Pre-modern, modern, postmodern
Yüklə 55,26 Kb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Pre-Modern, Modern-Öncesi Hikaye
- Pre-modern Hikayeler ve Zamanlar
- MODERN BİR HİKAYE Modern Nedir
- Tablo1: Modernizm: Boyutlar ve Yöntemler Modernleşmenin Boyutları
- Modern Hikayeler ve Zamanlar
- Tablo 2. Pre-modern örgütlerin iki modern örgüt yapısıyla karşılaştırılması
- Modern Hizmet Burokrasisi
- Tablo 3 Postmodern Nedir Postmodernizmin Boyutları
- Avrupa-merkezlilik Karşıtlığı Burokratiklik Karşıtlığı Sömürgecilik Karşıtlığı
- Tablo 4: Şüpheci ve Onaylayıcı Postmodern Yaklaşımlar
- POSTMODERN DÖNEMDE YÜKSELEN YÖNETSEL KAVRAMLAR
- Postmodernizmi eğitimim sürecine aktarmayı gerekli kılan gelişmeler
|
PRE-MODERN, MODERN, POSTMODERN: Bu çalışma, David Boje & Robert Dennehy's Managing in the Postmodern World 3rd Edition September 1999, kitabının ilgili bölümünden derlenmiştir.. Bu çalışmada yönetim ve örgüte modern öncesi, modern ve modern sonrası yaklaşımlar özetlenecektir. Her yaklaşımın farklı hikâyeleri aydınlık ve karanlık yüzleri vardır. Çalışmada bu yönlerin yönetim uygulamalarına etkileri irdelenecektir. Pre-Modern, Modern-Öncesi Hikaye Pre-modern köklerin sanayileşme öncesi döneme uzan bir söylemdir (yazma ve söyleme biçimleri). Sanayi öncesi dönemin askeri, dini, sosyal yapılarında bu yaklaşımın köklerini bulmak mümkündür. Her dönemin söyleminin içerisinde toplumsal ilişkiler, ahlaki normlar tanımlar ve bugünkü davranışlarımızı şekillendiren nüveler bulmak mümkündür. Pre-modern yaklaşımın olumlu tarafında zanaatkarlar, loncalar ve ahilik, ustaların yaptıkları işten ve işin kalitesinden gurur duyabilecekleri bir ortam söz konusuydu. Bu dönemin karanlık yüzünde ise kölelik, derebeyliklerin ve merkezi otoritenin mutlakiyeti, işkence, feodal veya dini dogmalar ve kadınların seslerinin kısılması yer almaktadır.
Sanayileşme kendini göstermeye başladıkça zanaatkarlar ve ustaların yaptıkları işler basitleştirilip standartlaştırıldı. Pre-modern zamanlarda kızılderililer ve yerliler beyaz Avrupalı adam tarafından topraklarından kamplara sürüldü, dillerinden ve efsanelerinden edildiler. Cezalandırma hem Avrupa hem de Osmanlı’da bir halk seyri gibiydi. Hapisaneler inşa edildi. Egemen sınıfın kurallarına uymamanın ne anlama geldiği herkese gösterildi. Köle pazarları bir başka seyir yeriydi. Amerika’nın köleliği resmen (fiilen değil) kaldırması için kara adamın 1900’lara kadar işkence çekmesi gerekti. Bu anlamda hem pre-modern hem de mozamanlar Afrika’ya çok şey borçlular. Sanayi devrimiyle birlikte fabrika sistemine ve çalışanların becerilerinin parçalanması sürecine geçildi. Marx bu dönemin çalışanlarının sermayedarlar tarafından ‘insanlıktan uzaklaştırlma, yabancılaştırma ve kapitalizmin ticari metasına dönüştürülme sürecine tabi tutulduklarını söylemektedir. Bu dönemin entellektüelleri arasında sanayileşme karşıtları olduğunu görüyoruz. Ancak bunlar mücadelenin keybedenleriydi. Güçlü Protestan İş Ahlakı ve Sosyal Darvinizmin sadece uyum sağlayabilenler yaşar prensibi kapitalizmin merkezine oturtuldu. Sadece güçlülerin yaşaması aslında güçsüzlere bir haksızlıktı ama bu ne yeni ne de sonlanmış bir hikayedir zaten. MODERN BİR HİKAYE Modern Nedir? Modernleşme özünde insanoğlunun