R. I. Isroilov t f. d., professor, tta normal va patologik fiziologiya, patologik
Yüklə 12,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
| su ru n k ali um um iy m iliar sil deb aytiladi.
A sosan o‘pkani zararlaydigan tuberkulyoz o'pkada b ir tekis tarqalgan spetsifik yallig'lanish o'choqlari p ayd o bo'lib, proliferativ to q im asi reaktsiyasi ustun turi- shi bilan ta’riflanadi. Tuberkulyoz ochoqlarin in g katta-kichikligiga qarab m iliar o p k a tuberkulyozi (o‘tkir v a su ru nkali)va surunkali yirik o‘ch oqli o'pka tuberkul- yozi tafovut qilinadi. B o sh q a organlarda tuberkulyoz o ch o q lari arzim as d ara ja d a bo'ladi. Tuberkulyozning m iliar x ilid a o p k a xu dd i em fizem aga uchragan- dek, shishib, y u m sh oq bo'lib turadi, butun to'qim asi qo'lga yaxsh i unnaydigan m ayda-m ayda do'm boqchalar bilan qoplangan bo'ladi. K esib ko'rilsa, o'pkaning qon ga to'lib ketganligi ustiga d o n alar ko'rinishida do'm bayib ch iqib turgan bir talay yarim tin iq do'm boqchalar borligi ko'zga tashlanadi. Su run k ali m iliar tu- berkulyozda do'm boqchalar bilan b ir qatorda ch andiqlar h am topiladi. Surunkali yirik ochoqli o'pka tuberkulyozi uchun spetsifik jaray on n in g sim m etrik ravish da avj olib borishi, granulyom atozning ustun turishi, to'rsim on skleroz, em fizem a bo'lishi xarakterlidir. M iliar tuberkulyozdagidan ko'ra bir- m uncha kattaroq yallig'lanish o'choqlarida kazeoz nekrozga m oyillik bo'lm aydi. O rgan izm rezistentligi p asay ib ketgan ida granulyom atoz ekssu dativ reaktsiya bilan alm ashinib, nekroza uchragan bo'shliqlar v a kavernalar p ayd o bo'lishi, ke- yinchalik infeksiya bron xogen yo‘1 bilan tarqalib borish i m um kin. A sosan o'pkadan tashqaridagi to'qimalarni zararlaydigan gem atogen tuber kulyoz. O rgan larda uchraydigan tuberkulyoz bo'lib, aslida birlam chi tuberkul yozning m etastazlar hosil qilishiga bog'liq. K asallikning gem atogen yo‘1 bilan tarqalishi davrid a yuzaga keladigan shu m etastatik o'choqlar barch a organ va och oq larn i zararlashi m u m kin. O rgan lar tuberkulyozining m ohiyati am to m ik jih atdan olgan da sh un dan iboratki, birlam chi jarayon so'nib borayotgan i holda qan day bo'lm asin b osh q a b ir organ d a tuberkulyoz zo'rayib boraveradi. O rgan lar tuberkulyozi ko'pincha su yak va b o g im larda, barch a ichki organ larda, ayniqsa buyrak, seroz pardalar, bu yrak usti bezlari, jin siy o rgan lard a bo sh lan ad i (80- rasm ). 80-rasm . M iliar o p k a sili. O rgan -sistem a tuberkulyoziga m iya tuberkulyozi, hazm , n afas sistem alari ayrim organlari (til, ichak, hiqildoq ) tuberkulyozi kiradi. O rgan lar tuberkul- yozining avj olib b orish m exan izm in i tuberkulyoz batsillalarin in g gem atogen yo'l bilan tarqalib b orish in in g oqibatlaridan biri deb qarash kerak. U m u m b iologik n uqtai n azaridan olganda, organ lar tuberkulyozi nisbatan y u k sak d arajad agi im m unitet borligidan darak beradi, chunki infekt tarqalib, ko'pgin a o rgan lard a o'choqlar yu zaga kelishiga qaram ay, u lard an faqat bittasida jaray o n m ah alliy infeksiya tariq asid a davom etib boradi. S u y a k v a b o ‘g ‘im la r tu b e rk u ly o zi. Bu xild agi tuberkulyozning asosiy q is m i o‘n yoshgach a bo'lgan davrga to g ‘ri keladi. Suyaklar tuberkulyozi ikki xil: sekvestrlar hosil qiladigan och oqli kazeoz osteom ielit tarzida yoki granulatsion tuberkulyoz tarzid a bo'ladigan spetsifik osteom ielit k o rin ish id a o'tadi. Birinchi xili d o'm boqch alar hosil bo'lm asdan, suyak va ko'm ikning keng qo 'lam da k azeozga u ch rash i bilan ifodalanadi. Sekvestrlarning so rilib ketishi ichi kazeo z yiringli suyuqlik bilan to‘lib qo lgan bo'shliqlar (suyak kavernalari) paydo bo'lishiga olib keladi (81-rasm ). Tuberkulyoz spondilitlari, ya’ni um urtqalar sili alo h id a aham iyatga egadir. Tuberkulyoz jarayon i osteom ielit tarzda boshlana- d id a, u m u rtq a d o irasid an ch etga chiqib, u m u rtqa pog'on asi boylam apparatini yem irish ga m oyil bo'ladi. Ko'tarilib chiqqan yoki sovuq ab sesslar deb ataluvchi kazeoz yiringli m assalar ch ov soh asiga, teri ostiga, orqa m iya kanaliga tarqali- sh i m u m k in . U lar orqa m iya kan aliga tarqalgan ida kazeoz leptom eningit b o sh lan ish i m u m kin. Spon d ilitlar u m urtqa p o go n asin in g kiyshayib qolish iga (tu berkulyoz m u n o sabati bilan kifozlar boshlanish iga) yoki u m u rtqalar orasidagi bo'g'im larn ing an kilozga uchrab, harakatchanligi cheklab qo lish iga olib keladi. 81-rasm . U m u rtqa p o g o n a sin in g silga alo q ad o r osteom iyeliti, kifoz bosh langan , 1-sekvestr. |