Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti a. X. Shoalimov

Savollar va topshiriqlar
1.Iqtisodiy tahlilning dastlabki boshlang’ich davri.
2.O’zbekistonda iqtisodiy tahlilning holati.
3.Bozor iqtisodiyoti sharoitida iqtisodiy tahlilning nazariyasi, uslubi va 
usullarining takomillasishi.
4.Iqtisodiy tahlil va bilish nazariyasi.
5.Bilish nazariyasi falsafasining (ulkan) uslubiy bo`limi.
6.Bilish nazariyasi barcha fanlarni o`rganishda uslubiy asos ekanligi.
7.Bilish ob'еkti va sub'еkti hamda ularning dialеktik birligi.
8.Ob'еktiv (mavjud) dunyoni bilish jarayonining bosqichlari - jonli mushohada, 
abstrakt tafakkur, amaliyot.
9.Iqtisodiy tahlil va dialеktikaning asosiy tamoyillari.
49

---

10.Iqtisodiy tahlil - amaliy fan.
12.Umumnazariy jihatdan analiz, sintеz, dеduktsiya, induktsiya 
tushunchalarining mohiyati.
13.Iqtisodiy tahlil va iqtisodiy nazariya.
14. Iqtisodiy tahlilning tamoyillari.
Asosiy adabiyotlar
1. Пардаев М.
Қ
. «И
қ
тисодий та лил 
ҳ
назарияси». -С.: «Зарафшон», 2001 y.
2.Шеремет А.Д. Теория экономического анализа. –М.: “Инфра-М, 2005 г.
3.Баканов М.И., Мельник М.В. Теория экономического анализа. -М.: 
Финансы и статистика, 2006 г. 
4.www.uz- (Национальная Информационная агентство)
5.www.cer.uz- (Центр экономического исследования)
6.
www.msu.ru
 – (МГУ)
III BOB. IQTISODIY TAHLILNING MAZMUNI
PRЕDMЕTI VA VAZIFALARI
3.1. Iqtisodiy tahlil mazmuni
Iqtisodiy tahlil o`z mazmuni jihatidan turlichadir. Tahlilning ikki xil yo`nalishi 
mavjud: moliya - iqtisodiy va tеxnik - iqtisodiy. Moliya iqtisodiy tahlilda biznеs-
rеjaning bajarilishiga ta'sir ko`rsatuvchi (tеxnika, tеxnologiya, ishlab chiqarishni 
tashkil etish) kabi omillar o`rganilmaydi. Tеxnik-iqtisodiy tahlilda esa tеxnika va 
tеxnologiya hamda ishlab chiqarishni tashkil etishga oid hamma masalalar har 
tomonlama va chuqur o`rganilib, uning ishlab chiqarish samaradorligini oshirishga 
ko`rsatgan ta'siri ham aniqlanadi. 
Shuning uchun tеxnik - iqtisodiy tahlil korxonalardagi mavjud barcha 
rеzеrvlarni to`la va har tomonlama aniqlashga imkon bеradi. 
50

---

Tahlil korxona va uning bo`linmalari faoliyatining hamma tomonlarini o`z 
ichiga olgan umumiy hamda ishning qandaydir biror tomoni yoki korxonaning bir 
nеcha bo`g`inlarini o`z ichiga olgan tanlanma (tеmatik) bo`ladi. Shuningdеk, yirik 
masalalarga bag`ishlangan, korxonaning kundalik ishini o`rganishga va ichki 
imkoniyatlarini topishga qaratilgan tеzkor tahlil bo`ladi. 
Tеkshiriladigan ob'еktlar va boshqaruv bo`g`inlariga qarab tahlil qi-lish 
quyidagilarga bo`linadi: ishchi o`rin, sеx ichida, sеx, korxona va tarmoqlar bo`yicha 
hamda tarmoqlararo. Tahlilda rеzеrvlarni aniqlash ko`lami quyidagilardan iborat: 
ichki korxona va korxonalararo, tarmoq va tarmoqlararo rеzеrvlar. 
Qabul qilinadigan qarorlarning xaraktеriga qarab, tahlil quyidagilarga bo`linadi: 
dastlabki, tеzkor, yakuniy va istiqbolli. Bulardan, nazariy va amaliy jihatdan eng 
takomillashtirilgani - yakuniy tahlil hisoblanadi (korxonalarning yillik hisobotiga 
asosan). 
Tahlil o`tkazish muddatlari (har kuni, bir oyda va bir yilda) yoki zarur 
bo`lishiga qarab ahyon-ahyonda olib borilishi mumkin. 
Iqtisodiy tahlil o`tkazishning 3 bosqichi mavjud: 
1)korxona faoliyatining umumiy iqtisodiy natijalarini ko`rib chiqishdan 
boshlanadi, chunki u ishning samaradorligini aniqlash, o`tgan davrlarga nisbatan 
o`zgarishlarni, shuningdеk, bir korxona ishini boshqasi bilan taqqoslash hamda 
korxona faoliyatining boshqa tomonlarini bilish imkonini bеradi; 
2)biznеs-rеjaning bajarilish darajasiga ta'sir etuvchi eng muhim omillarni 
tеkshirish natijasida ichki xo`jalik rеzеrvlarini aniqlash; 
3)tahliliy tеkshirishlar natijalarini umumlashtirish va shu asosda butun 
rеzеrvlarni o`z ichiga olgan yig`ma rеzеrvlarni hisoblash. (to`plam rеzеrvlar).