Mikroprotsessorlar va mikroehm asoslari

K t)t| boshqarish
Siunal nianbasini tanlash
Ishua tushiiish va to'xtatish
T -S triu s ic m i nolua k o liin s h
T :S u a lis h u a i u \s a i
Taymer sanagichi
M
C T
T L
R D
W R
H / l,
T H
s
0
TF
✓ tNT
к
7.23-rasm Taymer sa tm g ich in i m oiht/ining tuzilish sxemasi.
16-razryadli sanagich MK xotirasida ikkita registr tasvirlangan: TH- 
sanagichning katta bayti TL-kichik bayti. 0 ‘qish uchun va yozish uchun registrlar 
mayjud. Hisob yo’ nalishi faqat to’g’ ri, ya’ ni kirish inipul’slari sanagich ichiga 
kirayotgan vaqtda inkrementlanatii. Sanagichni to’g’ irlashga bog'liq holda kirish 
signallarini manbalaridan biri qo’ llanishi mumkin.
• f BUS chastota boelgich boshqaruv chiqishli ketma-ket impul's;
« Kontrollerning TOSK1 kirishiga kiruvchi tashqi hodisa signallari.
Birinchi holatda sanagich taymer rejimida. ikkinchisida hodisa sanagichi 
rejimida ishlaydi deyiladi. Sanagichni to'lish vaqtida trigger to’ lishi TF "b ir” ga 
rostlanadi, agar ruxsat tavmerdan uzilish bo'lsa, bu uzilishga so’ rov generatsiva 
qiladi. Taymerni ishga tushirish va to'xtatish faqat programma boshqaruvi ostida 
amalga oshirilishi mumkin. Programmali ixtiyoriy holatida sanagichning ham katta 
ham kichik bitiga rostlanishi sanagichning hozirgi kodini o’qishi mumkin.
Muhokama qilingan taymcr/sanagichning “ sinflangarT moduli oddiy M K ga 
tegishli turli modeilarda keng qo’ llaniladi. U vaqt intervailarini o’ lchash uchun 
impul'slar ketma-ketligini tashkil qilish uchun ishlatilishi mumkin. "Sinflangan" 
taymer/sanagichning asosiy kamchiliklari quyidagilar:
• vaqt intervalining o’ zgarishi vaqtidagi xatoning paydo bo’ lishining 
keltirilishidagi va “ ms” birlikdagi vaqt o’zgaiish intervali uzunligining minimal 
cheklashidagi ishga tushirish va to’ xtatish komandasining bajarilishiga vaqt 
sarflanishi;
• hisob koeffitsientining to’ iiq davridan farqli raivshda vaqt intervalini (vaqt 
belgisi) tashkil qilish vaqtidagi qiyinchilik (K dc|/Fbus)2 16 ga teng;
• birdaniga bir nechta kanalga bir vaqtda xizmat qilish (o’ lchash yoki impul’s 
signalini tashkil qilish) og’ irligi.
Keltirilgan kamchiliklardan birinchi ikkitasi MCS-51 (Intel) oilasi M K sidan 
foydalanib taymer/sanagich moduli mukammallashtirish orqali bartaraf qilingan. 
Hisob kirishidagi qo’ shimcha mantiq agar kirish yo’ llaridan biriga signal sathi “ I ” ga
263

---

teng bo’ lsa, sanagich kirishiga taktli impuls kirishiga ruxsat beradi. Bunday yechim 
vaqt intervallarining o’ lchash aniqligini oshiradi, shu sababli taymerning ishga 
tushirish va to’xtatish apparat orqali bajariladi. Mukammallashtirilgan taymerda ham 
to’ lib ketish vaqtida ixtiyoriy kod sanagichni qayta yuklash rejimini amalga oshiradi. 
Bu hisob to’ liq koeffitsienti davridan farqli ravishda davrli vaqt ketma-ketligini 
tashkil etish uchun ishiatiladi.
Lekin 
bu 
mukammalliklar 
“ sinflangan”
taymer 
modulining 
asosiy 
kamchiliklarini bartaraf qila olmaydi ishning bir kanalli rejimi. Haqiqiy vaqt M K
mukammalligi quyidagi yo’nalishlarda ko’rinishi mumkin:
• taymer/sanagich modullari sonini kattalashtirish. Bu yo’ l MCS-51 strukturali M K
va yana Mitsubishi va Hitachi kompaniya M K uchun chiqaruvchi firmalar uchun 
xarakterlangan;
• taymer/sanagich modul strukturalari modifikatsiyasi, bu sanagichlar sonini 
katttalashtirish hisobiga emas, kirish egallash (input capture-IC) va chiqish 
taqqoslash (output compare-ОС) qo’shimcha apparat vositalari kiritish hisobiga 
kanallar sonini orttirishga erishiladi [1,10].
7.14.2. K iris h kanalini egallash taymeri.
Taymer yoki sanagichning kirish egallash harakat jarayoni 7.24-rasmda
Hodisa detektorining sxemasi M K kirishlaridan birida kuchlanishlar sathini 
“ kuzatadi” . Hammadan ko’ra bu detektor kirish/chiqish portining yo’ llaridan biridir.
264