teknolojiyi, makineleri ve bürokratik yönetimi kullanarak toplumsal yapıyı kölelik ve kast sisteminden çıkararak daha ılımlı ve ileri bir düzeye taşıması anlamına gelmektedir. Modern örgütler Taylor’un önerdiği standart çalışma yöntemleri, Fayol’un örgütlenme biçimleri ve Weber’in bürokratik yönetimi ile daha önceki dönemde görülmemiş bir performans gerçekleştirdiler. Bu yeni yaklaşımın kendini en belirgin olarak gerçekleştirdiği örgüt Henry Ford’un üretim hattı olsa gerekir. Modern örgüt söyleminde öne çıkan kavramlar arasında planlama, örgütleme, yönlendirme, motive etme, denetleme öne çıkmaktadır. Modernleşmenin_Boyutları'>Tablo1: Modernizm: Boyutlar ve Yöntemler
Yukarıdaki Tablo ışığında modernleşmeyi, imtiyazı ve marjinalleştirmeyi kurumsallaştırarak baskı altındakilerin hikaye ve seslerini görmezden gelmek ve bu sürece uymayan herşeyi dışlayan bir yaklaşım olarak tanımlamak mümkündür. Modern Hikayeler ve Zamanlar Bilek gücü yerini artık makine gücüne bırakmıştır. İnsanlar makinelerin tamalayıcı parçalarına dönüşmüştür. Per-Modern söylemin sonunu hazırlayan reformistlerin başında Adam Smith, Max Weber, Frederick Taylor and Elton Mayo gelmekteydi.. Adam Smith topluiğne fabrikasının hikayesini anlatarak, işçilerin dar tanımlanmış bir işte ustalaşarak daha fazla topluiğne üretebileceklerini söyledi bize. Max Weber ise bürokrasiyi övdü bize ve bu sayede çalışanların nasıl biçimselleştirileceğini, rasyonelleştirileceğini ve uzmanlaşacaklarını öğrendik. Frederick Taylor ise çalışanlara işin nasıl yapılacağının ve zamanın nasıl kullanılacağının öğretilmesi halinde onlardan çok daha fazla verim alacağını ispat etti. Elton Mayo,ise beşeri ilişkilerin babası olarak bilinmesine ve Taylor’u eleştirmesine karşın ortaya koyduklarıyla aslında yönetimin eline yen bir araç veriyordu: İnsanlardan daha fazla verim almak istiyorsan onları mutlu et. Öyle yapıldı. Bilimsel örgütler insanları departman, fonksiyon, beceri grubu, hiyerarşık katmanlara ayırdı. İnsanlar sistemin küçük kutucukları içerisinde tanımlanmış, parçalanmış sıkıcı işleri tekrarlayıp durmak zorunda kaldılar. Sonra bu yapılanmanın da insanı dışlayan boyutunun aynı zamanda kapitalizmin açmazı olduğu görülmeye başlandı. Fabrikalarda, yaşanan bu gelişmelerin toplumsal sonuşlarının olmamaması beklenemezdi. Oldu da. Modern Hizmet ve Ürün Burokrasisi söneminde birey yerini kollektivizme terketti. Taylorizm eskinin beceri sahibi zanaaatkar ve ustalarını yöneticinin nezaretinde çalışmaya macbur becerisiz yığınlara dönüştürdü. Bu sayede ürün burokrasısi doğdu. Bu dönemde hizmet bürokrasisi zaten hazırdı. Bu dönemde düşünme, planlama, yaratma, buluş yapma, kalite denetimi gibi işlevler işçilerin sorumluluğundan alınarak ‘yönetici ve memurlara!, beyaz yakalılar devredildi. Okullar fabrikalarda makinaların birer tamamlayıcısı olacak türden öğrenci yetiştirmeye başladılar. Bu gelişmelere karşı ortaya çıkan İnsan İlişkileri Ekolu daha güçlü bir modern kontrol aracı olmaktan öte bir işe yaramadı. Bilim adına işçiler sınanarak, incelenerek, ölçülerek ‘organizasyon adamı’ yapılmaya çalışıldı. Buradaki örgüt adamı bir bürokrat, teknokrat veya görevli olarak çalıştığı büyük şirketin menfaat ve güvenliğini herşeyin üstünde tutan kişi olarak düşünülmelidir.
