Qədər qoşması: Zaman hüdudu mənasını yaradır, Gecə yarsına qədar külək daha da gücləndi (G. H.) Tahir onu axıra qədar danışmağa qoymadı (M. H.) Məkan hüdudu mənasını ifadə edir

Dəqiqləşdirici ədatlar: elə, əsl, məhz.

Məsələn: Elə hamı mən deyəni deyir. Ora əsl sənin yerindir. Bu işi məhz ona tapşırmaq olar və s.

Əmr ədatları: di, qoy, gəl, gəlin, gör, görün, bax, qoysana, ha, gəlsənə, -sana2 və s.

Məsələn: Di başla. Qoy dərsini oxusun. Bax, gözləyəcəyəm! Gəl bu işdən əl çəkək. Gəlsənə dostuna zəng edək. Oxusana, Dərsinizi oxuyun ha. və s.

Arzu ədatları: kaş, kaş ki, təki, barı və s.

Məsələn: Kaş biz də orada olaydıq! Təki torpaqlarımız azad olunsun. Barı bu günləri boş keçirmə və s.

Bəzən eyni bir ədat müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Məsələn: Bu ki bizim Əlidir! cümləsində ki ədatı qüvvətləndirmə mənasını, Ay uşaq, xəstələnməmisən ki? cümləsində isə sual mənasını bildirir.

Ha ədatı həm qüvvətləndirici, həm də əmr ədatı kimi işlənə bilər. Felin əmr şəkli ilə işləndikdə bu ədat əmr ədatı, digər sözlərlə işləndikdə isə qüvvətləndirici ədat olur. Məsələn: Evi təmizləyin ha (əmr). Sənə güvənirəm ha. (qüvvətləndirici)

Qeyd: Qoysana və gəlsənə sözləri bəzən yalnız ədat kimi, yerinə görə isə fel + ədat kimi işlənir. Məsələn: Qoysana bir az dincələk (ədat). Gəlsənə bu gün ora getməyək (ədat). Çantanı yerə qoysana (qoy–fel + sana–ədat). Sən də evə gəlsənə (gəl–fel+sənə–ədat).

Dilimizdə bir sıra ədatlar vardır ki, onlar əvvəlcə müstəqil sözlər olmuşdur. Buna görə də belə sözlər bu gün də məqamından asılı olaraq müstəqil əsas nitq hissəsi kimi işlənir. Misallar:

1) bax, gəl, qoy, gör, görüm sözləri həm ədat, həm də fel kimi işlənir: Getmə bu naz ilə bir dayan görüm (Ə.Vahid). Gəl dim ki, səni görüm. Bax, günəş çıxdı. Dağın zirvəsinə bax. Gəl sənə söyləyim oyunumuzun gedişini. Gəl, televizora baxaq. Qoy sənə desinlər ay Qaçaq Nəbi, Həcəri özündən ay qoçaq Nəbi.

2) Belə, elə sözləri həm işarə əvəzliyi, həm də ədat kimi çıxış edir: Elə oturub-durub ah-vay edir. Belə de, heç bilmirdik. Nə dedin?

3) Amma, ancaq, hətta, ki, da, də həm bağlayıcı, həm də ədat kimi işlənir:

Sən ki onu tanıyırsan. Sən gəldin ki, bizə xəbər verəsən. O, stadiona gəldi, ancaq çox gecikmişdi. Ancaq mənim xəbərim olmayıb. Dəftər də, qələm də var, bəs niyə yazmırsan? Sən də söz tapdın danışmağa.

4) Axır, artıq həm zərf, həm də ədat kimi işlənir: Axır güclə canımı qurtardım. Artıq yalvarmaqdan keçib. Keçənləri artıq unutmuşam. Adamı bu qədər incitməzlər axı.

Ədatların bir qismi şəkilçiləşmişdir. Bunlar -ca//-cə, -mi*, -sana//-sənə ədatlarıdır və sözlərə bitişik yazılır.

Axı sən dünyagörüşlü adamsan (S.R.).

Xəbərdarlıq məqamında:

Axı necə olursa-olsun düşmən yenə düşməndir (Y.S.). Axı əan tək gəlməmişəm.

Xahiş-yalvarma məqamında:

Axı mən iş adamıyam (S.R.).

Danışanın (yazanın) ifadə olunan fikrə və obyektiv varlığa münasibətini bildirən modal sözlər də nitqə müxtəlif məna çalarları (inamsızlıq, razılıq, nara zılıq, təəssüf, şübhə, təəccüb, tərəddüd, kinayə və s.) verir, onun emosionallığını, ekspressivliyini artırır, fikrin ifadəsində yığcamlığı təmin edir.

Deyilənlərə görə, o türbədə müqəddas bir adam basdırılmışdı (1.Ş.): Deyəsən, uzaqdan qaraltılar görünür (M.S.O.); Doğrusu, bu sözləri deyəndə rəhmətlik atamı xatırlayıram (M.H.); Zənnimcə, siz təqsirkarsınız (1.Ş.): Nahayət,nisbətən yüngülləşdi, həyəcanı, narahatlığı azaldı (V.B.).

Danışanın ifadə etdiyi fikrə münasibətini bildirən köməkçi nitq hissəsi modal sözlər adlanır. Modal sözlər aşağıdakı mənaları ifadə edir: