Programin adi: yorumlar, yorumcular

PROGRAMIN ADI: YORUMLAR, YORUMCULAR

YAPIMCININ ADI: AHMET MAKAL

YAYIN TARİHİ, SAATİ, YERİ: 5 EYLÜL 1998, 23.00-24.00, R.3

SİNYAL:...................

SES: İyi geceler, sevgili dinleyiciler... Bu geceki programımıza, her zamanki küçük duyurumuzla başlıyoruz. “Yorumlar, Yorumcular”da, dinlediğiniz sanatçılarla ve eserlerle ya da müzik dünyasındaki güncel gelişmelerle ilgili olarak daha çok bilgi edinmek isteyebilirsiniz. Programımızda yer almasını istediğiniz sanatçılar ve eserler de olabilir. Almak istediğiniz disklerle, kasetlerle ilgili olarak size yardımcı olmamızı, yol göstermemizi de isteyebilirsiniz. Sizinle iletişim içinde olmak, bilgiyi ve tutkuyu paylaşmak, bizi mutlu edecektir. Radyo 3’te dinlemekte olduğunuz “Yorumlar, Yorumcular”la iletişim içinde olmak isterseniz, programımız süresince bizi arayabilirsiniz. Telefon numaramız, (0312) 255 95 85. Tekrar ediyoruz: (0312) 255 95 85.

MÜZİK: Özel CD..........................Geçiş

SES: Sevgili dinleyiciler, hepimizin hayalleri vardır. Nasıl olmasın ki?.. Şairin dediği gibi, “İnsan alemde, hayal ettiği müddetçe yaşar...”. Bugünkü yaşamımıza anlam veren, bugün yaşadıklarımızla birlikte, gelecekte yaşamak istediklerimizdir. Kuşkusuz, hayallerimizin olumlu yönü, bugüne güzellik kattıkları kadar, geleceğe yönelik olarak da bizi yönlendirmeleridir. Hayallerimizi gerçekleştirme çabası içerisine girmemiz, gelecekte, bir çok güzelliğe ulaşmamızı olanaklı kılmaktadır...

Sevgili dinleyiciler, her insan gibi, sanatçıların da hayalleri vardır. Bu hayaller, sanat yaşamları boyunca onları daha iyiye, güzele doğru yönlendirir. Elbette, onların da, bizler gibi, gerçekleşen hayalleri kadar, gerçekleşmeyen hayalleri de bulunmaktadır. Örneğin, ünlü orkestra yöneticisi Herbert von Karajan, 81 yıl süren uzun yaşamında, kimbilir ne kadar çok hayalini gerçekleştirmiş ve müzik tarihinin en büyük orkestra şeflerinden biri olma konumuna ulaşmıştı. Ama, sanatçı, 1989 yılında aramızdan ayrıldığında, bir hayalini henüz gerçekleştirememişti. MÜZİK: Özel CD.........................Geçiş

SES: Sevgili dinleyiciler, Karajan’ın bu büyük hayali, Puccini’nin Turandot operasına ilişkindi. Evet, Karajan bu operayı defalarca yönetmiş ve kayda da almıştı. Ama o, bundan daha fazlasını hayal ediyordu. Sevgili dinleyicilerimiz, Puccini’nin Turandot operasının, Pekin’de ve büyük ölçüde eski krallık sarayının önündeki alanda geçtiğini bilirler. İşte, Karajan, operayı bu özgün mekanında sahnelemek istiyordu. Ama bunu gerçekleştiremedi. Kuşkusuz bunda, eserin sahnelenmesi için gerekli maddi ve sanatsal olanakların büyüklüğü yanında, o dönemde yeryüzünü ve ülkeleri kuşatan toplumsal ve siyasi ilişkiler de rol oynamıştır.

MÜZİK: Özel CD..........................Geçiş

SES: Sevgili dinleyiciler, Karajan’ın hayalleri nihayet gerçek oluyor. Evet, Turandot, Pekin’de, eski Krallık Sarayı’nın önünde, özgün mekanında sergileniyor. Ne zaman mı? 5 Eylül 1998 günü, yani bugün, sevgili dinleyiciler... Bu tarihi gün dolayısıyla, biz de bu geceki programımızı bu operaya ayırdık.

MÜZİK: Özel CD..........................Geçiş

SES: Evet, sevgili dinleyiciler, Puccini’nin Turandot operası, 5 Eylül’le 13 Eylül günleri arasında Pekin’de 8 defa temsil edilecek. Bilmiyoruz müzik tarihinde daha pahalı bir proje var mıdır? Bu temsillerin mali çerçevesi, 4.5 trilyon Türk Lirasını buluyor.