Eğitimin Rolü: Bu dönemde eğitim, üretim ve tüketim sistemlerinin birbirini tamamlayıcı ve sinerjik olduğu görülmektedir. Eğitim sistemi insanların doğrudan nezaret altında rutin işleri uzun süre yapabilecek metanet ve uysallıkta olmalarını sağlıyordu. İşçiler aynı zamanda tüketici kitleleri haline geldiler. Tüketim ihtiyacının tanımı değiti. Bir fabrika için üretici olan çalışan diğer fabrika için tüketici durumuna geldi. Günümüzün orta sınıfının doğuşuna tanık olduk. Burokratik Tecrit: Eşitlik adı altında burokrasiler insanları örgütlerde dilimlere ayırıp hücrelerde (ofisler, komiteler, projeler, makamlar) tecrit ettiler. Bu tecrit merkezi denetimin oluşmasını sağladı. Rasyonel tönetim kurallarının örgüt hayatının bütününe yayılması sağlandı. İnsanlar merkezi-burokratik makineye büyük bir kontrol alanı verdiler. Hücresel yapı belirginleştikçe değişime ayak uydurabilme becerisi ve dönüşüm giderek daha sorunlu bir hal almaya başladı. Burokratik Disiplin: Michel Foucault’a göre bir örgüt çevreden merkeze doğru kılcaldamarlar biçiminde örgülenmiş bir denetim ağıdır. Örgütlerde yönetim farklılıkları bastırarak ve statükoyu koruyarak denetimi süreklleştirmektedir. Farklılıklar siliklerştirilince seslerin birbirlerinden farklı özgün yapılar olarak kalmaları da mümkün olmamaktadır. Yönetim söyleminde uzmanların ve yönetimin sesi merkezileşirken alt kadmenin sesi marjinalleşmektedir. Bu söylemde erkeğin bayanı, beyazın siyası, üstün astı disipline etmesi doğaldır. Disiplin çatışan veya farklı dolayısıyla alternatif olabilecek sesleri bastırırken tek sesliliğin moda haline gelmesini sağladı. Burokrasiler Erkek egemen ve Ataerkil Yapılardır: Kadının sesi hem modern öncesi, hem de modern dönemlerde yeterince yankı bulmadı. Üsünlük ve üstlük erkekle, zaaf ve astlık kadınla özdeşleştirildi. Rasyonellik ve nesnellik erkeklikle, duygusallık ve öznellik ise kadınlıkla eşanlamlılaştırıldı.
BİR POSTMODERN HİKAYE Modernizmin versiyonları olduğu gibi postmodernizmin de farklı versiyonları vardır. Bu yüzden bazıları postmodernizmin yanında yer alırken kimileri karşısında olmaktadır. Bir yorumuyla postmodernizm ırkçılığa, cinsiyet ayrımına, Avrupa-merkezliliğe, burokrasiye ve sömürgeciliğe karşı olmak anlamına gelmektedir. Bu bakımdan postmodernizm, modern yönetim ve örgüt teorilerinde seslerini duyuramayan ve marjinalleştirilen kesimlerin sesi olmayı amaçlamaktadır. Bunu yapabilme için ‘şüpjeci bir eylem gücü’ ve ‘yapıları yıkma’kararlılığı gerekir. Yapıların yıkılmasına burada atfedilen anlam, ortaya konan bir hikayenin merkezinde kim var, kimler kayrılmakta, kimler marjinalleştirilmekte sorularının sorulması ve sesleri çıkmayanların sesi olunmasıdır.
Tablo 3 Postmodern Nedir
-Postmodern post-fordizmden farklıdır -Postmodern Japon biçimi yönetimle eş anlamlı değildir. -Postmodern Mükemmellik anlayışından Farklıdır
Postmodernizmi eğitimim sürecine aktarmayı gerekli kılan gelişmeler Kadın çalışanların oranının artması Azınlık, göçmen çalışanların oranının artması Beyzaların oranının azalması Birden çok çalışanı olan ailelerin artması Bilişim teknolojisinin doğrudan nezaret ihtiyacını azaltması Doğrudan nezaretin azalmasıyla çalışanların güçlenmesi Küçük işletmelerin daha tercih edilir hale gelmeleri İmalatın giderek daha esnekleşme eğilimi göstermesi Sağlık gibi burokratik sistemlerde harcamaların % 30’a yakınının yönetim harcaması olması Son Söz: Postmodernizm sadece yönetimde değil, sanatta, mimaride, siyaset biliminde, sosyolojide hatta yöntem bilimde de karşılığını bulmaktadır. Yüklə 55,26 Kb. Dostları ilə paylaş:
|