R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik

Respirator-sinsitial infeksiya yuqori d arajad a kontagioz, y a ’ni tez yuqadigan 
kasallikdir, lekin uning epidem iyalari tabiatan kichik, m ahalliy bo'ladi. Bu k asal­
likda n afas yo'llari zararlan ad i.
E tio lo g iy a si v a p ato g e n e z i. Qo'zg'atuvchisi p aram iksoviru slar oilasiga m an ­
sub bo'lgan R N K li respirator-sin sitial v iru s (R S-virus) dir. RS-infeksiya bolalar­
da ko'proq kuzatiladi. Patogenezi grip p bilan p aragripp n in g avj olib borish 
m exanizm i bilan bir xil.
P a to lo g ik a n a to m iy a si. K o'rinarli m orfologik o'zgarishlar aso san n a­
fas yo'llarida topiladi. H iqild oq , traxeya va yirik bron xlarn in g shilliq pardasi 
o'zgarm aydi yoki sal qizarib turadi. U larning bo'shlig'ida ko'piksim on, oz- 
m o z qon aralash gan sh ilim sh iq sim o n suyuqlik bo'ladi. O 'pkaning orqa-pastki 
b o'lim larida to'q qizil tusli zich o'choqlar topiladi, bu lar kesib k orilgan id a yuzi- 
dan qon aralash loyqa su yuqlik oqib tushadi. O 'pkaning oldingi bo'lim lari em- 
fizem aga x o s tarzd a sh ish ib turadi. P levrada n uqtalar ko'rinishida m ayda q o n ta­
lashlar bo'ladi.
M ik rosk op bilan tekshirib ko'rilganida m ayda bronxlar, bronxiolalar va al­
veolyar yo'llar epiteliysining proliferatsiyaga uchrab, so'rg'ichsim on o'sim talar 
yoki och tusli yirik yadro lari bilan ajralib turadigan yirik hujayralardan iborat 
qatlam lar ko'zga tashlan adi. Im m unoflyuoressent teksh iruvda epitelial hujay­
ralar sitop lazm asid a viru s antigenlari topiladi. O ptik m ik roskop bilan tekshirib 
ko'rilganida infeksiyalangan hujayralar sitoplazm asida fuksinofil kiritm alar 
ko'zga tashlan adi. Epitelial proliferatlar va ekssu dat bron xial daraxtn in g ob- 
struktsiyaga u chrab, o'tkir o'pka em fizem asi va atelektazi bosh lanish iga sabab 
bo'lishi m u m kin. O 'pkan in g interstisial to'qim asida hujayralar infiltratsiyasi va 
alveolalar devorlarin in g destru k siyasi kuzatiladi.
Infeksiya tarqalib ketgan hollarda ichak, jigar, m e’d a osti bezi, buyrak zarar­
lanishi m u m kin. B u organ larda n ospetsifik o'zgarishlar bilan b ir qatorda ushbu

---

infeksiya uchun xarakterli b o lg a n so'rg'ichsim on epiteliy o'sim talari ham to p ila­
di.
Klinik m an zarasi yu q ori n afas yo'llarining ju d a yengil kasalliklaridan tortib, 
og'ir bronxiolitlar, bronxitlar va pnevm oniyalarni ham o‘z ichiga oladi. RS-infek- 
siyaning yengil xilid a harorat ko'tarilm asdan yoki subfebril darajagach a ко‘rilishi 
bilan o'tadigan yuqori n afas yo'llarining katari kuzatiladi. K asallikning o g 'ir xili 
aksari yoshiga to'lm agan bolalarda kuzatiladi. B u n arsa bron xlar va o'pkaning 
jarayon ga qo'shilib ketgan iga bog'liqdir. O bstru ktiv sin d ro m m an zarasi bilan
o'tadigan n afas yetishm ovchiligi boshlanish i xarakterlidir.
S IT O M E G A L O V IR U S L IIN F E K T S IY A
Sitomegalovirusli infeksiya (inkluzion kasallik, sitom egaliya) ko'pgina organ ­
la r va sistem alar zararlanib, ularning toqim alarida ko'p yadroli yirik kiritm asi 
bo'ladigan ulkan hu jayralar paydo bo'lishi bilan tariflan ad i. B u virus kasalligi 
aso san har xil turdagi im m unitet tanqisligiga alo q ad o r bo'lgan op po rtu n istik in ­
feksiyalar ju m lasiga kiradi.
E tio lo g iy asi v a p ato g en ez i. Infeksiya qo'zg'atuvchisi turga x o s h am m a 
xususiyatlarni o'ziga jo qilgan D N K li sitom egalovirusdir. B u viru s d am -b ad am
viru s zarralarini hosil qilib, organ izm da saqlan ib b orish layoqatiga ega bo'lgan 
gerpetik viru slar oilasiga kiradi. Sitom egalovirusning sitopatogen ta’siri zarar- 
langan organlarida ulkan hujayralar p ayd o bo'lishi bilan nam oyon bo'ladi. In fek­
siya m anbai shu k asalliknin g h ar xil turlari bilan og'rigan kasallar yoki v iru sn i 
su ru n kasiga tashib yuruvchi kishilardir.
Sitom egalovirus infeksiyasida turli organlar zararlanadi. K o'pgina m am la­
katlarda 50— 100 foiz katta yoshli bem orlarn in g q o n id a sitom egalovirus uchun 
spetsifik bo'lgan antitelolar topiladi. Sitom egalovirus tez tarqalib b orad i, sh u m u ­
nosabat bilan bu viru s y uq qan id an keyin ko'p o'tm ay uni qonda, m iyada, qin dan
chiqqan ajratm alar, ko'krak suti, urug', ko'z yoshi, so'lak, axlatda top sa bo'ladi. 
Sitom egalovirus har qan day yosh dagi o d am ga y u q ish i m u m kin , lekin qu yidagi 
h odisalar tasvirlangan: 1) on ada infeksiya bo'lganida qo rn id ag i h om ilaga o'tishi 
(prenatal infeksiyalanish); 2) hayotining birinchi yilida, ya’ni on a im m u noglobu- 
linlari bolada yo'qolib ketgan m ah ald a infeksiya yuqishi; 3) aerogen, peroral yo'l 
bilan, qon quyilganida, organ lar ko'chirib o'tqazilganida va ajabm aski, jin siy
aloqa m ah alida ham infeksiya yuqishi. K asalliknin g avj olib borish m exan izm i 
va patogen eziga qarab sitom egalovirusli infeksiyalarning tug'm a va turm ushda