MÜZİK: Özel CD..........................Geçiş

SES: Bu temsillerde, Karajan’ın hayalini bir başka ünlü orkestra şefi, Zubin Mehta gerçekleştiriyor. Floransa Maggio Musicale Orkestrası’na, dünyaca ünlü sanatçılar solist olarak katılıyorlar. Turandot’nun sahne düzeni, dünyaca ünlü bir Çinli sanatçı olan Zhang Yimoi tarafından gerçekleştiriliyor. RCA firması tarafından yapılacak temsil kayıtlarının, rekor bir sürede, 15 gün içerisinde kompakt disk olarak piyasaya verilmesi bekleniyor. 8 gün boyunca, eserdeki önemli roller, değişik sanatçılar tarafından seslendirilecek. Ama, nihai disk kaydında, Turandot rolünde soprano Sharon Sweet, Kalaf rolünde tenor Sergei Larin, Liu rolünde ise soprano Barbara Frittoli yer alacaklar.

MÜZİK: Özel CD.........................Geçiş

SES: Sevgili dinleyiciler, bu tarihi temsiller dolayısıyla, “Yorumlar, Yorumcular”ın bu geceki programını, Puccini’nin Turandot operasına ayırdık. Kişisel koleksiyonumuzda, bu eserin en iyi kayıtlarından dördü bulunuyor. Buna ilave olarak, elimizde, bu operadan bölümler içeren, başka diskler de bulunuyor. Biz, eserin sevilen bölümlerini, değişik sanatçılardan karşılaştırmalı olarak sunmak istiyoruz.

Elimizdeki kayıtlardan biri, Pekin’de bu gece başlayacak olan temsilleri yönetecek olan Zubin Mehta tarafından, 1972 yılında yapılmış. Sanatçının Londra Filarmoni Orkestrası ile gerçekleştirdiği bu kayıtta, Turandot rolünde soprano Joan Sutherland, Kalaf rolünde tenor Luciano Pavarotti, Liu rolünde ise soprano Monserrat Cabelle yer alıyor. Müzik eleştirmenlerince ve bizce, bu operanın en iyi bir kaç kaydından birisi, belki de en iyisi.

MÜZİK: Özel CD........................Geçiş

SES: Karajan’ın 1982 yılında yaptığı kayıtta, bu eserin en iyi yorumcularından ikisi bulunuyor: Tenor Placido Domingo ve Liu rolünde soprano Barbara Hendricks. Karajan’ın setinin değerini düşüren ise, Turandot rolündeki soprano Katia Ricciarelli. Dramatik soprano repertuarının en ağır rollerinden biri olan Turandot, Ricciarelli için gerçekten ağır gelmektedir. Bu set ilk yayınlandığında, bir müzik eleştirmeni, “Turandot’suz bir Turandot kaydı” olarak nitelemişti.

MÜZİK: Özel CD........................Geçiş

SES: Francesco Molinari-Pradelli’nin Roma Opera Orkestrası ile 1965 yılında gerçekleştirdiği kayıt, bu eserin en iyi bir kaç kaydından biridir. Operadaki rollere belki de en uygun sanatçılar, bu kayıtta bulunmaktadır. Yüzyılımızın en önemli Wagner sopranolarından biri olan Birgit Nilsson, güçlü sesiyle Kalaf rolü için biçilmiş kaftan olan tenor Franco Corelli ve Liu rolüyle ünlü soprano Renata Scotto, bu sete hayat veriyorlar.

MÜZİK: Özel CD........................Geçiş

SES: ..Ve Callas, sevgili dinleyiciler... Tullio Serafin’in 1958 yılında Milano La Scala Opera Orkestrası’yla yaptığı kaydın Turandot’u, soprano Maria Callas. Callas, bu role ses olarak Birgit Nilsson kadar uygun olmasa da, dinlenmeye değer olduğunu düşünüyoruz. Setin Liu’su ise ünlü soprano Elisabeth Schwarzkopf. Eugenio Fernandi, setin tanınmamış Kalaf’ı.

Sevgili dinleyiciler, programımızda, operanın üç önemli karakterine yani Turandot, Kalaf ve Liu’ya ait bölümleri, değişik sanatçıların yorumlarıyla sunacağız. Önce, operaya adını veren Turandot’a ait bölümler dinleyelim. Turandot, Bellini’nin Norma’sı ile birlikte, en ağır dramatik soprano rollerinden biridir. Turandot’u söyleyen sanatçılar arasında, ses özellikleri itibariyle bu role en uygun kişi, yüzyılımızın en önemli bir kaç Wagner sopranosundan biri olan Birgit Nilsson’dır. Sanatçının büyük, güçlü sesi; bu rol için biçilmiş kaftandır. Nilsson’u şimdi, eserin 2.perdesinden, Turandot’un aryasında dinleyelim: “In questa reggia!” - “Bu sarayda, binlerce yıl önce, ümitsiz bir haykırış yankılandı.” Sanatçıya, Francesco Molinari-Pradelli yönetimindeki Roma Opera Orkestrası eşlik ediyor.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.1...............5’59”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 2. perdesinden, Turandot’un aryasını dinlediniz: “In questa reggia!” Soprano Birgit Nilsson ve Francesco Molinari-Pradelli yönetimindeki Roma Opera Orkestrası seslendirdiler.

