R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

O'tkir yallig'lanish suyuq qism, hujayra m assasidan tarkib topgan va tarki­
bida toqim alarn in g parchalanish m ahsulotlari bo'ladigan ekssudat paydo bo'lishi 
bilan birga davom etib boradi. E kssu datn in g tabiati h ar xil bo'ladiki, b u narsa 
qo'zg'atuvchining nechog'lik virulentligiga, m ak roo rgan izm n in g holati va ja r a ­
yon in in g qaysi jo y id a b o sh lan gan ig a bog'liqdir. M asalan , virulentligi past 
bo'lgan qo'zgatuvchilar tasiri n atijasid a boshlanuvchi yallig'lanish paytida ekssu- 
d atd a faqat globu lin lar topiladi. B irm un cha kuchli virulent infeksiyalarda, m a­
salan, difteriyada ek ssu datda fibrinogen paydo bo'ladi. E kssu datda eritrotsitlar 
bo'lishi ham tom irlar o'tkazuvchanligining ancha ch uqur buzilganligidan darak 
beradi. A yn iqsa xatarli infeksiyalar uchun ana sh un day ge m orragik yallig'lanish 
xarakterlidir. Ba’zi yallig'lanish reaktsiyalarida ekssu datlar aralash, m asalan , se- 
roz-gem orragik , seroz-fibrinoz bo'lishi m um kin. O 'tkir yallig'lanish uchun m o r­
fologik v a k lin ik belgilarnin g turli-tum an bo'lishi xarakterlidir. Ekssudatning 
tabiatiga qarab o'tkir yallig'lanish seroz, kataral, fibrinoz, yiringli, chirik, gem or­
ragik, aralash xillarga bo'linadi.
S E R O Z Y A L L IG ‘L A N IS H
Seroz yallig'lanish salgina loyqa ekssudat hosil bo'lishi bilan tariflan adi. Bu 
ekssudat tarkibida aso san 3 —8% album in, yakkam -dukkam leykositlar va seroz 
p ard alarn in g ko'chib tushgan h u jayralari bo'ladi.
Seroz yallig'lanish ning sabablari turli-tum an, term ik, kim yoviy omillar, 
infektsion va en dokrin om illar sh ular jum lasidan dir. Yallig'lanishning bu turi 
ko'pincha seroz bo'shliqlarda bosh lan ad i (plevra bo'shlig'i, qorin, yurak xaltasi, 
bo'g'im lar bo'shlig'ida) va seroz peritonit, plevrit, perikardit, artrit paydo 
bo'lish iga olib keladi. Seroz yallig'lanish yum sh oq m iya p ard alarid a ham k u za­
tilishi m u m kin. Seroz m eningit y u m sh oq m iya p ardalarin in g varaqlari o'rtasida 
ekssu dat to'planib qolish i bilan birga davom etadi. Seroz pardalar yallig'langanida 
u lard a giperem iya boshlanadi. Parenxim atoz organ larida seroz yallig'lanish

---

kam roq uchraydi. M iokard da ekssu dat m uskul tolalari d astalari o'rtasida, k apil­
larlar atrofida toplan ib boradi. Seroz gepatitda D isse bo'shlig'ida seroz ek ssu ­
dat to'planib borish i m u n osabati bilan bu bo'shliqning kengayib ketishi ko'zga 
tashlanadi. Buyraklarning seroz yallig'lanishida ekssu dat aso san Shum lyans- 
kiy — B oum en kapsulasi bo'shlig'ida to'planadi. Seroz p n evm on iya alveolalar 
bo'shlig'ida ekssu dat to'planib borish i bilan birga d av om etib b orad i. B adan terisi 
kuygan m ah allarda ham seroz yallig'lanish boshlanadi, bu n d a seroz ekssu dat teri 
epiderm isi tagid a to'planib borib, yirik qavarchiqlar hosil qiladi.
Seroz yallig'lanish yiringli yoki gem orragik yallig'lanish ga aylanib ket- 
m aydigan bo'lsa, uning oqibati od atd a xayrli, chunki seroz ekssu dat hech q an ­
day iz q o ld irm asd an o so n g in a so'rilib ketadi. B ir qan ch a h o llard a seroz p ard a ­
lar salgin a qalin tortishi yoki parenxim atoz organ larn in g kichik-kichik joylari 
sklerozga uchrashi m um kin. M asalan , jigar, m io k ard d a sh un day h o d isa k u za­
tiladi.
Seroz yallig'lanishning organizm uchun ah am iyati jarayon n in g qayerda 
b osh lan gan iga bog'liq. M asalan , badan terisin in g o ch o q li seroz yallig'lanishi 
organ izm ga aytarli ziyon-zahm at yetkazm aydi. Lekin y u rak xaltasi bo'shlig'ida 
ekssu dat to'planib borishi bilan davom etadigan seroz p erikardit esa yurak faoli­
yatini izdan chiqarib qo'yishi m u m kin. Plevra bo'shlig'ida to'plangan ekssudat 
o'pkaning qisilib qolishi (kollapsga) v a o'tkir o'pka yetishm ovchiligi bosh lan ish i­
ga olib keladi.
K A T A R A L Y A LLIG ‘LA N 1SH