Peşaver geceleri

Ömer’in İlmi Makamı Hakkında Soru ve Onun Yanıtı

Nevvab: Bu sabah bir grup insan evimde toplanarak hep sizin iyiliğinizi andılar. Önceki geceler yaptığınız konuşmaları gazete ve dergilerden okuyor ve tartışıyorlardı. İslâmi Kalec Vaschool’da²⁰⁵ okuyan oğlum bana şöyle dedi: Birkaç gün önce üstatlarımızdan biri derste bir münasebetle şöyle dedi:

“Asr-ı Saadette Medine’de büyük fakihlerden biri de Ömer bin Hattab idi. O Kur’ân, ilmi ve fıkhi meseleler hakkında büyük bir görüş sahibiydi. Ali bin Ebi Talib, Abdullah bin Mes’ud, Abdullah bin Abbas, İkrime, Zeyd bin Sabit ve diğer alimler arasında Ömer daha alim ve seçkin biriydi. Bütün sahabeden ilmi ve fıkhi açıdan üstün olan Ali bile, bazı fıkhi konularda aciz kalınca Ömer’e müracaat ediyor, onun ilminden istifade ediyor, birçok ilmi ve fıkhi sorunlarını onun sayesinde hallediyordu!”

Evime gelenler de bunu tasdik ederek; “Alimlerimiz, Ömer’in ilim ve amel açısında asrının dahilerinden olduğunu açıkça beyan etmiştir.” dediler.

Ben din ve tarih hakkında tam bir bilgim olmadığı için sustum, dostlara ve özellikle de oğluma bu konuyu size sormaya söz verdim. Burada Şii ve Sünni alimlerin huzurunda konuyu size bildiriyorum. Bizlere sahabenin ilmi makamını beyan ediniz, lütfen bu konuyu tartışın ki herkes istifade etsin. Böylece her sahabenin ilmi değerini bilelim. Hangi sahabe ilmi açıdan daha üstündür, haberdar olalım. Dostlarım ve oğlum da buradadır. Bizleri bilgilendirirseniz çok memnun oluruz.

Davetçi: (O okulda tarih, coğrafya ve İngilizce öğretmeni olan Şia bilginlerinden Yusuf Ali Şah Bey’e konuyu sordum. O hangi öğretmenin olduğunu bilmediğini ve ne dediğini duymadığını belirtti. Bunun üzerine şöyle devam ettim:)

Kim söylediyse çok ilginçtir, bilemiyorum bu sözleri neye dayanarak söylemiş! Sıradan insanların sözlerinde ifrat tefrit çoktur. Ama bir öğretmenin sözleri delil ve mantığa dayanmalıdır. Bu ilimsiz ve fanatik öğretmen her kimse önceki alimlerin hiçbirisinin iddia etmediği bir iddiada bulunmuştur. Mutaassıp İbn-i Hazm-ı Zahiri ve benzeri alimleriniz buna benzer şeyler söylemişse de büyük alimlerinizce red edilmiştir.

Ayrıca buna bizzat bu sözün sahibi de razı olmaz. Hatta Ömer’in kendisi bile böyle bir iddiada bulunmamış, hiçbir aliminizin kitabında böyle bir şey ifade edilmemiştir. Ömer bin Hattab’ın biyografisini yazan alimler de daha çok onun siyasetçi, katı ve zekası konusunu incelemiş, Ömer’in ilmi konusu hakkında hiçbir açıklamada bulunmamışlardır. Öyle olmuş olsaydı, biyografisinde onun ilmi hakkında da bir bab tahsis edilirdi. Aksine bu sözün tam tersine Şii ve Sünni kitaplar Ömer’in ilmi ve fıkhi meseleler hakkında pek bir şey bilmediğini ve sıkıştığında Ali (a.s), Abdullah bin Mes’ud ve diğer Medine fakihlerine müracaat ettiğini yazmışlardır. Özellikle de İbn-i Ebi’l- Hadid’in rivayet ettiğine göre Ömer, her zaman sorulan sorular hakkında kendine yardımcı olması için Medine fakihlerinden Abdullah bin Mesud’un kendi yanında bulunmasına ısrar ediyordu.

Şeyh: (Biraz kızarak) Hangi kitapta, Ömer’in dini ve fıkhi konularda bilgisiz olduğu yazılıdır.

