Personalni strategik boshqarish

8.1.rasm. Kompaniya xo’jalik portfelining o’sish/ulush BKG matritsasi

So’rov belgilari yoki «murakkab bolalar» matritsaning yukoridan ung katagiga tushgan kompaniyalarni BKG «surov belgilari» yoki murakkab bolalar deb ataydi. Yukori usish sur’atlari ularni tarmok nuktai nazaridan jozibali kiladi. Lekin, bozorning nisbiy ulushini pastligi bu tarmoklar faoliyat olib borayotgan rakiblar bilan muvaffakiyatli rakobat kila oladilarmi degan savolni kuyadi. «Surov belgilari» yoki

«murakkab bolalar» ning kismati shunday.
Yulduzlar. Tez usayotgan tarmoklardagi yukori nisbiy bozor ulushiga ega bulgan kompaniyalar jadvalida yulduzlar deb nomlangan. Chunki ular eng kup foyda olish va usish istikboliga ega buladilar.
Sogin sigirlar. Sekin usayotgan tarmoklarda yukori nisbiy bozor ulushiga ega bulgan kompaniyalar BKG jadvalida sogin sigirlar deb atalgan.
Itlar. Sekin usayotgan tarmoklardagi past nisbiy bozor ulushiga ega bulgan kompaniyalar. Bularning usish istikbollari zaif bulib, bozorda kolok pozitsiyalarni egallaydilar. Tajriba egri chizigida ilgorlardan keyinda turishlari ular oladigan foydaning xajmini cheklaydi.
«Usish- ulush» matritsasining asosiy ustunligi shundan iboratki, u nakd pullarning xarakati va xar bir biznesning investitsion ta’siridagi dikkatini karatadi. Korporatsiyaning moliyaviy resurslarini xujalik birliklari o’rtasidagi kanday kilib okilona taksimlash mumkin degan savolga javob beradi.
«Jozibalik - pozitsiya» matritsasida xar bir xujalik birligining axvoli tarmokning uzok muddatli jozibaligini kuchini kismining rakobatdagi pozitsiyasini son jixatdan baxolash asosida aniklanadi. Tarmokning jozibaligi - rakobatdagi pozitsiya matritsasi
«usish- ulush» matritsasiga karaganda ancha kuchli kontseptual asosga egadir.
Xayotiy tsikl matritsasi diversiyalangan kompaniyaning turli xujalik birliklarini tarmokning xayotiy tsikli boskichlari buyicha taksimlanishini kursatadi.
Ushbu matritsa «Menejment asoslari» kursida batafsil kurib chiqilgan. Undan foydalanishdan asosiy maqsad menejerga firma portfelidagi urta korxonalar urtasidagi moliyaviy oqimlarga bulgan talablarni aniqlashda yordam berishdir. BKG yondashuv uchta asosiy bosqichdan iborat:
- firma faoliyat soxasini urta korxonalarga bulish va ularning uzoq muddatli istiqbollarini baxolash;
- urta korxonalarlarni matritsa yordamida uzaro taqqoslash;
-xar bir urta korxonalarga nisbatan strategik maqsadlarni ishlab chiqish. BKGning asosiy tavsiyalari:
1. «Sog’in sigirlar»dan tushgan daromadlarning ortiqcha qismi tanlangan
«yovvoyi mushuklar»ni rivojlantirish va rivojlanayotgan «yulduz»larni tarbiyalashga sarflanishi kerak. Uzoq muddatli maqsadlar «yulduzlar»ning pozitsiyalarini mustahkamlash va «yovvoyi mushuklarni» «yulduzlar»ga aylantirishdan iborat bulib, bu kompaniya portfelining jalb qiluvchanligini yanada kuchaytiradi.

2. Uzoq muddatli istiqbollari zaif yoki mavxum bulgan «yovvoyi mushuklar»ni shunday echintirish kerakki, kompaniyadagi moliyaviy resurslarga bulgan talabning kamayishiga erishish lozim.

3. Tarmoqdagi urta korxonalar «kuchuk»larga aylanib qolganda kompaniya
«xosilni yig’ib olish», «echintirish» yoki tugatish yordamida soxani tark etishi kerak.
4. Agar kompaniyaga «sog’in sigirlar», «yulduzlar» yoki «yovvoyi mushuklar» etishmayotgan bulsa, u xolda portfelni muvozanatlash uchun yon bosib, «echintirish» kerak buladi. Portfelda kompaniyaning sog’lom usishini ta’minlash uchun etarli miqdorda «yulduzlar» va «yovvoyi mushuklar» bulishi xamda ularni investitsiyalar bilan ta’minlash uchun «sog’in sigirlar» mavjud bulishi kerak.
BKG matritsasining asosiy afzalligi turli urta korxonalar uchun moliyaviy mablag’larni oqimlariga qaratilishi va ushbu oqimlardan korporatsiya portfelini optimallashtirish uchun foydalanilishidir. Ammo BKG matritsasida bir qator kamchiliklar ham bor. Bu ikki ulchamli soddalashtirilgan model bulib, bir qator muxim omillarni xisobga olmaydi. Bozorning kichik qismini egallagan biznes ham juda katta daromad keltirishi va kuchli raqobatli pozitsiyani egallashi mumkin. Xuddi shuningdek, urta korxonalarning jalb qiluvchanligini belgilovchi yagona omil emas.