Alisher navoiy nomidagi toshkent davlat
Yüklə 4,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
| – 128 –
– 129 – Ayni holni «Kuntug‘mish» dostonining ijodiy tarixida ham kuzatish mumkin. «Kuntug‘mish» dostonining dastlabki asosi mo‘g‘ullar istilosidan ancha keyin, xalqning mo‘g‘ullar zulmiga qarshi noroziligi kuchaygan va ularga qarshi avj olgan davrlarda qadimiy Talas atrofida yaratilgan. «Kuntug‘mish» dostoni qoraxoniylar davridagi tarixiy voqealarning aynan aksi ekan, degan xulosaga kelish to‘g‘ri emas. Uning yaratilish asoslaridagina juda oz miqdorda bo‘lgan tarixiy voqealar kuylanish va qayta ijod davomida doimiy ravishda epiklashib borgan. XVI asr oxirlaridan boshlab doston romanik planda jiddiy ravishda qayta ishlangan. Bunda Qo‘rg‘on dostonchilik maktabiga mansub baxshilarning xizmatlari nihoyatda katta bo‘lgan. «Kuntug‘mish» dostoni bizga yetib kelgan holida badiiy barkamol, kompozitsion pishiq, ishqiy-romanik doston- larning eng yetugi hisoblanadi. Unda ishq, muhabbat, vafo va oila masalalari ijtimoiy hayot hodisalari bilan bog‘liq holda tasvirlanadi. Kuntug‘mish Zangarga kirib keladi. Qahramonning darvozabon, bozorda kalava sotuvchi kampir, Xolbekaning kanizi Zamongul bilan uchrashuvi epizodlarida uning mardligi, ahdiga vafodorligi ta’kidlanadi. Kuntug‘mish aql-farosati bilan nard o‘yinida ko‘plab talabgorlarni yenggan mag‘rur Xolbekani mot qiladi va shu mardligi tufayli ham u bilan qovusha oladi. Lekin ularni Buvraxon jallodlari band etishadi. Kuntug‘mish va Xolbekani xom teri ichiga solib, asov baytalning dumiga taqib, cho‘l jaziraga haydash jazosi tayinlanadi. Kuntug‘mish va Xolbeka teridan omon-eson chiqib, Mo‘g‘ol tog‘ida makon tutib egizak farzand ko‘rishadi. Lekin karvonboshi Azbarxo‘ja hiyla bilan Kuntug‘mishni mast qilib, Xolbekani go‘daklardan ajratib olib ketishi – 129 – epizodida ona tilidan aytilgan uchta monolog ona qalbi va muhabbatini butun to‘laligi bilan namoyon etadi. Dostondagi barcha motiv va epizodlarda uning yaxlit kompozitsion birligi ta’minlagan. Undagi har bir detal muhim vazifa o‘taydi. Bu jihatdan dostonga Kuntug‘mishni ko‘rgan cho‘pon hikoyasining kiritilishi xarakterlidir. Xuddi shu hikoya to‘rt tomonga tarqab ketgan egizaklar va ota- onalar taqdirini ko‘rsatishda muhim rol o‘ynaydi, asarning kompozitsion izchilligini ta’minlaydi. Cho‘pon hikoyasi orqali o‘z boshlariga tushgan fojiani bilib olgan Gurkiboy avval Mohi bilan, so‘ng onalari va otalari bilan topishadilar. «Kuntug‘mish» dostonida Ergash shoir va Qo‘rg‘on dostonchilik maktabi baxshi-shoirlarining poetik iqtidori, iste’dodi, mumtoz adabiyot an’analari bilan uyg‘un yo‘llar yanada yorqin namoyon bo‘lgan. Yüklə 4,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|