---

Mantiqiy signal sathining “ 0” dan “ 1” ga o’zgarayotganda va aksincha strob yozishga 
tayyorlanadi va kirish egallashning 16-razryadli registrida taymer sanagichning 
hozirgi vaziyati yoziladi. Mikroprotsessorli texnikada ta’r if berilgan harakat egallash 
hodisasi deb ataladi. Kirishdagi signal tip tanlanishi imkoniyati nazarda tutilgan va bu 
hodisa kabi qabul qilinadi:
• Signalning musbat (oldingi) fronti;
• Signalning manfiy (orqa) fronti;
• Signal mantiqiy sathining har qanday o’ zgarishi.
Egallash hodisasining tip tanlovi taymerning initsializatsiya jarayonida 
to’g’ rilanadi va programmani bajarilishiga kirishda takror-takror o’zgarishi mumkin. 
Kirish egallash triggeri “ 1” da har bir hodisa egallashi to'g'rilanishga keltiriladi va 
1CF egallash kirishi flag (belgi) chiqishida paydo bo’ ladi. Kirish egallash trigger 
holati programmali o’qilishi mumkin, lekin agarda ruxsat egallash hodisasi bo'yicha 
uzilish bo’ lsa - INT 1C uzilishiga so’ rov tashkil etiladi.
Uzilishni tashkil etish programmasiga o'tish vaqti bilan bog' 1 ic] kirish 
egallashdan foydalanish rejimi vaqt kirish intervallini o’ zgarish xatoligini chiqarib 
taslilashga ruxsat beradi. shu sababli sanagichning hozirgi Iwlatidan nusxa olish 
programma vositalari yordami bilan emas apparai orqali amalga oshiriladi. l.ekin 
uzilishni tashkil qilish ost programmasiga o'tish vaqti. vaqt intcrvalining o'zgarish 
vaqti uzunligiga cheklash qo'yadi, shu sababli birinchi hodisa kodi MK da o’ qilishiga 
qaraganda egallashning ikkinchi hodisasi kevinroq sodir bo’ lishi taxmin qilinadi.
7.M.3. T-.ivmenii d iiq ish in i taqoslovchi kanafini strukturali sxemasi.
Chiqish taqqoslash kanalining apparat vositalari strukturasi 7.25-rasnida 
keltirilgan.
Raqamli komparator sanagichning hozirgi kodi bilan chiqish taqqoslashning 16- 
razryadli rcgistridagi kodni uzluksiz taqqoslab turadi. MK chiqishlaridan biriga (7.25- 
rasmda Pxj) kodlar tengligi vaqtida mantiqiy signalning berilgan sathiga 
to'g'rilanadi. Odatda chiqish taqqoslash hodisasi paytida Pxj chiqishiga uch signal 
o’zgarishi nazarda tutiladi:
• Yuqori mantiqiy sathni to'g'rilash;
• Past mantiqiy sathni to’ g'rilash;
• Chiqishda signalni invertirlash.
Taqqoslash hodisasi boshlanganda chiqish taqqoslash OCF belgisiga muvofiq 
chiqish taqqoslash triggeri " Г ’ da to’ g’ rilanadi. Analog rejimda chiqish taqqoslash 
trigger holatining kirish egallash programma orqali o'qilishi mumkin. lekin agarda 
ruxsat/taqqoslash hodisasi bo'yicha uzilish bo'lsa 
INT ОС uzilishga so'rov tashkil 
etiladi.
Chiqish taqqoslash rejimi hammadan ko'proq berilgan uzoqlikdagi vaqt 
intervalini tashkil etish uchun mo’ ljallangan. Tashkil etilgan vaqt interval! uzoqligi 
faqat ayrim kodlarda aniqlanadi: chiqish taqqoslash registiriga yuklangan ketma-ket 
va MK ning programma ta’ minotiga bog’ liq bo’ lmagan. Kodning yangi qiymatini 
taqqoslash kanali registriga yozish uchun zarur bo’ ladigan vaqt tashkil etilgan vaqt 
intervalini minimal uzunligini chegaralaydi.
265

---