Davetçi: Evvela; rica ederim sinirlenmeyin, on gecedir açıkça bize ihanet ettiniz, kafir, müşrik ve bidat ehli diye itham ettiniz asla yerimden bile kalkmadım, sinirlenmedim, size delil ve burhan üzere cevap vermeye çalıştım. Eğer sizin de bir deliliniz varsa buyurun beni susturun. Her akıllı ve insaflı insan delil ve burhanlar karşısında asla inat etmemeli, sinirlenmemeli, aksine teslim olmalıdır. Zira sinirlilik insanın yabancılar karşısında gülünç hale düşmesine neden olur.

Ayrıca da safsata ediyorsunuz, ben Ömer’in dini konularda nasipsiz olduğunu söylemedim, ilmi ve fıkhi meselelere ihatasının olmadığını söyledim. Bu da bir iddia değildir, aksine ispat da edebilirim.

Şeyh: Ömer’in dini meselelere ihatasının olmadığı konusundaki deliliniz nedir?

Davetçi: Delilim Şii ve Sünni kaynaklarda yer alan rivayetlerdir. Ayrıca tarihçilerinizin de yazdığı üzere Ömer’in kendisi de bunu defalarca itiraf etmiştir.

Şeyh: Eğer bildiğiniz rivayetler varsa konuyu aydınlatmak için lütfen beyan ediniz.

Bir Kadının, Şer’i Bir Meselede Ömer’i Dediği Sözden Pişman Etmesi

Davetçi: Şimdi aklımda olan birkaç rivayet nakledeceğim, lütfen siz de biraz insaflı olunuz.

Büyük alimlerinizden Suyuti, Dürr’ul- Mensur c. 2 s. 133’de, İbn-i Kesir, Tefsir c. 1 s. 468’de, Zemahşeri, Keşşaf c. 1 s. 357’de, Fazıl Nişaburi, Garaib’ul- Kur’ân Tefsiri c. 1 Nisa suresinin zımnında, Kurtubi Tefsir c. 5 s. 99’da, İbn-i Mace, Sünen c. 1’de, Sindi, Sünen’nin 1. cildinin haşiyesinde s. 583’de, Beyhaki, Sünen c. 7 s. 233’de, Kastalani İrşadu’s-Sari Şerh-u Sahih -i Buhari C. 8 s. 57de, Muttaki Hindi, Kenz’ul- Ummal c. 8 s. 298’de, Hakim Nişaburi, Müstedrek c. 2 s. 177’de, Ebu Bekir Bakalanî, Temhid s. 199’da, İcluni, Keşf’ul- Hifa c. 1 s. 270’de, Kadı Şevkani, Feth’ul- Kadir c. 1 s. 407de, Zehebi Telhis-u Müstedrek’te, İbn-i Ebi’l- Hadid Nehc’ul- Belağa Şerhi c. 3 s. 96da, Hamidi Cem’un- Beyn’es- Sahihayn’de, İbn-i Meğazili Menakıb’da, İbn-i Esir Nihaye’de ve diğer birçok alimleriniz farklı, lafız ve tabirlerle kendi kitaplarında sahih olduğunu belirterek şöyle rivayet etmişlerdir: “Bir gün Ömer halka bir hutbe okudu ve şöyle dedi: “Her kim evlenir ve mehirini 400 dirhemden fazla yaparsa ona had uygularım, ondan fazlasını kendisinden alır, beytülmale katarım.”

Kadının biri kalkıp yüksek bir sesle şöyle dedi: “Ey Ömer! Senin sözün mü kabule daha evladır, yoksa Allah’ın sözü mü?” Ömer; “Elbette Allah’ın sözü” diye cevap verdi. Kadın bunun üzerine şöyle dedi: “Allah-u Teala Nisa suresi 20. ayette şöyle buyurmuyor mu?:

“Eğer bir eşi bırakıp da yerine başka bir eş almak isterseniz, onlardan birine yüklerle mehir vermiş olsanız dahi ondan hiçbir şeyi geri almayın.”

Ömer bu ayete ve kadının verdiği bu cevaba şaşırarak şöyle dedi: “Hepiniz, hatta evlerinde perde gerisinde oturan kadınlar bile Ömer’den daha bilgili ve fakihtir.”

