QeybəT (ÖLÜ ƏTİ yeməK) Bakı-2010

Tövbənin dərəcələri
Tövbə, daha əvvəl də açıqlandığı kimi edilənlərdən peşman olmaq və Allaha dönmək mənasını verər. Bu mənaya diqqət yetirilsə, tövbənin, səbəbinə ya da tövbə edən kimsəyə bağlı olaraq bir neçə hissəyə ayrıldığını görərik:

a) Səbəbə Görə Tövbə:

1-Küfrdən imana, tünddən yəqinə və hər batil əqidədən doğru yola dönmək.

2-Böyük günahdan itaətə dönmək.

3-Kiçik günahdan itaətə dönmək.

4-Allahı haqqıyla tanıyaraq Ona qarşı vəzifədə qüsur işləməkdən qorxmaq və bu məqsədlə Allaha dönmək. Bu hal, Allahı xatırlamada edilən qəflətdən onu xatırlamağa ya da Ona uzaq olmaqdan yaxınlaşmağa istiqamətli çevirmədir. Necə ki, bəzi peyğəmbərlərin tövbələri də belədir. Mövzu aydın olsa da qısa olaraq belə yekunlaşdırmaq kafi olar:

Bütün peyğəmbərlər günahsızdırlar. Əsla səhv və ya xoşa gəlməyən bir iş etməzlər. Nəticə etibarı ilə onlar günah və üsyandan uzaqdirlar. Çünki bir günahkarın peyğəmbərliyin əsla düşünülə bilməz. Onlar tövbə etdiklərinə görə, «bizim kimi günah edə bilərlər» nəticəsini almaq çox səhvdir. Nəticədə, onların tövbə və istiğfarları dördüncü qisimdəndir.

İnasanin bacarığı və anlayışı artdıqca şükrü və istiğfarı da artır. Çünki Peyğəmbərlər (ə) Allaha bu cür dəyər verilməsi lazım olduğunu çox yaxşı dərk etmişlər. Beləcə Allaha qarşı übudiyyət və bacarıq zirvələrinə çatdıqca təvazö, xüzu və xüşu da bu zirvələrə çatar. Bu kimi bacarıqlar, xaricə tövbə və dönüş olaraq əks olunar.

Qul, hansı mövqedə olarsa olsun yene də tövbəyə möhtacdır. Çünki insan, aləmlərin Rəbbinə itaət və şükrü əsla haqqı ilə yerinə yetirə bilməz. Buna görə ənbiya və övləyalar belə tövbələrini dilə gətirmişlər.

Necə ki Peyğəmbər (s) bir münacatında Allaha belə yalvarmışdır:

«...Səni nə layiqlə tanıya bildik, nə də layiqlə sənə itaət edə bildik!»

Peyğəmbərimizin bu münacatının adından Onun niyə gündə 70 dəfə istiğfar etdıyının hikmətini az da olsa anlamış olduq.