Sevgili dinleyiciler, soprano Maria Callas’ın sesi, Turandot rolü için, elbette Birgit Nilsson’unki kadar uygun değildir. Ama, biliyorsunuz, Callas’ı Callas yapan, seslendirdiği rollerin duygusal içeriğine olan yakınlığı, bir başka deyişle “karakterizasyon”dur. Evet, Birgit Nilsson belki ses özellikleri itibariyle bu role en uygun kişidir, ama, acımasız prensesin duygularına en çok yaklaşabilen de, Maria Callas’tır. Az önce Nilsson’dan dinlediğimiz aryayı, Callas ve Tullio Serafin yönetimindeki Milano La Scala Opera Orkestrası’ndan dinleyelim: “In questa reggia!”.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.1...............6’20”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 2.perdesinden, Turandot’un aryasını dinlediniz: “In questa reggia!” Soprano Maria Callas ve Tullio Serafin yönetimindeki Milano La Scala Opera Orkestrası seslendirdiler.

Sevgili dinleyiciler, şimdi de, operanın erkek kahramanı olan Kalaf’a ait bölümler dinleyelim. Önce, operanın 1.perdesinden, Kalaf’ın aryasını sunuyoruz: “Non piangere, Liu” - “Ağlama Liu”. Tenor Luciano Pavarotti ve Zubin Mehta yönetimindeki Londra Filarmoni Orkestrası seslendiriyorlar.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.7.1...............2’17”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 2.perdesinden, Kalaf’ın aryasını dinlediniz: “Non piangere, Liu”. Tenor Luciano Pavarotti ve Zubin Mehta yönetimindeki Londra Filarmoni Orkestrası seslendirdiler. Şimdi de aynı bölümü, bir başka sanatçıdan dinleyelim. Müzik tarihinin en iyi Kalaf’larından biri olan tenor Franco Corelli’ye, Francesco Molinari-Pradelli yönetimindeki Roma Opera Orkestrası eşlik ediyor.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.14...............2’10”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 1.perdesinden, Kalaf’ın aryasını dinlediniz: “Non piangere, Liu”. Tenor Franco Corelli ve Francesco Molinari-Pradelli yönetimindeki Roma Opera Orkestrası seslendirdiler.

Sevgili dinleyiciler, Turandot operasının en çok bilinen ve sevilen bölümü, kuşkusuz, Kalaf’ın 2.perdedeki aryasıdır. “Hiç kimse uyumayacak, hiç kimse uyumayacak...” sözleriyle başlayan bu aryayı, neredeyse alamet-i farikası haline getiren bir sanatçıdan dinliyoruz. Evet, “Nessun Dorma”yı, Zubin Mehta yönetimindeki Londra Filarmoni Orkestrası eşliğinde, tenor Luciano Pavarotti seslendiriyor.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.6.1...............2’49”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 2.perdesinden, Kalaf’ın aryasını dinlediniz: “Nessun Dorma”. Tenor Luciano Pavarotti ve Zubin Mehta yönetimindeki Londra Filarmoni Orkestrası seslendirdiler. Sevgili dinleyiciler, şimdi aynı aryayı, yüzyılımızın en büyük tenorlarından birinden sunalım. 2 Mart 1958 günü bir konserde canlı olarak yapılan kayıtta, tenor Jussi Björling’e, piyano ile Frederick Schauwecker eşlik ediyor.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.11...............3’27”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 2.perdesinden, Kalaf’ın aryasını dinlediniz: “Nessun Dorma”. 2 Mart 1958 günü bir konserde canlı olarak yapılan tarihi kayıtta, piyano eşliğinde tenor Jussi Björling seslendiriyordu.

Sevgili dinleyiciler, Radyo 3’te, 5 Eylül-13 Eylül 1998 tarihleri arasında, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Pekin kentinde gerçekleştirilecek tarihi temsilleri dolayısıyla, Puccini’nin Turandot operasına ayırdığımız “Yorumlar, Yorumcular” programını dinliyorsunuz.

Turandot ve Kalaf’ı, şimdi de ünlü bilmece sahnesinde birlikte dinleyelim. Soprano Joan Sutherland ve tenor Luciano Pavarotti’ye, Zubin Mehta yönetimindeki Londra Filarmoni Orkestrası eşlik ediyor.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.2..............6’50”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 2.perdesinden Turandot’un 3 bilmecesi ve Kalaf’ın cevaplarını içeren sahneyi dinlediniz. Soprano Joan Sutherland ve tenor Luciano Pavarotti’ye, Zubin Mehta yönetimindeki Londra Filarmoni Orkestrası eşlik ediyordu.

