Qadimgi Xitoy tangalari

Dumaloq tanga taxminan miloddan avvalgi 350-yildan boshlab naqd tanganing haqiqiysi bo'lib, Chjou davrida ham belkurak, ham pichoq pul sohalarida muomalada bo'lgan. Pichoq pul maydonidan kelganlar kvadrat teshikka ega va hua bilan ifodalanadi. Munozara maqsadida Chjou sulolalari hukmronligining tangalari pichoqlar, belkuraklar va dumaloq tangalar toifalariga bo'lingan bo'lsa-da, arxeologik topilmalardan ko'rinib turibdiki, turli xildagi tangalarning aksariyati birgalikda muomalada bo'lganligini tarix tasdiqlaydi. 1981-yilda Shimoliy Xenan provinsiyasidagi Xebi shahri yaqinida topilgan xazina quyidagilardan iborat edi. Jumladan 3537 ta Gong belkuragi, 3 ta Anyi kamonli oyoq belkuragi, 8 ta Liang Dang Li belkuragi, 18 ta Liang kvadrat fut belkurak va 1180 yuanlik dumaloq tangalar, ularning barchasi uchta loy idishda joylashgan holda topilgan. Yana bir misol, 1984-yilda Liaoning provinsiyasida topilgan topilma bo‘lib, u 2280 dona Yi Xua dumaloq tangalari, 14 ta belkurak tangalari hamda 120 ta Min pichoqlaridan iborat edi. 1960-yilda Shandong shahrida 600 Qi dumaloq tangalar va 59 Qi pichoqlari bilan 2 Yi Hua dumaloq tangalar topildi. 1976-yilda Luoyanda 116 ta tekis tutqichli har xil turdagi belkuraklar (Syanyuan, Lin, Nie, Pingyan, Yu, Anyang va Gong), 46 Anyan dumaloq tangalari, 1 yuanlik dumaloq tangalar va kichik/qiyalik belkuraklar topilgan. Sanchuan, Vu, Anzang, Dong Chjou, Feng va Anzhou da topilgan topilmalar ham shular jumlasidandir. Albatta tarixdan ma'lumki juda ko'p turdagi tanga pullar xitoyning turli sulolari hukmronliklari davrida muomalada bo'lgan.

Nishabli yelka belkuraklari: Qiya yelka belkuraklari odatda egilgan yelkaga ega bo'lib, ikkita tashqi chiziq old tomonida va teskari burchak ostida joylashgan. Ko'pincha markaziy chiziq yo'qoladi. Ushbu tur odatda prototip yoki kvadrat yelkali belkuraklardan kichikroq. Ularning yozuvlari aniqroq va odatda ikkita belgidan iborat. Ular Chjou qirolligi va Xenan hududi bilan bog'liq. Ularning kichikroq o'lchamlari ular kvadrat yelkali belkuraklarga qaraganda kechroq ekanligini ko'rsatadi. Oʻtkir yelkali belkuraklar: bu turdagi belkurakning yelkalari va oyoqlari oʻtkir, uzun tutqichi ichi boʻsh. Old va orqa tomonda uchta parallel chiziq, ba'zan yozuvlar mavjud. Ular Xenanning shimoli-sharqida va Jin gersogligi hududidagi Shansi shahrida, keyinchalik Chjaoga aylanadi. Ular to'rtburchak yelkali belkuraklarga qaraganda biroz noan'anaviy sanaladi. Ularning shakli har qanday qishloq xo'jaligi asbobidan ishlab chiqilgandan ko'ra, to'plamlarda bir-biriga bog'lash qulayligi uchun mo'ljallanganga o'xshaydi. Pichoq pullari Chjou sulolasi hukmronliklari davrida ishlatiladigan haqiqiy pichoqlar bilan deyarli bir xil. Ular Xitoyning shimoli-sharqidagi hududlarda belkurak ko'rinishidagi pullar bilan parallel ravishda rivojlangan ko'rinadi.

Qattiq pul. Shangdan Chjougacha. Xitoyning barcha hududlarida qo'llaniladi. Mashqli tangalar. Miloddan avvalgi 11-3-asrlar. Asosan Xitoyning g'arbiy qismida ishlatiladi. Pichoq tangalar. Miloddan avvalgi 11-9-3-asrlar. Asosan Xitoyning sharqiy qismida ishlatiladi. Dumaloq tangalar. Miloddan avvalgi 3-asr miloddan avvalgi 221 yilgacha ham belkurak ishlatiladi- va pichoq sohalarda. Yuan Jin. Chuning muhrlangan oltin tangalari.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

•  Hartil, Devid (2005). Xitoy tangalari: tarixiy katalog. Trafford. ISBN 978-1-4120-5466-9. Devid Xartill. QUYMA XITO TANGLARI (Ikkinchi nashr). Yangi avlod nashriyoti 2017.
• Daniel K.E. Ching savdosi. 1991 yil 2 iyun. Skott Semans, Sietl.
• Daniel K.E. Ching savdosi. 1991 yil 2 iyun. Skott Semans, Sietl.
• Van Yu-Chuan. Dastlabki Xitoy tangalari. Nyu-York, 1980 yil.
• http://chinesecoins.lyq.dk/

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT