pul birligi
2. Baho masshtabi 
3. Pul aylanmasi 
4. Pul massasi 
5. emmisiya mexanizmi 
SHuningdek, Miller, Xesus de Sota kabi mashhur iqtisodchi 
olimlarning pul tizimining elementlari xususida o`z qarashlari mavjud:
Ko`pchilik iqtisodchi olimlar tomonidan e`tirof etilgan pul 
tizimining elementlariga quyidagilar kiradi:
1. Pul birligi 
2. Pul aylanmasining tarkibi
3. Pul aylanmasini tashkil qilish va tartibga solish 
4. Pul massasi va uning tarkibi 
5. Milliy valyutaning pariteti 
6. Milliy valyutaning kursi
7. Pul tizimini tashkil qiluvchi va tartibga soluvchi organ
1. O`zbekiston Respublikasining zamonaviy pul tizimi milliy 
valuta so`m muomalaga kiritilgandan keyin shakllandi. YAngi pulni 
eski valuta birligiga almashtirish “denominatsiya” deb ataladi. 
O`zbekiton pul tizimi quyidagi elementlardan tashkil topadi: 
1. Milliy valuta so`m; 
2. Pul aylanmasi naqd va naqdsiz pul aylanmasidan iborat; 
3. Respublikamizda pul aylanmasini tashkil etish va tartibga 
solish MB tomonidan nazorat qilionadi. O`zbekiston respublikasi MB 
to`g’risidagi qonunga muvofiq MB pul massasining o`sishini nazorat 
qiladi. 
4. Pul massasini miqdoriy o`lchashda M0, M1, M2 pul 
agregatlaridan foydalaniladi; 
5. So`mning valuta pariteti AQSH $ ga nisbatan aniqlanadi; 
6. Milliy valuta so`mning valuta kursi respublika valuta 
birjasida AQSH $ ga nisbatan aniqlanadi. 2003-yil 8-oktyabrda 

---

90 
O`zbekiston hukumati xalqaro valuta fondi nizomining VIII-moddasi 
bo`yicha majburiyatlarini qabul qildi. Natijada milliy valutamizning 
almashuv kursi unifikatsitya qilindi. 
7. MB pul tizimini tartibga soluvchi rasmiy davlat organi 
hisoblanadi.