Şimdi de, operanın üçüncü kahramanı olan Liu’ya ait bölümler sunalım. Bu temiz, saf köle kız; Kalaf’a duyduğu katışıksız aşkıyla, sevgisi için gönüllü olarak işkenceye ve ölüme uzanan serüveniyle, operanın tek olumlu kahramanıdır. Liu, bu kişiliğiyle, Puccini’nin diğer opera kahramanlarına; Mimi’ye, Butterfly’a, Manon’a benzemektedir. Prens Kalaf, ülkesini terketmek zorunda kalan babası Timur’a niçin yardım ettiğini sorduğunda, köle kız şöyle cevap veriyor: “Çünkü, bir gün, sarayda, bana gülümsemiştiniz.” Soprano Elisabeth Schwarzkopf her ne kadar, bu çocuksu saflığa uygun düşmüyorsa da, Liu’ya ait bölümleri, gayet güzel seslendirmektedir. Sanatçıyı, şimdi, operanın 1.perdesinden, Liu’nun aryasında dinleyelim: “Signore, ascolta!” - “Dinleyiniz, efendim...”. Schwarzkopf’a, Tullio Serafin yönetimindeki Milano La Scala Opera Orkestrası eşlik ediyor.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.13...............2’25”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 1.perdesinden, Liu’nun aryasını dinlediniz: “Signore, ascolta!” Soprano Elisabeth Schwarzkopf’a, Tullio Serafin yönetimindeki Milano La Scala Opera Orkestrası eşlik ediyordu.

Sevgili dinleyiciler, biz Liu yorumcuları arasında, en çok soprano Barbara Hendricks’i beğeniyoruz. Sanatçının sesi ve yorumu, bizce, Liu’nun saf, temiz kişiliğine ve Kalaf’a duyduğu katışıksız aşka çok uygun düşmektedir. Şimdi, aynı aryayı, soprano Barbara Hendricks ve Herbert von Karajan yönetimindeki Viyana Filarmoni Orkestrası’ndan dinleyelim.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.13...............2’48”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 1.perdesinden, Liu’nun aryasını dinlediniz: “Signore, ascolta!” Soprano Barbara Hendricks ve Herbert von Karajan yönetimindeki Viyana Filarmoni Orkestrası seslendirdiler. Hendricks’i, şimdi de, operanın 2.perdesinden, Liu’nun aryasında dinleyelim: “Tu che di gel sei cinta” - “Gün doğmadan önce, yorgun gözlerimi kapayacak ve onu bir daha hiç görmeyeceğim.”.

MÜZİK: Özel CD.............Bd.20...............3’21”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 2.perdesinden, Liu’nun aryasını dinlediniz: “Tu che di gel sei cinta” - “Gün doğmadan önce, yorgun gözlerimi kapayacak ve onu bir daha hiç görmeyeceğim.”. Soprano Barbara Hendricks ve Herbert von Karajan yönetimindeki Viyana Filarmoni Orkestrası seslendirdiler.

Sevgili dinleyiciler, programımızda, son olarak, Liu’nun ölümünü izleyen sahneyi sunacağız: “Liu, Liu... Uyan...”. Timur rolündeki bas Nicolai Ghiaurov’a, Zubin Mehta yönetimindeki Londra Filarmoni Orkestrası eşlik ediyor.

MÜZİK: Özel CD................Bd.9.............4’42”

SES: Puccini’nin Turandot operasının 2.perdesinden, Liu’nun ölümünü izleyen sahneyi dinledik. Timur rolündeki bas Nicolai Ghiaurov’a, Zubin Mehta yönetimindeki Londra Filarmoni Orkestrası eşlik ediyordu.

Sevgili dinleyiciler, bu geceki “Yorumlar, Yorumcular”ı, 5 Eylül-13 Eylül 1998 tarihleri arasında, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Pekin kentinde gerçekleştirilecek tarihi temsilleri dolayısıyla, Puccini’nin Turandot operasına ayırmıştık. Programı hazırlayan Ahmet Makal, teknik yapımcınız Mustafa Şimşek ve programı sunan ben Şebnem Savaşçı; gelecek cumartesi, saat 23.00’te, Radyo 3’te, gene birlikte olmayı diliyoruz.

Müzikle ve sevgiyle kalın...

SİNYAL:.....................

YARARLANILAN KAYNAKLAR:

-Jacobs, Arthur; Sadie, Stanley; Book of Opera, Wordsworth Reference, London, 1984.

-BBC Music Magazine, August 1998.

-Gramophone, July 1998.

-Turandot: Libretto.

-Çeşitli CD kitapçıkları.