Daha sonra minberin üstüne çıkarak şöyle dedi: “Ben sizi dört yüz dirhemden fazla mehir vermekten alıkoydum. Ama şimdi isteyen malından daha fazlasını verebilir, bunun bir sakıncası yoktur.”

Bu rivayetten de anlaşıldığı gibi Ömer Kur’ân-ı Kerim ve fıkhi hükümlere vakıf biri değildi. Yoksa alim bir kadın karşısında bu duruma düşmez ve “kadın isabet etti, erkek ise hata!” demezdi.

Şeyh: Hayır öyle değil, Ömer halkı sünnete uymaya çağırıyordu. Çünkü şer’i açıdan mehrin fazlası câiz olsa da terk etmek evladır. Fakir insanları göz önüne almak gerekir. Dolayısıyla Peygamber (s.a.a)’in hanımlarına verdiği mehiri, bütün kadınlar için ölçü yapmak istiyordu.

Davetçi: Bu kabul edilemez bir özürdür. Halife bile bunu göz önünde bulundurmamıştır. Aksi takdirde acizlik ve hata itirafında bulunmaz, herkesin hatta perde gerisindeki karıların bile kendisinden daha fakih olduğunu beyan etmezdi. O kadın karşısında sizin dediğinizi tekrarlardı. Ayrıca her akıllı insanın da bildiği gibi sünnet olan bir şey için, harama girmek olmaz. Zira Kur’ân-ı Kerim’in kadın için tahsis etmiş olduğu mehiri beytülmala katmak asla câiz değildir.

Hepsinden de öte haram olmayan ve bir suç teşkil etmeyen böyle bir şey için had uygulamak oldukça yersiz bir şeydir. İslâmi fıkıhta böyle bir hat yoktur. Eğer siz biliyorsanız beyan edin. Eğer yoksa o halde o öğretmenin iddiası yersizdir. Ömer nerede bozulursa muhatabını korkutmak için sinirli bir halde had uygulayacağını beyan ederdi.

Nitekim Ahmed bin Hanbel Müsned’de, Hamidi Cem’un- Beyn’es- Sahihayn’de, Taberi Tarih’inde ve diğer alimleriniz de kendi kitaplarında şöyle rivayet etmişlerdir: “Peygamber (s.a.a) dünyadan göçünce Ömer, Ebu Bekir’in yanına gidip şöyle dedi: “Korkuyorum ki Peygamber ölmemiş ve dost ve düşmanını tanımak için hile yapmıştır. Veya Musa gibi kaybolmuş yeniden gelecek ve kendine muhalefet edenleri cezalandıracaktır; o halde kim Muhammed öldü derse ona had uygularım.”

Ebu Bekir bu cümleleri duyunca o da şek etti, bunu duyan halk da ıstıraba düştü ve aralarında ihtilaf çıktı. Hz. Ali (a.s) bunu duyunca hemen halkın arasına çıkarak şöyle buyurdu: “Ey insanlar, bu ne cahilane sözlerdir. Siz Allah’ın şu ayetini unuttunuz mu?: “Şüphesiz ki sen öleceksin, onlar da ölecekler.” O halde bu ayetin hükmü gereği de Peygamber (s.a.a) dünyadan göçtü.”

Böylece insanlar Peygamber (s.a.a)’in öldüğüne yakın ettiler. Ömer de; “Güya ben bu ayeti duymamıştım.” dedi.

İbn-i Esir Kamil ve Nihaye’de, Zemahşeri Esas’ul- Belağa’da, Şehristani Milel ve Nihel’in 4. Mukaddimesinde ve diğer alimleriniz de kendi kitaplarında şöyle yazmışlardır:

Ömer; “Peygamber (s.a.a) ölmemiştir” diye feryat edince, bunu duyan Ebu Bekir kendisine şöyle dedi: “Allah-u Teala şöyle buyuruyor: “Şüphesiz ki sen öleceksin, onlar da ölecekler.”

Hakeza şu ayeti okudu: “O ölür ve ya öldürülürse, topuklarınızın üzerinde geri mi döneceksiniz.”²⁰⁶

Bunu duyan Ömer sustu ve; “Bu ayeti sanki hiç duymamıştım, şimdi öldüğüne yakin ettim.” dedi.

Allah aşkına, o öğretmenin boş iddialarda bulunduğunu şimdi tasdik ediyor musunuz?